動 - động
不動 bất động

bất động

phồn thể

Từ điển phổ thông

bất động

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Im lìm, không nhúc nhích.

▸ Từng từ:
主動 chủ động

chủ động

phồn thể

Từ điển phổ thông

chủ động

Từ điển trích dẫn

1. Chủ trì phát động.
2. Người khởi xướng phát động.
3. Tự mình khởi xướng làm, tự giác hành động. ★ Tương phản: "bị động" .
4. Tạo thành cục diện có lợi cho mình.

▸ Từng từ:
互動 hỗ động

hỗ động

phồn thể

Từ điển phổ thông

tương tác qua lại

Từ điển trích dẫn

1. Cảm ứng lẫn nhau. ◇ Lí Lăng : "Dạ bất năng mị, Trắc nhĩ viễn thính, Hồ già hỗ động, Mục mã bi minh" , , , (Đáp Tô Vũ thư ).
2. