下 - há, hạ
上下 thướng há

thướng há

phồn & giản thể

Từ điển trích dẫn

1. Lên cao xuống thấp. ◇ Khuất Nguyên : "Tương phiếm phiếm nhược thủy trung chi phù hồ? Dữ ba thướng há thâu dĩ toàn ngô khu hồ?" ? ? (Sở từ , Bốc cư ) Hay là giống như con vịt bập bềnh trên mặt nước? Cùng với sóng nhấp nhô để bảo toàn tấm thân?
2. Tăng giảm. ◇ Chu Lễ : "Phàm tứ phương chi tân khách, lễ nghi từ mệnh hí lao tứ hiến, dĩ nhị đẳng tòng kì tước nhi thượng hạ chi" , , (Thu quan , Tư nghi ).
3. Phiếm chỉ hai phương hướng đối nhau. ◎ Như: "cao đê" , "tôn ti" , "ưu liệt" , "thiên địa" , "thần nhân" , "cổ kim" v.v. ◇ Nho lâm ngoại sử : "Mỗi thuyền lưỡng trản minh giác đăng, nhất lai nhất vãng, ánh trước hà lí, thượng hạ minh lượng" , , , (Đệ tứ thập nhất hồi).
4. Khoảng chừng, xấp xỉ. § Sai biệt không đáng kể. ◇ Lão tàn du kí nhị biên : "Điểm toán tây thủ ngũ bài, nhân đại khái tại nhất bách danh thượng hạ" 西, (Đệ thất hồi).
5. Công sai, nha dịch. ◇ Sơ khắc phách án kinh kì : "Thượng hạ nhiêu thứ, tùy lão phụ đáo gia trung thủ tiền tạ nhĩ" , (Quyển nhị).
6. Dùng để hỏi tên húy của người đã qua đời hoặc của nhà tu Phật. ◎ Như: "thỉnh giáo lệnh sư thượng hạ?" ?

thượng hạ

phồn & giản thể

Từ điển phổ thông

trước sau, trên dưới

Từ điển trích dẫn

1. Lên cao xuống thấp. ◇ Khuất Nguyên : "Tương phiếm phiếm nhược thủy trung chi phù hồ? Dữ ba thướng há thâu dĩ toàn ngô khu hồ?" ? ? (Sở từ , Bốc cư ) Hay là giống như con vịt bập bềnh trên mặt nước? Cùng với sóng nhấp nhô để bảo toàn tấm thân?
2. Tăng giảm. ◇ Chu Lễ : "Phàm tứ phương chi tân khách, lễ nghi từ mệnh hí lao tứ hiến, dĩ nhị đẳng tòng kì tước nhi thượng hạ chi" , , (Thu quan , Tư nghi ).
3. Phiếm chỉ hai phương hướng đối nhau. ◎ Như: "cao đê" , "tôn ti" , "ưu liệt" , "thiên địa" , "thần nhân" , "cổ kim" v.v. ◇ Nho lâm ngoại sử : "Mỗi thuyền lưỡng trản minh giác đăng, nhất lai nhất vãng, ánh trước hà lí, thượng hạ minh lượng" , , , (Đệ tứ thập nhất hồi).
4. Khoảng chừng, xấp xỉ. § Sai biệt không đáng kể. ◇ Lão tàn du kí nhị biên : "Điểm toán tây thủ ngũ bài, nhân đại khái tại nhất bách danh thượng hạ" 西, (Đệ thất hồi).
5. Công sai, nha dịch. ◇ Sơ khắc phách án kinh kì : "Thượng hạ nhiêu thứ, tùy lão phụ đáo gia trung thủ tiền tạ nhĩ" , (Quyển nhị).
6. Dùng để hỏi tên húy của người đã qua đời hoặc của nhà tu Phật. ◎ Như: "thỉnh giáo lệnh sư thượng hạ?" ?

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Trên và dưới — Người trên và người dưới — Lên và xuống.

▸ Từng từ:
下世 hạ thế

Từ điển trích dẫn

1. Chết, mất, từ trần. ◇ Hồng Lâu Mộng : "Hựu bán tải, Vũ Thôn đích thê hốt nhiễm tật hạ thế" , (Đệ nhị hồi) Lại nửa năm sau, vợ cả Vũ Thôn bỗng mắc bệnh chết.
2. Kiếp sau, lai sinh. ◎ Như: "nguyện hạ thế sanh vi nữ nhân" mong kiếp sau được sinh làm người nữ.
3. Đời sau, thế hệ sau.
4. Xuống trần gian. ◇ Hồng Lâu Mộng : "Đãi giá nhất can phong lưu nghiệt quỷ hạ thế dĩ hoàn, nhĩ ngã tái khứ" , (Đệ nhất hồi) Chờ cho bọn quỷ nghiệt phong lưu xuống trần hết đã, tôi với ông hãy xuống.
5. Nhân gian, cõi đời, hạ giới. ◇ Tây du kí 西: "Bát Giới đạo: Ngã nãi thị Thiên Bồng nguyên soái, chỉ nhân tội phạm thiên điều, đọa lạc hạ thế" : , , (Đệ nhị thập cửu hồi) (Trư) Bát Giới nói: Ta vốn là nguyên soái ở Thiên Bồng, nhân vì phạm tội trên trời, phải đày xuống hạ giới.
6. Cõi âm, địa ngục.

▸ Từng từ:
下令 hạ lệnh

hạ lệnh

phồn & giản thể

Từ điển phổ thông

hạ lênh, ra lệnh

▸ Từng từ:
下價 hạ giá

Từ điển trích dẫn

1. Giá rẻ.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Giảm bớt giá bán.

▸ Từng từ:
下元 hạ nguyên

Từ điển trích dẫn

1. "Hạ nguyên tiết" ngày rằm tháng mười âm lịch, gọi tắt là "hạ nguyên" .
2. Thuật số dụng ngữ: Thuật số gia lấy sáu mươi Giáp Tí phối hợp với Cửu cung, gồm một trăm tám mươi năm. Giáp Tí thứ ba gọi là "hạ nguyên" .
3. Đạo giáo gọi trong nước là "hạ nguyên" . Cũng chỉ "thủy phủ" .
4. Y học cổ gọi thận là "hạ nguyên" .

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Một tên chỉ ngày rằm tháng mười âm lịch.

▸ Từng từ:
下列 hạ liệt

hạ liệt

phồn & giản thể

Từ điển phổ thông

tiếp theo sau

▸ Từng từ:
下午 hạ ngọ

hạ ngọ

phồn & giản thể

Từ điển phổ thông

buổi chiều

Từ điển trích dẫn

1. Lúc sau trưa, từ mười hai giờ tới chiều.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Sau buổi trưa, tức buổi chiều.

▸ Từng từ:
下半 hạ bán

hạ bán

phồn & giản thể

Từ điển phổ thông

nửa dưới, nửa sau

▸ Từng từ:
下去 hạ khứ

hạ khứ

phồn & giản thể

Từ điển phổ thông

1. đi xuống
2. tiếp tục

▸ Từng từ:
下吏 hạ lại

Từ điển trích dẫn

1. Quan nhỏ.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Viên chức cấp dưới, thấp kém.

▸ Từng từ:
下唇 hạ thần

hạ thần

phồn & giản thể

Từ điển phổ thông

môi dưới

▸ Từng từ:
下問 hạ vấn

Từ điển trích dẫn

1. Thỉnh giáo kẻ dưới mình (về tuổi tác, học vấn, địa vị...). ◇ Luận Ngữ : "Mẫn nhi hiếu học, bất sỉ hạ vấn" , (Công Dã Tràng ) Thông minh mà lại hiếu học, không thẹn hỏi người thấp hơn mình.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Hỏi kẻ dưới mình.

▸ Từng từ:
下囘 hạ hồi

Từ điển trích dẫn

1. Lớp tuồng sau.
2. Đoạn sau

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Lớp sau. Khúc sau. Đoạn sau.

▸ Từng từ:
下國 hạ quốc

Từ điển trích dẫn

1. Lời nói khiêm tự xưng nước mình. ◇ Tả truyện : "Thiên nhược bất thức bất trung, hà dĩ sử hạ quốc" , 使 (Ai Công thập nhất niên ).
2. Nước nhỏ. ◇ Nễ Hành : "Bối man di chi hạ quốc, thị quân tử chi quang nghi" , (Anh vũ phú ).
3. Nước chư hầu.
4. Thiên hạ. ◇ Thi Kinh : "Yểm hữu hạ quốc, Tỉ dân giá sắc" , (Lỗ tụng , Bí cung ) Lấy được thiên hạ, Khiến cho dân cày cấy gặt hái.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Nước lệ thuộc nước khác.

▸ Từng từ:
下土 hạ thổ

Từ điển trích dẫn

1. Đại địa, mặt đất. ◇ Thi Kinh : "Nhật cư nguyệt chư, Chiếu lâm hạ thổ" , (Bội phong , Nhật nguyệt ) Mặt trời và mặt trăng, Chiếu xuống mặt đất.
2. Thiên hạ. ◇ Thư Kinh : "Đế li hạ thổ, phương thiết cư phương" , (Thuấn điển ).
3. Đất thấp. ◇ Thư Kinh : "Quyết thổ duy nhưỡng, hạ thổ phần lô" , (Vũ cống ).
4. Khu đất xa xôi. ◇ Hán Thư : "Tân tòng hạ thổ lai, vị tri triều đình thể" , (Lưu Phụ truyện ).
5. Để xuống đất, chôn xuống đất, mai táng. ◇ Nho lâm ngoại sử : "Trang liễm liễu, gia lí hựu một xứ đình, chỉ đắc quyền thố tại miếu hậu, đẳng nhĩ hồi lai hạ thổ" , , , (Đệ nhị thập hồi).

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Để xuống đất, chôn xuống đất.

▸ Từng từ:
下城 hạ thành

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Đánh chiếm được thành trì của giặc.

▸ Từng từ:
下場 hạ tràng

Từ điển trích dẫn

1. Lui vào, thối tràng. ◇ Hồng Thâm : "Thí như tự nhiên chủ nghĩa thoại kịch đích dụng "tam diện tường" bố cảnh, dữ kịch chung thì diễn viên bất hạ tràng nhi bế mạc" "", (Hí kịch đạo diễn đích sơ bộ tri thức , Thượng thiên tam ).
2. Tiêu vong. ◇ Quách Mạt Nhược : "Dương khí nhất thoát li liễu khu thể, nhậm hà sanh vật đô chỉ hảo hạ tràng" , (Thiên vấn ).
3. Kết cục. ◇ Hồng Thăng : "Phong lưu đẩu nhiên một hạ tràng" (Trường sanh điện 殿, Tư tế ) Phong lưu bỗng chốc kết cục chẳng ra gì.
4. Tỉ dụ thoát khỏi tình cảnh khó xử. ◇ Nhi nữ anh hùng truyện : "Bất giá dạng nhất đáp san, khiếu tha chẩm ma hạ tràng" , (Đệ nhị thập thất hồi).
5. Ra tham dự một hoạt động nào đó, xuất tràng.
6. Vào trường thi (thời đại khoa cử). ◇ Hồng Lâu Mộng : "Minh niên hương thí, vụ tất khiếu tha hạ tràng" , (Đệ cửu thập thất hồi).
7. Xuống bậc thấp, hạ vị. ◇ Lưu Trinh : "Dực tuấn nghệ ư thượng liệt, thối trắc lậu ư hạ tràng" , 退 (Toại chí phú ).

▸ Từng từ:
下士 hạ sĩ

Từ điển trích dẫn

1. Quan cấp dưới.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Vị quan cấp dưới — Tên một cấp bậc trong hàng binh sĩ.

▸ Từng từ:
下壽 hạ thọ

Từ điển trích dẫn

1. Sống lâu 60 tuổi gọi là "hạ thọ" . § 70 tuổi là "trung thọ" , 80 tuổi là "thượng thọ" .

▸ Từng từ:
下夀 hạ thọ

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Sống lâu ở bậc dưới, chỉ người 60 tuổi ( 70 tuổi là Trang thọ, 80 tuổi là Thượng thọ ).

▸ Từng từ:
下官 hạ quan

Từ điển trích dẫn

1. Quan nhỏ, tiểu quan. ◇ Hàn Dũ : "Ngũ thập thất, bất túc niên, cô nhi đề, tử hạ quan" , , , (Thí đại lí bình sự hồ quân mộ minh ).
2. Quan lại cấp dưới, hạ liêu.
3. Quan lại tự xưng (khiêm từ). ◇ Giang Yêm : "Hạ quan mỗi độc kì thư, vị thường bất phế quyển lưu thế" , (Nghệ kiến bình vương thượng thư ).
4. Tiếng dùng để tự xưng. ◇ Thái Bình Quảng Kí : "Hạ quan cầm điểu, bất năng trí lực sanh nhân, vi túc hạ chuyển đạt Quế gia tam thập nương tử" , , (Liễu Quy Thuấn ).

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Chức quan nhỏ, chức quan cấp dưới — Tiếng tự xưng khiêm nhường của ông quan.

▸ Từng từ:
下层 hạ tằng

hạ tằng

giản thể

Từ điển phổ thông

hạ tầng

▸ Từng từ:
下属 hạ chú

hạ chú

giản thể

Từ điển phổ thông

cấp dưới, thuộc hạ

▸ Từng từ:
下層 hạ tằng

hạ tằng

phồn thể

Từ điển phổ thông

hạ tầng

Từ điển trích dẫn

1. Tầng dưới, cấp dưới.
2. Hạ lưu, hạ đẳng.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tầng dưới, chỉ nền móng xã hội.

▸ Từng từ:
下屬 hạ chú

hạ chú

phồn thể

Từ điển phổ thông

cấp dưới, thuộc hạ

▸ Từng từ:
下巴 hạ ba

hạ ba

phồn & giản thể

Từ điển phổ thông

cằm

▸ Từng từ:
下弦 hạ huyền

Từ điển trích dẫn

1. Ngày 22 hoặc 23 âm lịch, từ đó tới cuối tháng mặt trăng hình như vòng cung.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Chỉ ngày cuối tháng âm lịch, mặc trăng chỉ như cái vòng cung.

▸ Từng từ:
下手 hạ thủ

Từ điển trích dẫn

1. Bắt tay làm, ra tay. ☆ Tương tự: "động thủ" , "khai thủy" , "trước thủ" , "nhập thủ" . ★ Tương phản: "trụ thủ" .
2. Địa vị hay vị trí ở phía dưới, phía sau. ◇ Hồng Lâu Mộng : "Nhất thì, Uyên Ương lai liễu, tiện tọa tại Giả mẫu hạ thủ" , , 便 (Đệ tứ thập thất hồi) Một lúc, Uyên Ương đến ngồi ở dưới cánh Giả mẫu. Cũng viết là "hạ thủ" .
3. Người kém cỏi, kiến thức thô thiển hoặc tài năng tầm thường.
4. Tay dưới, người đến ngay lượt sau (dùng trong trò chơi, tiệc rượu hay cuộc đánh bài). Cũng gọi là "hạ gia" .

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Xuống tay, bắt tay làm việc.

▸ Từng từ:
下旬 hạ tuần

hạ tuần

phồn & giản thể

Từ điển phổ thông

một phần ba sau của tháng

Từ điển trích dẫn

1. Mười ngày cuối tháng âm lịch.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Khoảng thời gian mười ngày cuối tháng âm lịch.

▸ Từng từ:
下梢 hạ sao

Từ điển trích dẫn

1. Kết quả, kết cục. ◇ Đinh Linh : "Hanh! Na chủng nhân gia, yếu thị hữu hảo hạ sao, thiên tựu một lương tâm liễu" ! , , (Đông Kinh sự kiện ).
2. Tương lai, về sau. ◇ Đổng tây sương 西: ◇ Đổng tây sương 西: "Thị tức thị hạ sao tương kiến" (Quyển lục).
3. Đoạn dưới, khúc sau. ◇ Lương Bân : "Đương tha hoàn tại tráng niên đích thì hậu, na thì tha môn hoàn trụ tại Hô Đà hà đích hạ sao lí" , (Hồng kì phổ , Tam ).

▸ Từng từ:
下榻 hạ tháp

hạ tháp

phồn & giản thể

Từ điển phổ thông

nghỉ tại, trọ tại, lưu tại

▸ Từng từ:
下氣 hạ khí

Từ điển trích dẫn

1. Thái độ cung thuận, bình tâm tĩnh khí. ◇ Hồng Lâu Mộng : "Bảo Ngọc hựu thị thiên sanh thành quán năng tác tiểu phục đê, bồi thân hạ khí, tính tình thể thiếp, thoại ngữ triền miên" , , , 綿 (Đệ cửu hồi) Bảo Ngọc lại bẩm phú quen khiêm nhường, hòa thuận, bình tâm tĩnh khí, tính tình nhũn nhặn dịu dàng, nói năng hòa nhã dễ nghe.
2. Đông y chỉ đánh rắm.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Dằn cơn giận.

▸ Từng từ:
下流 hạ lưu

Từ điển trích dẫn

1. Phần của dòng sông gần cửa sông, hạ du. ◇ Úc Đạt Phu : "Đại giang đáo ngạn, khúc chiết hướng đông, nhân nhi giang tâm khai sướng, bỉ Dương Tử Giang đích hạ lưu hoàn yếu liêu khoát" , , , (Đào tẩu ).
2. Chỉ con cháu, hậu bối. ◇ Tam quốc chí : "Kim phong Mậu vi Liêu Thành Vương, dĩ úy thái hoàng thái hậu hạ lưu chi niệm" , (Ngụy chí , Lạc Lăng Vương Mậu truyện ).
3. Dòng cuối, mạt lưu.
4. Chỗ xấu xa, ô trọc. ◇ Luận Ngữ : "Trụ chi bất thiện, bất như thị chi thậm dã. Thị dĩ quân tử ố cư hạ lưu, thiên hạ chi ố giai quy yên" , . , (Tử Trương ) Tội ác xấu xa của vua Trụ, không quá quắt lắm như người ta nói. Chính là người quân tử không muốn ở chỗ xấu xa ô trọc, vì bao nhiêu xấu xa ô trọc đều dồn về chỗ đó cả
5. Hèn mọn, đê tiện. ◇ Quản Tử : "Kim ngọc hóa tài chi thuyết thắng, tắc tước phục hạ lưu" , (Lập chánh ).
6. Chỉ người địa vị thấp hèn. ◇ Cảnh thế thông ngôn : "Nhĩ kí phi hạ lưu, thật thị thậm ma dạng nhân? Khả tương chân tính danh cáo ngã" , ? (Đường Giải Nguyên nhất tiếu nhân duyên ).
7. Hạng kém, hạ phẩm. ◇ Viên Mai : "Mỗ thái sử chưởng giáo Kim Lăng, giới kì môn nhân viết: Thi tu học Hàn, Tô đại gia, nhất độc Ôn, Lí, tiện chung thân nhập hạ lưu hĩ" , : , , , , 便 (Tùy viên thi thoại , Quyển ngũ).
8. Thô bỉ, đáng khinh. ◇ Nho lâm ngoại sử : "Nhĩ trưởng thành nhân liễu, chẩm ma học xuất giá bàn nhất cá hạ lưu khí chất" , (Đệ tứ thập tứ hồi).
9. Trôi về hướng thấp. ◇ Sở từ : "Bảng phảng hề hạ lưu, Đông chú hề khái khái" , (Cửu hoài , Tôn gia ).
10. Tỉ dụ vua trên ban bố ân trạch.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Chỗ cuối dòng sông — Hạng người thấp kém.

▸ Từng từ:
下游 hạ du

Từ điển trích dẫn

1. Đoạn sông gần ra tới biển.
2. Vùng đất gần cửa sông.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Vùng đất thấp ( trái với Thượng du ).

▸ Từng từ:
下狱 hạ ngục

hạ ngục

giản thể

Từ điển phổ thông

bỏ tù, tống giam

▸ Từng từ:
下獄 hạ ngục

hạ ngục

phồn thể

Từ điển phổ thông

bỏ tù, tống giam

Từ điển trích dẫn

1. Bắt bỏ vào nhà giam.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Bắt bỏ vào nhà giam.

▸ Từng từ:
下班 hạ ban

hạ ban

phồn & giản thể

Từ điển phổ thông

nghỉ giờ làm, đi làm về

▸ Từng từ:
下界 hạ giới

Từ điển trích dẫn

1. Cõi đời ("thượng giới" chỉ cõi trời).

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Cõi dưới chỉ cõi đời ( thượng giới chỉ cõi trời ).

