Từ điển Hán Nôm Việt - Tự học tiếng Trung

正 - chinh, chánh, chính

不正 bất chính

phồn & giản thể

Từ điển trích dẫn

1. Không ngay thẳng, không đoan chính, nghiêng lệch. ◎ Như: "tâm thuật bất chánh" 心術不正 tâm địa không ngay thẳng.
2. Chính trị hỗn loạn. § Cũng như "vô chánh" 無政.
3. Không chuẩn xác. ◇ Lí Bạch 李白: "Thanh đại họa mi hồng cẩm ngoa, Đạo tự bất chánh kiều xướng ca" 青黛畫眉紅錦靴, 道字不正嬌唱歌 (Thanh san độc chước 青山獨酌) Lông mày kẻ phấn xanh, giày ủng thêu gấm đỏ, Nói chữ không chuẩn nhưng hát rất hay.
4. Không thuần, pha tạp. ◇ Lang Anh 郎瑛: "Dư dĩ nhị tửu tương hòa vị thả bất chánh, kiêm chi thạch hôi khổ liệt, hà hảo chi hữu?" 予以二酒相和味且不正, 兼之石灰苦烈, 何好之有? (Thất tu loại cảo 七修類稿, Biện chứng cửu 辯證九, Điềm tửu hôi tửu 甜酒灰酒).
5. Không đánh thuế, không trưng thuế. § Thông "chinh" 征. ◇ Quản Tử 管子: "Quan cơ nhi bất chinh, thị chánh nhi bất bố" 關幾而不正, 市正而不布 (Giới 戒) Kiểm tra các cửa quan nhưng không trưng thuế, thị trường quan lại xét hỏi nhưng không thu tiền.

▸ Từng từ: 不正

严正 nghiêm chánh

严正

nghiêm chánh

giản thể

Từ điển phổ thông

nghiêm nghị, nghiêm khắc, lạnh lùng

严正

nghiêm chính

giản thể

Từ điển phổ thông

nghiêm nghị, nghiêm khắc, lạnh lùng

▸ Từng từ: 严正

中正 trung chánh

中正

trung chánh

Từ điển trích dẫn

1. Không thiên lệch không cậy thế. ◇ Lễ Kí 禮記: "Trung chánh vô tà, lễ chi chất dã" 中正無邪, 禮之質也 (Nhạc kí 樂記).
2. Ngay thẳng, chánh trực, trung trực. Cũng chỉ người ngay thẳng chánh trực. ◇ Quản Tử 管子: "Kì quân tử thượng trung chánh nhi hạ siểm du" 其君子上中正而下諂諛 (Ngũ phụ 五輔).
3. Thuần chánh.
4. Chỉ chánh đạo.
5. Tên chức quan. § Cuối đời Tần, lập ra chức quan này nắm quyền coi xét lỗi lầm của quần thần.
6. Nhà Ngụy thời Tam quốc bắt đầu đặt ra "trung chánh" 中正 để phân biệt người xuất thân quý hay tiện. ◇ Tấn Thư 晉書: "Ngu thần dĩ vi nghi bãi trung chánh, trừ cửu phẩm, khí Ngụy thị chi tệ pháp, lập nhất đại chi mĩ chế" 愚臣以為宜罷中正, 除九品, 棄魏氏之弊法, 立一代之美制 (Lưu Nghị truyện 劉毅傳).

▸ Từng từ: 中正

令正 lệnh chánh

令正

lệnh chánh

Từ điển trích dẫn

1. Ngày xưa gọi vợ chính là "chánh thất" 正室, nên "lệnh chánh" 令正 là tiếng tôn xưng vợ chính của người khác.
2. Tên một chức quan thời xưa.

令正

lệnh chính

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tiếng gọi vợ của người đối diện.

▸ Từng từ: 令正

修正 tu chánh

修正

tu chánh

Từ điển trích dẫn

1. Tuân hành đạo chính.
2. Chỉ người tuân hành chính đạo. ◇ Tuân Tử 荀子: "Siểm du giả thân, gián tranh giả sơ, tu chánh vi tiếu, chí trung vi tặc, tuy dục vô diệt vong, đắc hồ tai?" 諂諛者親, 諫爭者疏, 修正為笑, 至忠為賊, 雖欲無滅亡, 得乎哉 (Tu thân 修身) Thân gần với kẻ siểm nịnh, xa cách với người dám can gián, đem người tuân theo đạo ngay ra cười chê, coi bậc trung lương là giặc, dù muốn khỏi diệt vong, phỏng có được chăng?
3. Trị lí.
4. Sửa lại cho đúng, làm cho chính xác lại. ☆ Tương tự: "cải chánh" 改正, "tu cải" 修改.
5. Phẩm cách đoan chính. ◇ Hán Thư 漢書: "Cầu tu chánh chi sĩ sử trực gián" 求修正之士使直諫 (Giả San truyện 賈山傳) Tìm người có phẩm cách đoan chính cho làm can gián cương trực.

修正

tu chính

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Sửa lại cho đúng.

▸ Từng từ: 修正

公正 công chính

公正

công chính

phồn & giản thể

Từ điển phổ thông

thích đáng, công bằng, không thiên vị

Từ điển trích dẫn

1. Công bình chính trực. ◇ Tuân Tử 荀子: "Thượng công chánh tắc hạ dị trực hĩ" 上公正則下易直矣 (Chánh luận 正論) Trên mà công bình chính trực thì dưới dễ ngay thẳng.
2. ☆ Tương tự: "công bình" 公平, "công đạo" 公道, "bình chánh" 平正, "công duẫn" 公允.
3. ★ Tương phản: "thiên pha" 偏頗, "thiên đản" 偏袒, "thiên ki" 偏畸, " thiên tư" 偏私.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Thẳng thắn, không thiên lệch.

▸ Từng từ: 公正

刚正 cương chính

刚正

cương chính

giản thể

Từ điển phổ thông

chính trực, ngay thẳng, liêm chính

▸ Từng từ: 刚正

判正 phán chánh

判正

phán chánh

Từ điển trích dẫn

1. Xét định quyết đoán điều phải trái gian ngay. ◇ Hậu Hán Thư 後漢書: "(Trần) Thật tại hương lư, bình tâm suất vật. Kì hữu tranh tụng, triếp cầu phán chánh, hiểu thí khúc trực, thối vô oán giả" 寔在鄉閭, 平心率物. 其有爭訟, 輒求判正, 曉譬曲直, 退無怨者 (Trần Thật truyện 陳寔傳).

判正

phán chính

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Xét định điều phải trái.

▸ Từng từ: 判正

剛正 cương chính

剛正

cương chính

phồn thể

Từ điển phổ thông

chính trực, ngay thẳng, liêm chính

▸ Từng từ: 剛正

反正 phản chính

反正

phản chính

phồn & giản thể

Từ điển trích dẫn

1. Trở về đường ngay, từ bên tà về với bên chánh. ☆ Tương tự: "quy chánh" 歸正. ◎ Như: "bát loạn phản chánh" 撥亂反正 chuyển loạn thành chánh. ◇ Hán Thư 漢書: "Dục lệnh giác ngộ phản chánh, thôi thành hành thiện" 欲令覺悟反正, 推誠行善 (Tức Phu Cung truyện 息夫躬傳).
2. Quân địch đầu hàng theo về phe mình gọi là "phản chánh" 反正.
3. Mặt phải và mặt trái.
4. Vua trở lại ngôi vị.
5. Dù thế nào, dù sao. ☆ Tương tự: "hoành thụ" 橫豎. ◎ Như: "vô luận thiên tình hoàn thị hạ vũ, phản chánh tha nhất định yếu khứ" 無論天晴還是下雨, 反正他一定要去 bất kể trời tạnh hay mưa, dù sao nó cũng nhất định phải đi.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Trở về con đường ngay thẳng.

▸ Từng từ: 反正

嚴正 nghiêm chánh

嚴正

nghiêm chánh

phồn thể

Từ điển phổ thông

nghiêm nghị, nghiêm khắc, lạnh lùng

嚴正

nghiêm chính

phồn thể

Từ điển phổ thông

nghiêm nghị, nghiêm khắc, lạnh lùng

▸ Từng từ: 嚴正

居正 cư chánh

居正

cư chánh

Từ điển trích dẫn

1. Xử sự theo đạo thường. ◇ Can Bảo 干寶: "Tiến sĩ giả dĩ cẩu đắc vi quý, nhi bỉ cư chánh" 進仕者以苟得為貴, 而鄙居正 (Tấn kỉ luận Tấn Vũ đế cách mệnh 晉紀論晉武帝革命).
2. Đế vương lên ngôi.

居正

cư chính

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Ăn ở theo lẽ ngay thẳng.

▸ Từng từ: 居正

平正 bình chánh

平正

bình chánh

Từ điển trích dẫn

1. Ngay ngắn, không nghiêng vẹo. ◇ Bách dụ kinh 百喻經: "Tích hữu nhất nhân, vãng chí tha xá, kiến tha ốc xá tường bích đồ trị, kì địa bình chánh, thanh tịnh thậm hảo" 昔有一人, 往至他舍, 見他屋舍牆壁塗治, 其地平正, 清淨甚好 (Kiến tha nhân đồ xá dụ 見他人塗舍喻).
2. Công bằng ngay thẳng. ◇ Triều Thác 晁錯: "Lập pháp nhược thử, khả vị bình chánh chi lại hĩ" 立法若此, 可謂平正之吏矣 (Cử hiền lương đối sách 舉賢良對策).
3. Điều chỉnh, điều tiết.

平正

bình chính

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Công bằng ngay thẳng.

▸ Từng từ: 平正

庖正 bào chánh

庖正

bào chánh

Từ điển trích dẫn

1. Chức quan lo việc ăn uống. ◇ Tả truyện 左傳: "(Hạ Thiếu Khang) đào bôn Hữu Ngu, vi chi bào chánh" (夏少康)逃奔有虞, 為之庖正 (Ai Công nguyên niên 哀公元年).

庖正

bào chính

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tên chức quan lo việc ăn uống cho vua.

▸ Từng từ: 庖正

廉正 liêm chính

廉正

liêm chính

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Trong sạch và ngay thẳng.

▸ Từng từ: 廉正

改正 cải chính

改正

cải chính

phồn & giản thể

Từ điển phổ thông

cải chính, sửa chữa, đính chính

Từ điển trích dẫn

1. Sửa lại cho đúng. ◇ Hồng Lâu Mộng 紅樓夢: "Xuất cá đề mục, nhượng ngã sưu khứ, sưu liễu lai, thế ngã cải chánh" 出個題目, 讓我謅去, 謅了來, 替我改正 (Đệ tứ thập bát hồi) Xin ra đầu đề (thơ), cho em về làm đại, làm xong, nhờ sửa giùm em.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Sửa lại cho đúng.

▸ Từng từ: 改正

效正 hiệu chính

效正

hiệu chính

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Sửa lại cho đúng.

▸ Từng từ: 效正

斧正 phủ chính

斧正

phủ chính

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Lấy rìu mà đẽo sửa lại cho thẳng. Ý nói sửa lại cho đúng ( thường dùng làm lời nói khiêm nhường, khi nhờ người khác sửa chữa văn chương hoặc lời lẽ của mình ).

▸ Từng từ: 斧正

新正 tân chính

新正

tân chính

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tháng giêng của năm mới ( tức Tân niên chi chính nguyệt ).

▸ Từng từ: 新正

明正 minh chính

明正

minh chính

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Sáng tỏ ngay thẳng.

▸ Từng từ: 明正

曆正 lịch chính

曆正

lịch chính

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Vị quan giữ việc làm lịch thời xưa.

▸ Từng từ: 曆正

更正 canh chánh

更正

canh chánh

phồn & giản thể

Từ điển trích dẫn

1. Sửa lại chỗ sai lầm. ☆ Tương tự: "cải chánh" 改正. ◇ Tư Mã Quang 司馬光: "Tấu kì hữu bất đương, tắc bác hạ canh chánh chi" 奏其有不當, 則駁下更正之 (Tốc thủy kí văn 涑水記聞, Quyển tam).

更正

canh chính

phồn & giản thể

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Sửa lại cho đúng.

更正

cánh chính

phồn & giản thể

Từ điển phổ thông

sửa chữa, sửa lỗi, sửa sai, hiệu chỉnh

▸ Từng từ: 更正

校正 hiệu chính

校正

hiệu chính

phồn & giản thể

Từ điển phổ thông

hiệu chính, điều chỉnh, chỉnh lý, sửa lại cho đúng

Từ điển trích dẫn

1. Quan coi sóc về ngựa (thời xưa).
2. Tiếng gọi gom lại hai chức quan (thời xưa): "hiệu thư" 校書 và "chính tự" 正字.
3. Khảo tra cải chính. ◇ Du Việt 俞樾: "Nhất bi chi trung, ngoa tự chi đa dĩ như thử, an đắc nhất nhất hiệu chính chi" 一碑之中, 訛字之多已如此, 安得一一校正之 (Xuân tại đường tùy bút 春在堂隨筆, Quyển bát).

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Xem xét lại cho đúng.

▸ Từng từ: 校正

正中 chánh trung

正中

chánh trung

Từ điển trích dẫn

1. Ngay ở giữa. ◇ Thủy hử truyện 水滸傳: "Chánh trung nhất sở đại điện, điện thượng đăng chúc hùynh hoàng" 正中一所大殿, 殿上燈燭熒煌 (Đệ tứ thập nhị hồi) Ở giữa có một tòa điện lớn, trên điện đèn đuốc sáng chưng.
2. Chánh ngọ. ◇ Hoài Nam Tử 淮南子: "(Nhật) chí vu Côn Ngô, thị vị chánh trung (...) chí Bi Cốc, thị vị bô thì" 日至于昆吾, 是謂正中(...)至悲谷, 是謂餔時 (Thiên văn 天文).

正中

chính trung

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Đúng giữa, chỉ sự ngay thẳng, không thiên lệch — Giữa trưa, mặt trời ở giữa trời. Như Chính ngọ.

▸ Từng từ: 正中

正义 chính nghĩa

正义

chính nghĩa

giản thể

Từ điển phổ thông

chính nghĩa, đúng lý, hợp lý

▸ Từng từ: 正义

正人 chính nhân

正人

chính nhân

phồn & giản thể

Từ điển trích dẫn

1. Người ngay thẳng, chính trực. ☆ Tương tự: "quân tử" 君子. ★ Tương phản: "đãi đồ" 歹徒, "quai nhân" 乖人. ◇ Tam quốc diễn nghĩa 三國演義: "Triều đình chánh nhân giai khứ, họa tại mục tiền hĩ" 朝廷正人皆去, 禍在目前矣 (Đệ nhị hồi) Người chính trực ở triều đình đều bỏ đi, nguy hại ở trước mắt vậy.
2. Chủ sự, người đảm đương gia đình.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Người ngay thẳng tốt đẹp. Thường nói là Chính nhân quân tử.

▸ Từng từ: 正人

正位 chánh vị

正位

chánh vị

Từ điển trích dẫn

1. Chỗ trung chính. ◇ Mạnh Tử 孟子: "Cư thiên hạ chi quảng cư, lập thiên hạ chi chánh vị, hành thiên hạ chi đại đạo" 居天下之廣居, 立天下之正位, 行天下之大道 (Đằng Văn Công hạ 滕文公下) Ở chỗ rộng trong thiên hạ, đứng ở chỗ trung chính, đi trên đường lớn trong thiên hạ.
2. Giữ ngôi vị của mình. ◇ Dịch Kinh 易經: "Nữ chánh vị hồ nội, nam chánh vị hồ ngoại" 女正位乎內, 男正位乎外 (Gia nhân quái 家人卦) Người nữ giữ ngôi vị của mình ở trong nhà, người nam giữ ngôi vị của mình ở bên ngoài.
3. Lên ngôi, tựu chức. ◇ Tam quốc diễn nghĩa 三國演義: "Ngô dục ứng thiên thuận tòng, chánh vị cửu ngũ" 吾欲應天順從, 正位九五 (Đệ thập thất hồi) Ta muốn ứng vận trời, thuận lòng người, lên ngôi cửu ngũ (ngôi vua).
4. Xác định vị trí. ◇ Lục Thùy 陸倕: "Duy đế kiến quốc, chánh vị biện phương" 惟帝建國, 正位辨方 (Thạch khuyết minh 石闕銘).

▸ Từng từ: 正位

正傳 chánh truyện

正傳

chánh truyện

Từ điển trích dẫn

1. Bổn truyện, truyện gốc. ◎ Như: "A Q chánh truyện" 阿Ｑ正傳.
2. Sự việc chủ yếu xảy ra, chính đề.

正傳

chính truyền

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Được dạy lại thật đúng.

▸ Từng từ: 正傳

正午 chính ngọ

正午

chính ngọ

phồn & giản thể

Từ điển phổ thông

chính ngọ, giữa trưa

Từ điển trích dẫn

1. Đúng trưa, giữa trưa, lúc mười hai giờ. ◇ Lí Khuếch 李廓: "Thụ giáp viêm phong lộ, Hành nhân chánh ngọ hi" 樹夾炎風路, 行人正午稀夏日途中 (Hạ nhật đồ trung 夏日途中).

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Đúng trưa, giữa trưa.

▸ Từng từ: 正午

正史 chánh sử

正史

chánh sử

Từ điển trích dẫn

1. Thời Càn Long chiếu định hai mươi bốn sử thư (gồm Sử kí, Hán thư, v.v.) là "chánh sử" 正史.
2. Hai thể sử thư: có kỉ truyện và biên niên sử, cũng gọi là "chánh sử" 正史.
3. Khảo đính lịch sử. ◇ Vương Tích 王績: "Sát tục san thi, y kinh chánh sử" 察俗刪詩, 依經正史 (Du Bắc San phú 游北山賦).

正史

chính sử

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Loại sách chép sử hoặc do triều đình cho lệnh biên soạn hoặc được triều đình nhìn nhận.

▸ Từng từ: 正史

正号 chính hiệu

正号

chính hiệu

giản thể

Từ điển phổ thông

hạng nhất

▸ Từng từ: 正号

正名 chánh danh

正名

chánh danh

Từ điển trích dẫn

1. Gọi tên cho đúng, làm cho danh và thật tương hợp. ◇ Quản Tử 管子: "Thủ thận chánh danh, ngụy trá tự chỉ" 守慎正名, 偽詐自止 (Chánh đệ 正第). ◇ Ba Kim 巴金: "Danh bất chánh, tắc ngôn bất thuận, chánh danh thị tối yếu khẩn đích" 名不正, 則言不順, 正名是最要緊的 (Tân sanh 新生, Nhất cá nhân cách đích thành trưởng 一個人格的成長).
2. Lời mạo đầu (trong tiểu thuyết, tạp kịch...) để điểm minh hoặc bổ sung chính văn. ◇ Lí Ngư 李漁: "Nguyên từ khai tràng, chỉ hữu mạo đầu sổ ngữ, vị chi chánh danh, hựu viết tiết tử" 元詞開場, 止有冒頭數語, 謂之正名, 又曰楔子 (Nhàn tình ngẫu kí 閑情偶寄, Từ khúc 詞曲下, Cách cục 格局).
3. Quan lại chánh thức, khác với phó chức hoặc lâm thời. ◇ Vĩnh Lạc đại điển hí văn tam chủng 永樂大典戲文三種: "Tự gia tính Chu, danh Kiệt, kiến tại sung bổn phủ chánh danh ti lại" 自家姓朱, 名傑, 見在充本府正名司吏 (Tiểu tôn đồ 小孫屠, Đệ lục xuất).

正名

chính danh

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Gọi tên cho đúng — Một nguyên tắc chính trị của Nho giáo, trong đó mỗi sự vật, mỗi người đều phải có đủ các ý nghĩa nêu bởi tên gọi sự vật đó, người đó, chẳng hạn vua phải giữ đúng đạo vua thì mới thật là vua.

▸ Từng từ: 正名

正在 chính tại

正在

chính tại

phồn & giản thể

Từ điển phổ thông

trong khi, trong lúc, đang lúc

▸ Từng từ: 正在

正大 chánh đại

正大

chánh đại

Từ điển trích dẫn

1. Ngay thẳng, công bằng, không thiên vị. § Cũng như "chánh trực" 正直. ◇ Tô Thức 蘇軾: "Công độc dĩ mại vãng chi khí, hành chánh đại chi ngôn" 公獨以邁往之氣, 行正大之言 (Trương Văn Định Công mộ chí minh 張文定公墓誌銘).

正大

chính đại

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Ngay thẳng lớn rộng, chỉ tính quân tử.

▸ Từng từ: 正大

正好 chính hảo

正好

chính hảo

phồn & giản thể

Từ điển phổ thông

vừa đẹp, vừa tốt, vừa đúng

▸ Từng từ: 正好

正如 chính như

正如

chính như

phồn & giản thể

Từ điển phổ thông

giống với, đúng với, giống như

▸ Từng từ: 正如

正妻 chánh thê

正妻

chánh thê

Từ điển trích dẫn

1. Vợ cả. ☆ Tương tự: "chánh thất" 正室, "chánh phòng" 正房. ◇Ấu học quỳnh lâm 幼學瓊林: "Chánh thê vị chi đích, chúng thiếp vị chi thứ" 正妻謂之嫡, 眾妾謂之庶 (Phu thê loại 夫妻類).

正妻

chính thê

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Như Chính thất 正室.

▸ Từng từ: 正妻

正宗 chánh tông

正宗

chánh tông

Từ điển trích dẫn

1. Phật giáo dụng ngữ: Thiền tông gọi dòng chính truyền từ sơ tổ Đạt Ma là "chánh tông" 正宗.
2. Chính thống. ◎ Như: "chánh tông Xuyên thái" 正宗川菜 món ăn Tứ Xuyên chính thống.

正宗

chính tông

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Dòng dõi đích thực, dòng dõi chính.

▸ Từng từ: 正宗

正室 chánh thất

正室

chánh thất

Từ điển trích dẫn

1. Tổ miếu. ◇ Cựu Đường Thư 舊唐書: "Truy tôn Tuyên Hoàng Đế vi Hiến Tổ, phục liệt ư chánh thất" 追尊宣皇帝為獻祖, 復列於正室 (Lễ nghi chí ngũ 禮儀志五).
2. Vợ cả, đích thê. ◇ Hồng Lâu Mộng 紅樓夢: "Vũ Thôn đích phối hốt nhiễm tật hạ thế, Vũ Thôn tiện tương tha phù tác chánh thất phu nhân" 雨村嫡配忽染疾下世, 雨村便將她扶作正室夫人 (Đệ nhị hồi) Vợ cả Vũ Thôn đột ngột mắc bệnh chết, Vũ Thôn đưa nàng (Kiều Hạnh) lên làm chánh thất.
3. Con của vợ cả, đích tử. ◇ Chu Lễ 周禮: "Chưởng tam tộc chi biệt dĩ biện thân sơ, kì chánh thất giai vị chi môn tử" 掌三族之別以辨親疏, 其正室皆謂之門子 (Xuân quan 春官, Tiểu tông bá 小宗伯). § "Trịnh Huyền" 鄭玄 chú: "Chánh thất, đích tử dã" 正室, 嫡子也.

正室

chính thất

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Người vợ cả, vợ chính thức.

▸ Từng từ: 正室

正宮 chánh cung

正宮

chánh cung

Từ điển trích dẫn

1. Tên một cung điệu từ khúc trong "lục cung" 六宮.
2. Tục gọi hoàng hậu là "chánh cung nương nương" 正宮娘娘. ◇ Tam quốc diễn nghĩa 三國演義: "Thần nữ dĩ dữ bệ hạ vi quý nhân, đại hiền đại hiếu, nghi cư chánh cung" 臣女已與陛下為貴人, 大賢大孝, 宜居正宮 (Đệ lục thập lục hồi) Con gái tôi đã vào cung hầu bệ hạ làm quý nhân, hiền hậu hiếu thảo, nên lập làm hoàng hậu.

正宮

chính cung

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tòa nhà chủ yếu nơi vua ở — Chỉ vợ chính thức của vua. Còn gọi là Chính cung hoàng hậu.

▸ Từng từ: 正宮

正常 chánh thường

正常

chánh thường

Từ điển trích dẫn

1. Bình thường, phù hợp với quy luật chung. ◎ Như: "sanh hoạt chánh thường" 生活正常.

正常

chính thường

phồn & giản thể

Từ điển phổ thông

bình thường, thường thường

▸ Từng từ: 正常

正式 chánh thức

正式

chánh thức

phồn & giản thể

Từ điển trích dẫn

1. Pháp thức. ◇ Tạ Trăn 謝榛: "Thảo mao tiện tử, chí ngu cực lậu, đãn dĩ thanh luật chi học thỉnh ích, nhân chiết trung tứ phương nghị luận, dĩ vi chánh thức" 草茅賤子, 至愚極陋, 但以聲律之學請益, 因折衷四方議論, 以為正式 (Tứ minh thi thoại 四溟詩話, Quyển tam).
2. Hợp tiêu chuẩn, được công nhận. ◎ Như: "chánh thức bỉ tái" 正式比賽.
3. Phù hợp với quy định (về mặt pháp luật). ◎ Như: "chánh thức hôn nhân" 正式婚姻.

正式

chính thức

phồn & giản thể

Từ điển phổ thông

chính thức, được công nhận rộng rãi

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Cách thế đúng — Đúng cách, được nhìn nhận.

▸ Từng từ: 正式

正当 chính đáng

正当

chính đáng

giản thể

Từ điển phổ thông

chính đáng, ngay thẳng, trung thực

▸ Từng từ: 正当

正心 chánh tâm

正心

chánh tâm

Từ điển trích dẫn

1. Lòng ngay thẳng. ◇ Lễ Kí 禮記: "Dục tu kì thân giả, tiên chánh kì tâm" 欲脩其身者, 先正其心 (Đại Học 大學) Muốn tu thân, trước hết làm cho lòng ngay thẳng.

正心

chính tâm

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Lòng dạ ngay thẳng tốt đẹp — Làm lòng mình được ngay thẳng tốt đẹp.

▸ Từng từ: 正心

正念 chánh niệm

正念

chánh niệm

Từ điển trích dẫn

1. Phép tu hành, nhánh thứ bảy trong "bát chánh đạo" 八正道.
2. Giác ngộ tính Không — "không tính" 空性 (śūnyatā), từ bỏ mọi thắc mắc về có (hữu) và không (vô).

▸ Từng từ: 正念

正文 chánh văn

正文

chánh văn

Từ điển trích dẫn

1. Văn bản trứ tác, khác với "tự ngôn", "chú giải", "phụ lục", v.v. ◇ Chu Tử ngữ loại 朱子語類: "Học giả quan thư, tiên tu độc đắc chánh văn, kí đắc chú giải, thành tụng tinh thục" 學者觀書, 先須讀得正文, 記得注解, 成誦精熟 (Quyển thập nhất).

▸ Từng từ: 正文

正日 chánh nhật

正日

chánh nhật

Từ điển trích dẫn

1. Ngày tiết lễ hoặc ngày chính thức cử hành hôn tang hỉ khánh, v.v. ◇ Hồng Lâu Mộng 紅樓夢: "Tưởng lai tạc nhi đích chánh nhật dĩ tự quá liễu, tái đẳng chánh nhật hoàn tảo ni" 想來昨兒的正日已自過了, 再等正日還早呢 (Đệ tứ thập cửu hồi) Tôi nghĩ rằng hôm qua là chánh nhật đã qua rồi, nếu đợi chánh nhật lần tới thì còn sớm quá.

正日

chính nhật

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Ngày mùng một dương lịch.

▸ Từng từ: 正日

正旦 chánh đán

正旦

chánh đán

Từ điển trích dẫn

1. Ngày đầu năm, tức ngày một tháng giêng. § Cũng nói "nguyên đán" 元旦.
2. Vai diễn nhân vật phái nữ trong tạp kịch thời Nguyên. § Gọi tắt là "đán" 旦. ◇ Nho lâm ngoại sử 儒林外史: "Tha công công tại Lâm Xuân ban tố chánh đán, tiểu thì dã thị cực hữu danh đầu đích" 他公公在臨春班做正旦, 小時也是極有名頭的 (Đệ ngũ thập tam hồi). § Lâm Xuân là tên lầu các do Trần Hậu Chủ đời Nam Triều dựng lên.

正旦

chính đán

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Ngày đầu năm, tức Nguyên đán.

▸ Từng từ: 正旦

正月 chánh nguyệt

正月

chánh nguyệt

Từ điển trích dẫn

1. Tháng giêng âm lịch.

正月

chính nguyệt

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tháng Giêng âm lịch.

▸ Từng từ: 正月

正朔 chánh sóc

正朔

chánh sóc

Từ điển trích dẫn

1. Ngày một tháng giêng âm lịch.
2. Ngày xưa khi thay đổi triều đại, vua mới lập ban hành lịch pháp mới, gọi là "chánh sóc" 正朔. Sau phiếm chỉ lịch pháp. § Lịch pháp: Phương pháp suy tính vận hành của mặt trời, mặt trăng và các vì sao, để xác định năm, tháng, các tiết lệnh.

正朔

chính sóc

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Ngày một tháng giêng âm lịch.

▸ Từng từ: 正朔

正本 chính bổn

正本

chính bổn

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Sửa sang lại từ cái gốc — Bản chính, bản đúng nhất, nói về sách vở giấy tờ.

▸ Từng từ: 正本

正果 chánh quả

正果

chánh quả

Từ điển trích dẫn

1. (Thuật ngữ Phật giáo) Thành tựu của người tu hành đắc đạo. ◇ Hồng Lâu Mộng 紅樓夢: "(Ca ca) quả nhiên hữu lai đầu thành liễu chánh quả, dã thị thái thái kỉ bối tử đích tu tích" (哥哥)果然有來頭成了正果, 也是太太幾輩子的修積 (Đệ nhất nhất cửu hồi) Nếu quả anh ấy có duyên kiếp từ trước, tu thành chánh quả, cũng là do mẹ tích phúc mấy đời đấy.
2. Tỉ dụ kết cục tốt đẹp.

正果

chính quả

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tiếng nhà Phật, chỉ sự thành tựu của người tu hành đã chính ngộ đạo pháp.

▸ Từng từ: 正果

正案 chánh án

正案

chánh án

Từ điển trích dẫn

1. Đơn danh thẩm định chính thức.
2. Án kiện chính thức. ◇ Lão tàn du kí 老殘游記: "(Bạch Công) hựu hướng Tử Cẩn đạo: Thử khắc chánh án dĩ hoàn, khả dĩ sai cá nhân nã ngã môn lưỡng cá danh phiến, thỉnh Thiết Công tiến lai tọa tọa bãi" (白公)又向子謹道: 此刻正案已完, 可以差個人拿我們兩個名片, 請鐵公進來坐坐罷 (Đệ thập bát hồi).

▸ Từng từ: 正案

正氣 chánh khí

正氣

chánh khí

Từ điển trích dẫn

1. Khí mạnh mẽ lớn lao trong trời đất. ◇ Văn Thiên Tường 文天祥: "Huống hạo nhiên giả, nãi thiên địa chi chánh khí dã, tác Chánh khí ca nhất thủ" 況浩然者, 乃天地之正氣也, 作正氣歌一首 (Chánh khí ca 正氣歌, Tự 序).
2. Khí khái chính trực. ★ Tương phản: "tà khí" 邪氣. ◇ Hoài Nam Tử 淮南子: "Quân tử hành chánh khí, tiểu nhân hành tà khí" 君子行正氣, 小人行邪氣 (Thuyên ngôn 詮言).

正氣

chính khí

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Phần vô hình ngay thẳng tốt đẹp trời phú cho người. Hát nói của NCT: » Chính khí đã đầy trong trời đất «.

▸ Từng từ: 正氣

正法 chánh pháp

正法

chánh pháp

Từ điển trích dẫn

1. Chánh trị, pháp độ. ◇ Thương quân thư 商君書: "Lự thế sự chi biến, thảo chánh pháp chi bổn, cầu sử dân chi đạo" 慮世事之變, 討正法之本, 求使民之道 (Canh pháp 更法).
2. Pháp độ công bình chính đáng. ◇ Hoài Nam Tử 淮南子: "Lập chánh pháp, tắc tà toại, quần thần thân phụ, bách tính hòa tập" 立正法, 塞邪隧, 群臣親附, 百姓和輯 (Binh lược 兵略) Lập ra pháp độ công chính, ngăn chặn tà đạo, vua tôi thân cận phụ giúp, trăm họ hòa mục đoàn kết.
3. Phép tắc chính đáng, phép tắc chính tông.
4. Pháp thuật chính đáng. § Nói tương đối với tả đạo yêu thuật. ◇ Liêu trai chí dị 聊齋志異: "Thiếp tuy hồ, đắc tiên nhân chánh pháp, đương thư nhất phù niêm tẩm môn, khả dĩ khước chi" 妾雖狐, 得仙人正法, 當書一符粘寢門, 可以卻之 (Hồ tứ thư 胡四姐).
5. Theo đúng phép chế tài, biện lí. ◇ Quan Hán Khanh 關漢卿: "Giá đô thị quan lại mỗi vô tâm chánh pháp, sử bách tính hữu khẩu nan ngôn" 這都是官吏每無心正法, 使百姓有口難言 (Đậu nga oan 竇娥冤, Đệ tam chiệp 第三摺).
6. Đặc chỉ xử tử hình. ◇ Bạch Phác 白樸: "Lộc San phản nghịch, giai do Dương thị huynh muội, nhược bất chánh pháp dĩ tạ thiên hạ, họa biến hà thì đắc tiêu?" 祿山反逆, 皆由楊氏兄妹, 若不正法以謝天下, 禍變何時得消 (Ngô đồng vũ 梧桐雨, Đệ tam chiệp 第三摺).
7. Phật pháp chân thật. ◇ A Bì Đạt Ma Câu Xá Luận 阿毗達磨俱舍論: "Phật chánh pháp hữu nhị, vị: Giáo, Chứng vi thể" 佛正法有二, 謂: 教, 證為體 (Quyển nhị thập cửu 卷二十九).

▸ Từng từ: 正法

正犯 chánh phạm

正犯

chánh phạm

Từ điển trích dẫn

1. Danh từ pháp luật: Chủ phạm, người trực tiếp có hành vi phạm tội. ◇ Nguyên điển chương 元典章: "Kim tỉnh bộ định đáo thi hình cách thức ư nội, ư thị khai tả chánh phạm, can phạm danh sắc" 今省部定到屍形格式於內, 於是開寫正犯, 干犯名色 (Hình bộ ngũ 刑部五, Kiểm nghiệm 檢驗).

正犯

chính phạm

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Kẻ chủ chốt gây nên tội lỗi. Như Thủ phạm.

▸ Từng từ: 正犯

正理 chánh lí

正理

chánh lí

phồn & giản thể

Từ điển trích dẫn

1. Lẽ phải, công lí, chính nghĩa. ◇ Văn minh tiểu sử 文明小史: "Quý phủ tựu ứng cai kiệt lực bảo hộ, phương thị chánh lí" 貴府就應該竭力保護, 方是正理 (Đệ ngũ hồi).
2. Chân lí. ◇ A Bì Đạt Ma Câu Xá Luận 阿毗達磨俱舍論: "Nhược vị dã tôn tùy tục thuyết giả, bất ứng chánh lí" 若謂也尊隨俗說者, 不應正理 (Quyển nhị thập nhị 卷二十二).

正理

chính lí

phồn & giản thể

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Lẽ phải.

正理

chính lý

phồn & giản thể

Từ điển phổ thông

lý lẽ xác đáng

▸ Từng từ: 正理

正當 chính đáng

正當

chính đáng

phồn & giản thể

Từ điển phổ thông

chính đáng, ngay thẳng, trung thực

Từ điển trích dẫn

1. "Chánh đương" 正當: Vừa lúc, ngay khi, đang lúc. ◇ Hồng Lâu Mộng 紅樓夢: "Na nhất nhật chánh đương tam nguyệt trung hoán..." 那一日正當三月中浣 (Đệ nhị thập tam hồi) Một hôm, vào đúng trung tuần tháng ba...
2. "Chánh đáng" 正當: Đúng, phải, hợp lí. ◎ Như: "giá thị chánh đáng đích hành vi" 這是正當的行為.
3. "Chánh đáng" 正當: Ngay thẳng, đoan chính, thanh bạch. ◇ Nhị thập tải phồn hoa mộng 二十載繁華夢: "Tha tự niệm bổn thân tuy bần, hoàn thị cá chánh đáng nhân gia, nả lí nhẫn đắc tha nhân tiểu thứ tự kỉ?" 他自念本身雖貧, 還是個正當人家, 那裡忍得他人小覷自己 (Đệ thất hồi) Ông tự nghĩ bản thân dù nghèo khó, nhưng cũng là người ngay thẳng trong sạch, như thế làm sao có thể chịu được người khác coi thường mình?

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Đúng, phải, không trái lí.

▸ Từng từ: 正當

正直 chánh trực

正直

chánh trực

phồn & giản thể

Từ điển trích dẫn

1. Ngay thẳng, cương trực. ◇ Khổng Dung 孔融: "Trung quả chánh trực, chí hoài sương tuyết" 忠果正直, 志懷霜雪 (Tiến Nễ Hành biểu 薦禰衡表).
2. Chỉ người chánh trực.
3. Sửa tà vạy, làm cho ngay thẳng. ◇ Thư Kinh 書經: "Tam đức: Nhất viết chánh trực, nhị viết cương khắc, tam viết nhu khắc" 三德: 一曰正直, 二曰剛克, 三曰柔克 (Hồng phạm 洪範).
4. Không nghiêng vẹo, không cong queo. ◇ Mao Thuẫn 茅盾: "Loan loan khúc khúc đích địa phương yếu cải vi chánh trực, cao cao đê đê đích đạo lộ yếu cải vi bình thản" 彎彎曲曲的地方要改為正直, 高高低低的道路要改為平坦 (Da-Tô chi tử 耶穌之死).

正直

chính trực

phồn & giản thể

Từ điển phổ thông

chính trực, ngay thẳng, liêm khiết

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Ngay thẳng.

▸ Từng từ: 正直

正确 chính xác

正确

chính xác

phồn & giản thể

Từ điển phổ thông

chính xác, đúng đắn

▸ Từng từ: 正确

正確 chánh xác

正確

chánh xác

phồn thể

Từ điển trích dẫn

1. Thật, đúng, không sai. § Tức là phù hợp với sự thật, quy luật, đạo lí hoặc tiêu chuẩn. ◎ Như: "nhĩ đích kiến giải ngận chánh xác" 你的見解很正確.

正確

chính xác

phồn thể

Từ điển phổ thông

chính xác, đúng đắn

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Thật đúng, không sai.

▸ Từng từ: 正確

正統 chánh thống

正統

chánh thống

phồn thể

Từ điển trích dẫn

1. Dòng truyền thừa chính của một triều đại quân chủ. ◇ Lục Du 陸游: "Ô hô đại Hạ khuynh, Thục khả nhậm lương đống, Nguyện công lực khởi chi, Thiên tải truyền chánh thống" 嗚呼大廈傾, 孰可任梁棟, 願公力起之, 千載傳正統 (Hỉ Dương Đình Tú bí giám tái nhập quán 喜楊廷秀秘監再入館).
2. Dòng chính truyền của một học thuật, tông giáo, chính trị, v.v.

正統

chính thống

phồn thể

Từ điển phổ thông

chính thống, được mọi người chấp nhận

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Như Chính tông 正宗.

▸ Từng từ: 正統

正總 chính tổng

正總

chính tổng

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Viên chức đứng đầu một tổng thời trước. Còn gọi là Cai tổng. Cũng đọc là Chánh tổng.

▸ Từng từ: 正總

正统 chính thống

正统

chính thống

giản thể

Từ điển phổ thông

chính thống, được mọi người chấp nhận

▸ Từng từ: 正统

正義 chánh nghĩa

正義

chánh nghĩa

phồn thể

Từ điển trích dẫn

1. Đạo nghĩa chính đáng. § Cũng như "công lí" 公理.
2. Chú thích điển tịch thời xưa. ◎ Như: "ngũ kinh chính nghĩa" 五經正義.

正義

chính nghĩa

phồn thể

Từ điển phổ thông

chính nghĩa, đúng lý, hợp lý

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Lẽ phải mà ai cũng nhìn nhận.

▸ Từng từ: 正義

正色 chánh sắc

正色

chánh sắc

Từ điển trích dẫn

1. Vẻ mặt, thái độ nghiêm trang.
2. Năm màu cơ bản "thanh, hoàng, hồng, bạch, hắc" 青, 黃, 紅, 白, 黑 xanh, vàng, đỏ, trắng, đen.

正色

chính sắc

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Vẻ mặt nghiêm trang — Màu gốc, màu chủ yếu, gồm 5 màu.

▸ Từng từ: 正色

正號 chính hiệu

正號

chính hiệu

phồn thể

Từ điển phổ thông

hạng nhất

▸ Từng từ: 正號

正角 chánh giác

正角

chánh giác

Từ điển trích dẫn

1. Nhân vật chủ yếu trong tác phẩm văn nghệ. ◇ Hồ Thích 胡適: "Tại na cá cố sự lí, Sở Hoài Vương thị chánh giác, Khuất Nguyên đại khái hoàn thị phối giác" 在那個故事裏, 楚懷王是正角, 屈原大概還是配角 (Độc "Sở từ" 讀"楚辭").
2. Diễn viên đóng vai chính (hí kịch, điện ảnh).

▸ Từng từ: 正角

正言 chánh ngôn

正言

chánh ngôn

Từ điển trích dẫn

1. Lời nói công chính và cương trực. ◇ Tam quốc diễn nghĩa 三國演義: "Thì nhân bách hiếp, mạc cảm chánh ngôn" 時人迫脅, 莫敢正言 (Đệ nhị thập nhị hồi) Người bấy giờ bị ức hiếp, không ai dám nói lời công chính cương trực.
2. Tên chức quan. § Nhà Đường có chức "Tả hữu thập di" 左右拾遺, nhà Tống sơ đổi thành "Tả hữu chánh ngôn" 左右正言.

▸ Từng từ: 正言

正論 chánh luận

正論

chánh luận

Từ điển trích dẫn

1. Nghị luận một cách chính trực. ◇ Hán Thư 漢書: "Nhân thần chi nghị, nghi trực ngôn chánh luận, phi cẩu a ý thuận chỉ" 人臣之誼, 宜直言正論, 非苟阿意順指 (Hạ Hầu Thắng truyện 夏侯勝傳).
2. Lời nghị luận chính xác hợp lí. ◇ Mao Thuẫn 茅盾: "Giá thị khách quan đích khán pháp, dã thị thích thì đích chánh luận" 這是客觀的看法, 也是適時的正論 (Tạp cảm nhị đề 雜感二題).

▸ Từng từ: 正論

正路 chánh lộ

正路

chánh lộ

Từ điển trích dẫn

1. Con đường chính đáng. § Cũng nói "chánh đạo" 正道. ◇ Mạnh Tử 孟子: "Nghĩa, nhân chi chánh lộ dã" 義, 人之正路也 (Li Lâu thượng 離婁上).
2. Đường cái, đường lớn. ◇ Thủy hử truyện 水滸傳: "Thì Thiên thị cá phi diêm tẩu bích đích nhân, bất tòng chánh lộ nhập thành, dạ gian việt tường nhi quá" 時遷是個飛檐走壁的人, 不從正路入城, 夜間越牆而過 (Đệ lục thập lục hồi) Thời Thiên vốn là tay trèo tường vượt mái, nên không theo đường cái vào thành, ban đêm vượt tường lũy lẻn vào.
3. Chính phái, đứng đắn, đoan chính (phẩm hạnh, tác phong...). ◇ Lỗ Tấn 魯迅: "Na chủng biểu diện thượng phấn trước "cách mệnh" đích diện khổng, nhi khinh dị vu hãm biệt nhân vi "nội gián", vi "phản cách mệnh", vi "thác phái", dĩ chí vi "Hán gian" giả, đại bán bất thị chánh lộ nhân" 那種表面上扮著"革命"的面孔, 而輕易誣陷別人為"內奸", 為"反革命", 為"托派", 以至為"漢奸"者, 大半不是正路人 (Thả giới đình tạp văn mạt biên 且介亭雜文末編, Đáp Từ Mậu Dong tịnh quan ư kháng Nhật thống nhất chiến tuyến vấn đề 答徐懋庸並關於抗日統一戰線問題).

正路

chính lộ

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Con đường phải. Như Chính đạo.

▸ Từng từ: 正路

正途 chánh đồ

正途

chánh đồ

Từ điển trích dẫn

1. Đường chính, chánh đạo.
2. Ngày xưa do khoa mục xuất thân gọi là theo "chánh đồ" 正途.

▸ Từng từ: 正途

正道 chánh đạo

正道

chánh đạo

Từ điển trích dẫn

1. Đạo lí đúng. ◇ Quản Tử 管子: "Chánh đạo quyên khí, nhi tà sự nhật trưởng" 正道捐棄, 而邪事日長 (Lập chánh 立政).
2. Đường chính, đường đi chủ yếu.
3. Đường phải. ◇ Hà Cảnh Minh 何景明: "Chánh đạo hoại, tắc tà kính thành" 正道壞, 則邪徑成 (Thượng tác thiên 上作篇).
4. Chánh phái, đứng đắn, thực thà, tốt. ◇ Hồng Lâu Mộng 紅樓夢: "Tựu thị Tập cô nương dã thị tâm thuật chánh đạo đích" 就是襲姑娘也是心術正道的 (Đệ nhất bách hồi) Chị Tập Nhân cũng là người có bụng thực thà đứng đắn.
5. Chánh thường, bình thường. ◇ Lí Cổ Hóa 李古化: "Giá lư một hữu thập ma mao bệnh, bất thị trung kết, dã bất thị thủy kết, thiệt đầu đích sắc khí dã chánh đạo" 這驢沒有什麼毛病, 不是中結, 也不是水結, 舌頭的色氣也正道 (Nông thôn kì sự 農村奇事).
6. Con đường dẫn đến giải thoát. § Phật giáo thuật ngữ: "Tam thừa sở hành chi đạo" 三乘所行之道. ◎ Như: "bát chính đạo" 八正道 con đường tám nhánh giải thoát khỏi Khổ (s: duḥkha), là chân lí cuối cùng của Tứ diệu đế. Bát chính đạo là một trong 37 Bồ-đề phần hay 37 giác chi (s: bodhipākṣika-dharma). Gồm: "chánh kiến" 正見, "chánh tư duy" 正思唯, "chánh ngữ" 正語, "chánh nghiệp" 正業, "chánh mệnh" 正命, "chánh tinh tiến" 正精進, "chánh niệm" 正念, "chánh định" 正定.

正道

chính đạo

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Con đường phải — Tiếng nhà Phật, chỉ đường lối ngay thẳng để tu cho thành đạo. Có 8 đường lối, tức Bát chính đạo.

▸ Từng từ: 正道

正門 chính môn

正門

chính môn

phồn thể

Từ điển phổ thông

cổng chính, cửa chính

▸ Từng từ: 正門

正门 chính môn

正门

chính môn

giản thể

Từ điển phổ thông

cổng chính, cửa chính

▸ Từng từ: 正门

正面 chính diện

正面

chính diện

phồn thể

Từ điển phổ thông

chính diện, thẳng trước mặt

Từ điển trích dẫn

1. Mặt trước (của kiến trúc, thân thể người ta, ...). § Đối lại "bối diện" 背面 mặt sau. ◇ Thủy hử truyện 水滸傳: "Chỉ kiến nhất cá thạch kiệt, chánh diện lưỡng trắc, các hữu thiên thư văn tự" 只見一個石碣, 正面兩側, 各有天書文字 (Đệ thất thập nhất hồi).
2. Mặt phải, mặt chính (tiếp xúc với ngoại giới, mặt lấy để sử dụng thường nhất). ◇ Hồng Lâu Mộng 紅樓夢: "(Đạo nhân) tòng đáp liên trung thủ xuất cá chánh diện phản diện giai khả chiếu nhân đích kính tử lai" (道人)從搭褳中取出個正面反面皆可照人的鏡子來 (Đệ thập nhị hồi) (Đạo sĩ) lấy ở trong tay nải đưa ra một cái gương có mặt phải và mặt trái đều soi được.
3. Chính xác. ◎ Như: "chánh diện ý nghĩa" 正面意義.
4. Trực tiếp, mặt đối mặt. ◎ Như: "chánh diện xung đột" 正面衝突.
5. Một bề, một mặt (của sự tình, vấn đề, ...).

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Mặt phải ( đối lại với mặt trái ).

▸ Từng từ: 正面

正靣 chính diện

正靣

chính diện

giản thể

Từ điển phổ thông

chính diện, thẳng trước mặt

▸ Từng từ: 正靣

正顏 chánh nhan

正顏

chánh nhan

Từ điển trích dẫn

1. Thái độ trịnh trọng nghiêm túc. ◇ Sơ khắc phách án kinh kì 初刻拍案驚奇: "Tha hữu thì hàm tu liễm tị, hữu thì chánh nhan cự khước" 他有時含羞斂避, 有時正顏拒卻 (Quyển tam thập nhị).

▸ Từng từ: 正顏

正風 chánh phong

正風

chánh phong

Từ điển trích dẫn

1. Hai mươi lăm thiên trong Thi Kinh 詩經: "Quốc phong" 國風, "Chu nam" 周南, "Triệu nam" 召南 gọi là "Chánh phong". Từ "Bội dung" 邶鄘 trở xuống là "Biến phong" 變風.

▸ Từng từ: 正風

歸正 quy chính

歸正

quy chính

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Trở lại con đường ngay thẳng.

▸ Từng từ: 歸正

真正 chân chánh

真正

chân chánh

Từ điển trích dẫn

1. Chân thật, danh và thật phù hợp nhau. ◇ Bắc sử 北史: "Vọng ngữ giả đa, chân chánh giả thiểu" 妄語者多, 真正者少 (Thôi Hạo truyện 崔浩傳).
2. Thành thật, ngay thẳng, thuần chánh. ◇ Hậu Hán Thư 後漢書: "Đào Cung Tổ ngoại mộ thanh danh, nội phi chân chánh" 陶恭祖外慕聲名, 內非真正 (Hứa Thiệu truyện 許劭傳).
3. Người có bụng dạ ngay thẳng. ◇ Cát Hồng 葛洪: "San hủy chân chánh" 訕毀真正 (Bão phác tử 抱樸子, Thích kiêu 刺驕) Hủy báng người ngay thẳng.
4. Đúng, xác thật. ◇ Triệu Thụ Lí 趙樹理: "Đẳng tha đáo cục lí lai liễu chi hậu, ngã tài chân chánh nhận thức liễu tha đích tì khí" 等他到局裏來了之後, 我才真正認識了他的脾氣 (Trương Lai Hưng 張來興).

真正

chân chính

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Thành thật, ngay thẳng.

▸ Từng từ: 真正

矯正 kiểu chính

矯正

kiểu chính

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Uốn nắn lại cho thẳng — Sửa lại cho đúng.

▸ Từng từ: 矯正

端正 đoan chánh

端正

đoan chánh

Từ điển trích dẫn

1. Ngay, thẳng, không nghiêng vẹo. ◇ Hàn Dũ 韓愈: "Đại tu Khổng Tử miếu, thành quách hạng đạo giai trị sử đoan chánh, thụ dĩ danh mộc" 大修孔子廟, 城郭巷道皆治使端正, 樹以名木 (Liễu Châu La Trì miếu bi 柳州羅池廟碑) Tu sửa miếu Khổng Tử, đường lớn hẻm nhỏ trong thành trong làng đều làm cho thẳng, trồng cây quý có tiếng.
2. Chỉnh tề, đều đặn, cân đối. ◇ Vũ vương phạt Trụ bình thoại 武王伐紂平話: "Hoa Châu thái thú Tô Hộ hữu nhất nữ, sanh đắc hình dong đoan chánh, hữu khuynh thành chi mạo" 華州太守蘇護有一女, 生得形容端正, 有傾城之貌 (Quyển thượng).
3. Ngay thẳng, không tà vạy. ◇ Trang Tử 莊子: "Đoan chánh nhi bất tri dĩ vi nghĩa, tương ái nhi bất tri dĩ vi nhân" 端正而不知以為義, 相愛而不知以為仁 (Thiên địa 天地) (Bậc chí đức) ngay thẳng mà không biết thế nào là nghĩa, thương yêu mà không biết thế nào là nhân.
4. Ổn thỏa, xong xuôi. ◇ Thủy hử truyện 水滸傳: "Tướng công, minh nhật đả điểm đoan chánh liễu tiện hành" 相公, 明日打點端正了便行 (Đệ nhị thập tam hồi) Tướng công, xin ngày mai thu xếp ổn thỏa là đi ngay.
5. Chuẩn bị, xếp đặt. ◇ Sơ khắc phách án kinh kì 初刻拍案驚奇: "Tuệ Trừng thanh tảo khởi lai, đoan chánh trai diên" 慧澄清早起來, 端正齋筵 (Quyển lục) Tuệ Trừng sáng sớm thức dậy, sửa soạn cỗ chay.

端正

đoan chính

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Ngay thẳng.

▸ Từng từ: 端正

糾正 củ chánh

糾正

củ chánh

Từ điển trích dẫn

1. Coi sóc, giám sát. ◇ Tùy Thư 隋書: "Chuyển giám sát ngự sử, củ chánh bất tị quý thích" 轉監察御史, 糾正不避貴戚 (Hiếu nghĩa truyện 孝義傳, Lí Đức Nhiêu 李德饒).
2. Sửa lại sai lầm. ☆ Tương tự: "cải chánh" 改正, "canh chánh" 更正, "kiểu chánh" 矯正.

▸ Từng từ: 糾正

補正 bổ chánh

補正

bổ chánh

Từ điển trích dẫn

1. Thêm vào cho đủ vả sửa chữa sai lầm.

補正

bổ chính

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Thêm vào cho đủ vả sửa cho đúng.

▸ Từng từ: 補正

規正 quy chính

規正

quy chính

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Uốn cho thẳng. Sửa chữa cho đúng.

▸ Từng từ: 規正

訂正 đính chính

訂正

đính chính

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Sửa lại cho đúng.

▸ Từng từ: 訂正

質正 chất chánh

質正

chất chánh

Từ điển trích dẫn

1. Phẩm chất chánh trực. ◇ Cát Hồng 葛洪: "Cổ nhân chất chánh, quý hành tiện ngôn. Cố vi chánh giả, bất thượng văn biện; tu đạo giả, bất sùng từ thuyết" 古人質正, 貴行賤言. 故為政者, 不尚文辨; 修道者, 不崇辭說 (Bão phác tử 抱樸子, Cần cầu 勤求).
2. Tra hỏi cho đúng. ◇ Lí Chí 李贄: "Liêu thả bác vi chú giải, dĩ chất chánh chư quân hà như?" 聊且博為註解, 以質正諸君何如? (Tứ vật thuyết 四勿說).
3. Biện minh. ◇ Cựu Đường Thư 舊唐書: "(Lữ) Tài đa dĩ điển cố chất chánh kì lí, tuy vi thuật giả sở đoản, nhiên pha hợp kinh nghĩa" 才多以典故質正其理, 雖為術者所短, 然頗合經義 (Lữ Tài truyện 呂才傳).

質正

chất chính

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Hỏi lại cho đúng.

▸ Từng từ: 質正

辨正 biện chánh

辨正

biện chánh

Từ điển trích dẫn

1. Chỉ rõ chỗ sai lầm và sửa lại cho đúng.

辨正

biện chính

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Đưa lí lẽ để sửa lại cho đúng.

▸ Từng từ: 辨正

雅正 nhã chính

雅正

nhã chính

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Ngay thẳng thanh cao.

▸ Từng từ: 雅正

非正 phi chính

非正

phi chính

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Không ngay thẳng. Như: Bất chính.

▸ Từng từ: 非正

八正道 bát chính đạo

八正道

bát chính đạo

Từ điển trích dẫn

1. "Bát chính đạo" 八正道 bao gồm: 1. "Chính kiến" 正見 gìn giữ một quan niệm xác đáng về Tứ diệu đế và giáo lí Vô ngã; 2. "Chính tư duy" 正思唯: suy nghĩ hay là có một mục đích đúng đắn, suy xét về ý nghĩa của bốn chân lí một cách không sai lầm; 3. "Chính ngữ" 正語: không nói dối, nói phù phiếm; 4. "Chính nghiệp" 正業: tránh phạm giới luật; 5. "Chính mệnh" 正命: tránh các nghề nghiệp mang lại giết hại như đồ tể, thợ săn, buôn vũ khí, buôn thuốc phiện; 6. "Chính tinh tiến" 正精進: phát triển nghiệp tốt, diệt trừ nghiệp xấu; 7. "Chính niệm" 正念: tỉnh giác trên ba phương diện Thân, khẩu, ý; 8. "Chính định" 正定: tập trung tâm ý đạt bốn định xuất thế gian.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tiếng nhà Phật, chỉ tám con đường tốt đẹp thẳng thắn để tu hành cho thành chính quả, gồm Chính kiến, Chính tư duy, Chính ngữ, Chính nghiệp, Chính mệnh, Chính tinh tiến, Chính niệm và Chính định.

▸ Từng từ: 八正道

正氣歌 chính khí ca

正氣歌

chính khí ca

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tên bài hát của Văn Thiên Tường đời Nam Tống, làm khi bị quân Nguyên bắt — Tên bài hát viết bằng chữ Nôm, theo thể Lục bát của Nguyễn Văn Giai ca tụng việc quan Tổng đốc Hoàng Diệu tuẫn tiết khi thành Hà Nội thất thủ ( năm Nhâm Ngọ, 1882 ). Xem tiểu sử tác giả vần Giai.

▸ Từng từ: 正氣歌

光明正大 quang minh chính đại

光明正大

quang minh chính đại

Từ điển trích dẫn

1. Nguyên nghĩa là rõ ràng không thiên tư. Sau chỉ trong lòng thẳng thắn, không mưu đồ mờ ám. ◇ Tây du kí 西遊記: "Ngã bổn thị cá quang minh chính đại chi tăng, phụng Đông Thổ Đại Đường chỉ ý, thượng Tây Thiên bái Phật cầu kinh giả" 我本是個光明正大之僧, 奉東土大唐旨意, 上西天拜佛求經者 (Đệ tam thập thất hồi) Ta vốn là nhà tu quang minh chính đại, vâng sắc chỉ vua Đại Đường bên Đông Thổ, sang Tây Vực lạy Phật cầu kinh.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Rõ ràng sáng sủa, to lớn đàng hoàng, không có gì ẩn giấu.

▸ Từng từ: 光明正大

堂堂正正 đường đường chánh chánh

堂堂正正

đường đường chánh chánh

Từ điển trích dẫn

1. Chữ trong Kinh Thư: "Đường đường chi trận, chánh chánh chi kì" 堂堂之陳, 正正之旗 nghĩa là trận quân to lớn, chỉnh tề. Sau dùng theo nghĩa quang minh chính đại.

▸ Từng từ: 堂堂正正

撥亂反正 bát loạn phản chính

撥亂反正

bát loạn phản chính

phồn thể

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Giẹp loạn để đất nước trở lại yên ổn.

▸ Từng từ: 撥亂反正

改邪歸正 cải tà quy chánh

改邪歸正

cải tà quy chánh

Từ điển trích dẫn

1. Sửa đổi lỗi lầm, bỏ đường tà về với đường chánh. ◇ Thất quốc Xuân Thu bình thoại 七國春秋平話: "Vọng đại vương cải tà quy chánh, tựu hữu đạo nhi khử vô đạo, tắc bang quốc chi hạnh" 望大王改邪歸正, 就有道而去無道, 則邦國之幸 (Quyển thượng).

▸ Từng từ: 改邪歸正

正大光明 chánh đại quang minh

正大光明

chánh đại quang minh

Từ điển trích dẫn

1. Hành vi ngay thẳng rõ ràng, công chính vô tư. ◇ Minh sử 明史: "Bác cầu hải nội thạc đức trọng vọng chi hiền, dĩ bật thành chánh đại quang minh chi nghiệp, tắc nhân tâm định, thiên đạo thuận" 博求海內碩德重望之賢, 以弼成正大光明之業, 則人心定, 天道順 (Thiệu Kinh Bang truyện 邵經邦傳).

▸ Từng từ: 正大光明