▸ Từng từ:
下疳 hạ cam

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Bệnh cam ăn bên dưới, tức một bệnh hoa liễu, lở loét bộ phận sinh dục.

▸ Từng từ:
下筆 hạ bút

Từ điển trích dẫn

1. Đặt bút. Chỉ dùng bút làm thơ văn hoặc thư họa.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Đặt bút xuống giấy mà viết.

▸ Từng từ:
下等 hạ đẳng

Từ điển trích dẫn

1. Giáng cấp.
2. Hạng thấp hoặc địa vị thấp kém.
3. Thấp kém dung tục, không cao nhã.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Hạng dưới. Lớp người thấp kém trong xã hội.

▸ Từng từ:
下肢 hạ chi

Từ điển trích dẫn

1. Hai chân.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Chỉ hai chân ( cả chân tay là Tứ chi ).

▸ Từng từ:
下臣 hạ thần

Từ điển trích dẫn

1. Tiếng tự xưng của vị quan với vua.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Kẻ bày tôi bên dưới. Tiếng tự xưng của vị quan với vua.

▸ Từng từ:
下落 hạ lạc

Từ điển trích dẫn

1. Sa, rớt, xuống thấp. ◎ Như: "phiến phiến tuyết hoa hạ lạc" , "vật giá hạ lạc" .
2. Quy thuộc, theo về. ◇ Lí Ngư : "Nhĩ như kim bất tằng hữu cá hạ lạc, giáo ngã như hà độc tự tiên hành" , (Liên hương bạn , Tứ nhân ).
3. Đi tới (chỗ nào đó), hướng về. ◇ Vô danh thị : "Trượng phu thị Lạc Dương Vương Hoán, đáo Tây Diên biên lai đầu quân, thử hậu bất tri hạ lạc" , 西, (Bách hoa đình , Đệ tứ chiết).
4. Kết cục, kết quả. ◇ Trần Tàn Vân : "Đỗ Thẩm kế tục khốc tố thuyết: Ngã đích Đại Trụ a, hảo đoan đoan đích, bị nhĩ lão tử hòa Xuyên San Cẩu bảng khứ đương binh, sanh tử vô hạ lạc" : , , 穿, (San cốc phong yên , Đệ thập tam chương).
5. Xử trí, đối phó. ◇ Thôi Thì Bội : "Ngã khán na tiểu thư dữ Trương Sanh lưỡng hạ lí hợp tình, ba bất đắc đáo vãn, khán tha chẩm ma hạ lạc" , , (Nam tây sương kí 西, Thừa dạ du viên ).
6. Làm hại, thương tổn. ◇ Vô danh thị : "Nhĩ ca ca bất nhân bất nghĩa, nhất định yếu hạ lạc tha tính mệnh, chẩm ma dưỡng đắc đáo ngũ tuế thập tuế" , , (Bạch thố kí , Tống tử ).
7. Cười nhạo, trào lộng. ◇ Kim Bình Mai : "Tạc nhật nhân đối nhĩ thuyết đích thoại nhi, nhĩ tựu cáo tố dữ nhân, kim nhật giáo nhân hạ lạc liễu ngã nhẫm nhất đốn" , , (Đệ nhị tam hồi).

▸ Từng từ:
下賜 hạ tứ

Từ điển trích dẫn

1. Ban cho kẻ dưới.
2. Lời nói khiêm khi nhận vật gì của người khác cho mình.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Ban cho kẻ dưới.

▸ Từng từ:
下跪 hạ quỵ

hạ quỵ

phồn & giản thể

Từ điển phổ thông

quỳ xuống

▸ Từng từ:
下載 hạ tải

hạ tải

phồn thể

Từ điển phổ thông

hạ tải, download (tin học)

▸ Từng từ:
下载 hạ tải

hạ tải

giản thể

Từ điển phổ thông

hạ tải, download (tin học)

▸ Từng từ:
下邽 hạ khuê

hạ khuê

phồn & giản thể

Từ điển phổ thông

một huyện nay thuộc thành phố Vị Nam, tỉnh Thiểm Tây của Trung Quốc

▸ Từng từ:
下降 hạ giáng

hạ giáng

phồn & giản thể

Từ điển phổ thông

giáng xuống, giảm xuống

▸ Từng từ:
下雨 hạ vũ

hạ vũ

phồn & giản thể

Từ điển phổ thông

mưa nhiều

▸ Từng từ:
下顧 hạ cố

Từ điển trích dẫn

1. Đoái nhìn tới kẻ dưới.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Đoái nhìn tới kẻ dưới. Tiếng khiêm nhường.

▸ Từng từ:
下馬 hạ mã

Từ điển trích dẫn

1. Xuống ngựa.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Xuống ngựa.

▸ Từng từ:
下齒 hạ xỉ

hạ xỉ

phồn thể

Từ điển phổ thông

răng ở hàm dưới

▸ Từng từ:
下齿 hạ xỉ

hạ xỉ

giản thể

Từ điển phổ thông

răng ở hàm dưới

▸ Từng từ: 齿
不下 bất hạ

Từ điển trích dẫn

1. Không dưới, không ít hơn. ◇ Dương Sóc : "Bát niên lai, đan đan giá cá loạn nhân khanh mai đích tử nhân bất hạ lục thiên" , (Loạn nhân khanh ).
2. Không kém, không thua gì. ◇ Lưu Quang Đệ : "Vân kim đông tỉnh hạn, bất hạ tây tỉnh hoang" , 西 (Mĩ tửu hành ).
3. Không nổi, không được. ◇ Hậu Hán Thư : "Thiệu khiển tướng Thôi Cự Nghiệp tương binh sổ vạn công vi Cố An bất hạ, thối quân nam hoàn" , 退 (Công Tôn Toản truyện ).

▸ Từng từ:
之下 chi hạ

chi hạ

phồn & giản thể

Từ điển phổ thông

ở dưới, bên dưới

▸ Từng từ:
以下 dĩ hạ

dĩ hạ

phồn & giản thể

Từ điển phổ thông

ở dưới

Từ điển trích dẫn

1. Trở xuống. Ở sau đây (tiếng Pháp: en-dessous, ci-après).

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Trở xuống ( từ đầu trở xuống ).

▸ Từng từ:
低下 đê hạ

Từ điển trích dẫn

1. Thấp, dưới mức bình thường (số lượng, trình độ...). ◎ Như: "sanh sản lực đê hạ" sức sản xuất thấp.
2. Kém, thấp hèn, đê tiện (địa vị, đạo đức, tư tưởng...). ★ Tương phản: "cao thượng" , "cao thượng" .

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Thấp hèn.

▸ Từng từ:
卸下 tá hạ

tá hạ

phồn & giản thể

Từ điển phổ thông

cởi ra, tháo ra

▸ Từng từ:
取下 thủ hạ

Từ điển trích dẫn

1. Lấy thái độ cung thuận để nghênh hợp người khác. ◇ Hàn Dũ : "Bình cư lí hạng tương mộ duyệt, tửu thực du hí tương trưng trục, hủ hủ cưỡng tiếu ngữ dĩ tương thủ hạ" , , (Liễu Tử Hậu mộ chí minh ).

▸ Từng từ:
咽下 yến hạ

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Nuốt xuống.

▸ Từng từ:
在下 tại hạ

tại hạ

phồn & giản thể

Từ điển phổ thông

ở bên dưới, ở phía dưới

Từ điển trích dẫn

1. Người ở chức vị thấp tự xưng. Sau thường dùng làm tiếng tự xưng khiêm nhường. ☆ Tương tự: "bỉ nhân" , "bất tài" . ◇ Sơ khắc phách án kinh kì : "Tại hạ sơ nhập kinh sư, vị hữu hạ xứ" , (Quyển nhị thập tam). ◇ Lão tàn du kí : "Kim nhật kì duyên, tại hạ đáo dã đổng đắc ta cá" , (Đệ nhất hồi).

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Ở dưới. Tiếng tự xưng khiêm nhường, coi như mình ở dưới người khác.

▸ Từng từ:
地下 địa hạ

Từ điển trích dẫn

1. Dưới mặt đất. ◎ Như: "địa hạ tư nguyên" .
2. Hoạt động bí mật, không công khai hoặc bất hợp pháp. ◎ Như: "địa hạ công xưởng" .
3. Trên mặt đất. ◇ Hồng Lâu Mộng : "Phụng Thư tại lí gian, Tần Chung Bảo Ngọc tại ngoại gian, mãn địa hạ giai thị gia bà tử đả phố tọa canh" , , 滿 (Đệ thập ngũ hồi) Phượng Thư nằm ở nhà trong, Bảo Ngọc, Tần Chung nằm ở nhà ngoài. Bọn hầu đàn bà giải chiếu ở dưới đất ngồi canh đêm.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Dưới đất — Cũng chỉ cõi chết.

▸ Từng từ:
坐下 tọa hạ

tọa hạ

phồn & giản thể

Từ điển phổ thông

ngồi xuống

▸ Từng từ:
垂下 thùy hạ

thùy hạ

phồn & giản thể

Từ điển phổ thông

rủ xuống

▸ Từng từ:
城下 thành hạ

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Ở chân bức thành. Hàn nho phong vị phú của Nguyễn Công Trứ: » Nơi thành hạ gieo cần câu cá «.

▸ Từng từ:
塌下 tháp hạ

tháp hạ

phồn & giản thể

Từ điển phổ thông

đổ xuống, sụp xuống

▸ Từng từ:
天下 thiên hạ

Từ điển trích dẫn

1. Trung Quốc ngày xưa gọi bờ cõi (cảnh nội khu vực) của họ là "thiên hạ" . ◇ Chu Lễ : "Dĩ thiên hạ thổ địa chi đồ, chu tri Cửu Châu chi địa vực quảng luân chi số" , (Địa quan , Đại tư đồ ) Về bản đồ đất đai cả nước, mọi người đều phải biết diện tích lãnh thổ của Cửu Châu. ◇ Thư Kinh : "Hoàng thiên quyến mệnh, yểm hữu tứ hải, vi thiên hạ quân" , , (Đại Vũ mô ).
2. Chỉ chánh quyền Trung Quốc. ◇ Luận Ngữ : "Thái Bá kì khả vị chí đức dã dĩ hĩ, tam dĩ thiên hạ nhượng, dân vô đắc nhi xưng yên" , , (Thái Bá ) Ông Thái Bá đáng gọi là người đức cao lớn, ba lần nhường thiên hạ, dân không biết sao mà ca tụng cho vừa.
3. Phiếm xưng toàn thế giới. ◎ Như: "tòng tiểu tựu hi vọng năng du biến thiên hạ" .

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Dưới trời. Chỉ mọi người ở đời. Đoạn trường tân thanh : » Mà cho thiên hạ trông vào cũng hay «.

▸ Từng từ:
属下 thuộc hạ

thuộc hạ

giản thể

Từ điển phổ thông

thuộc hạ, tay chân, người để sai khiến

▸ Từng từ:
屬下 thuộc hạ

thuộc hạ

phồn thể

Từ điển phổ thông

thuộc hạ, tay chân, người để sai khiến

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Người dưới quyền.

▸ Từng từ:
帶下 đái hạ

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Bệnh đàn bà, tức bệnh ra huyết trắng. Còn gọi là Bạch đái hạ.

▸ Từng từ:
手下 thủ hạ

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Dưới tay, chỉ kẻ dưới quyền. Truyện Trê Cóc : » Cũng trong thủ hạ tôi đòi ra đây «.

▸ Từng từ:
撤下 triệt hạ

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Phá bỏ hết.

▸ Từng từ:
擲下 trịch hạ

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Ném xuống, gieo xuống.

▸ Từng từ:
放下 phóng hạ

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Ném xuống phía dưới — Thả xuống.

▸ Từng từ:
月下 nguyệt hạ

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Dưới trăng.

▸ Từng từ:
松下 tùng hạ

tùng hạ

phồn & giản thể

Từ điển phổ thông

Matsushita (một công ty điện tử của Nhật Bản)

▸ Từng từ:
林下 lâm hạ

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Vùng rừng núi — Vùng thôn quê hẻo lánh — Nơi ở ẩn, nơi cáo quan về nghỉ. Td: Quy lâm ( cáo quan về ).

▸ Từng từ:
楼下 lâu hạ

lâu hạ

giản thể

Từ điển phổ thông

tầng dưới, nhà dưới, dưới lầu

▸ Từng từ:
樓下 lâu hạ

lâu hạ

phồn thể

Từ điển phổ thông

tầng dưới, nhà dưới, dưới lầu

▸ Từng từ:
殿下 điện hạ

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tiếng tôn xưng Thái tử và các Hoàng tử Vương hầu.

▸ Từng từ: 殿
汗下 hãn hạ

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Đổ mồ hôi, chỉ sự sợ hãi hoặc hổ thẹn.

▸ Từng từ:
治下 trị hạ

Từ điển trích dẫn

1. Cai trị nhân dân. ◇ Ban Cố : "Thủy định nhân đạo, hoạch bát quái dĩ trị hạ" , (Bạch hổ thông , Hào ).
2. Trong phạm vi quản hạt cai trị. ◇ Hán Thư : "Lại trung tận tiết giả, hậu ngộ chi như cốt nhục, giai thân hương chi, xuất thân bất cố, dĩ thị trị hạ vô ẩn tình" , , , , (Khốc lại truyện , Nghiêm Diên Niên truyện ).
3. Sĩ dân đối với quan địa phương tự xưng.

▸ Từng từ:
膝下 tất hạ

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Dưới gối. Tiếng dùng để gọi cha mẹ với lòng kính trọng ( vì con thì khi được cha mẹ gọi tới, sẽ quỳ trước mặt cha mẹ ).

▸ Từng từ:
臣下 thần hạ

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Kẻ bề tôi ở dưới. Tiếng vị quan tự xưng trước vua.

▸ Từng từ:
舍下 xá hạ

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Nhà tôi. Tiếng dùng để chỉ căn nhà mình ở, khi nói với người khác.

▸ Từng từ:
足下 túc hạ

Từ điển trích dẫn

1. Dưới chân, bước chân. ◇ Đạo Đức Kinh : "Thiên lí chi hành, thủy ư túc hạ" , (Chương 64) Đi ngàn dặm, bắt đầu từ một bước chân.
2. Ngày xưa, bậc dưới đối với bậc trên hoặc những người ngang vai kính xưng với nhau dùng từ "túc hạ". ◇ Sử Kí : "Túc hạ kiêu tứ, tru sát vô đạo, thiên hạ cộng bạn túc hạ" , , (Tần Thủy Hoàng bổn kỉ ) Túc hạ kiêu ngạo ngang ngược, giết người vô đạo, thiên hạ đều phản lại túc hạ.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Dưới chân. Tiếng kính trọng để gọi người khác.

▸ Từng từ:
部下 bộ hạ

Từ điển trích dẫn

1. Người thuộc cấp, người ở dưới quyền.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Người thuộc cấp, người ở dưới quyền.

▸ Từng từ:
門下 môn hạ

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Kẻ dưới quyền — Kẻ ăn ở trong nhà.

▸ Từng từ:
閣下 các hạ

Từ điển trích dẫn

1. Ở dưới đài các. Tiếng tôn xưng người trên.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Người sống dưới lầu gác. Tiếng tôn xưng người đối diện với mình.

▸ Từng từ:
陛下 bệ hạ

bệ hạ

phồn & giản thể

Từ điển phổ thông

vua, thiên tử

Từ điển trích dẫn

1. Tiếng tôn xưng vua. § Thời cổ quan hoặc dân không được trực tiếp tâu với vua, mà phải nhờ vị cận thần ở dưới thềm tâu lại lên nhà vua.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tiếng tôn xưng vua. Thời cổ quan hoặc dân không được trực tiếp tâu với vua, mà phải nhờ vị cận thần ở dưới thềm vua tâu lại. Từ đó gọi vua là Bệ hạ.

▸ Từng từ:
上下文 thượng hạ văn

thượng hạ văn

phồn & giản thể

Từ điển phổ thông

văn cảnh, ngữ cảnh

▸ Từng từ:
下个月 hạ cá nguyệt

Từ điển phổ thông

tháng sau, tháng tới

▸ Từng từ:
下個月 hạ cá nguyệt

Từ điển phổ thông

tháng sau, tháng tới

▸ Từng từ:
下半身 hạ bán thân

hạ bán thân

phồn & giản thể

Từ điển phổ thông

nửa thân dưới, nửa dưới người

▸ Từng từ:
下議院 hạ nghị viện

Từ điển trích dẫn

1. Cơ quan lập pháp trong chế độ dân chủ, gồm các đại biểu trực tiếp của dân chúng.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tên một cơ quan lập pháp trong chế độ dân chủ, gồm các đại biểu trực tiếp của dân chúng các địa phương.

▸ Từng từ:
下輩子 hạ bối tử

Từ điển trích dẫn

1. Kiếp sau. § Cũng nói là: "lai thế" , "lai sinh" . ◎ Như: "tưởng yếu tái độ tương phùng khủng phạ chỉ hữu đẳng hạ bối tử liễu" muốn gặp gỡ nhau lần nữa sợ rằng chỉ còn cách đợi kiếp sau.

▸ Từng từ:
不下于 bất hạ vu

bất hạ vu

phồn & giản thể

Từ điển phổ thông

không ít hơn, không dưới

▸ Từng từ:
底下人 để hạ nhân

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Kẻ thấp hèn.

▸ Từng từ:
沒下梢 một hạ sao

Từ điển trích dẫn

1. Tỉ dụ không có kết quả tốt đẹp. § Cũng viết là "một hạ sao" . ◇ Tỉnh thế hằng ngôn : "Nhĩ tu mạn mạn ôi tha, bất khả tạo thứ. Vạn nhất bức đắc tha khẩn, tố xuất ta một hạ sao câu đương, hối chi hà cập!" , . , , (Trần đa thọ sanh tử phu thê ).

▸ Từng từ:
下个星期 hạ cá tinh kỳ

Từ điển phổ thông

tuần sau, tuần tới

▸ Từng từ:
下個星期 hạ cá tinh kỳ

Từ điển phổ thông

tuần sau, tuần tới

▸ Từng từ:
月下美人 nguyệt hạ mỹ nhân

nguyệt hạ mỹ nhân

phồn & giản thể

Từ điển phổ thông

cây hoa quỳnh

▸ Từng từ:
有兩下子 hữu lưỡng hạ tử

Từ điển trích dẫn

1. Có thật tài hoặc bổn lĩnh. ◎ Như: "tha tố sự chân hữu lưỡng hạ tử, giá ma cức thủ đích vấn đề nhất hạ tử tựu cảo định" , .

▸ Từng từ:
江河日下 giang hà nhật hạ

Từ điển trích dẫn

1. Nước sông mỗi ngày mỗi rút xuống. Tỉ dụ tình huống mỗi ngày thêm bại hoại. ◇ Thu Cẩn : "Mãn nhãn tục phân ưu vị dĩ, Giang hà nhật hạ thế tình phi" 滿, (Thân giang đề bích ).

▸ Từng từ:
瓜田李下 qua điền lí hạ

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Ruộng dưa và dưới cây mận, chỉ nơi dễ bị nghi ngờ. Cẩn thận trọng cũng như đi ngang ruộng dưa mà cúi xuống sửa giày sẽ bị nghi là ăn cắp dưa, đi ngang dưới cây mận mà đưa tay sửa mũ sẽ bị nghi là ăn cắp mận.

▸ Từng từ:
目下無人 mục hạ vô nhân

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Dưới mắt không người, chỉ sự khinh người, tự phụ.

▸ Từng từ:
條陳天下大世 điều trần thiên hạ đại thế

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tên một tờ trình của ông Nguyễn Trường Tộ tâu lên vua Tự Đức, nói về cái thế đứng của nước ta.

▸ Từng từ: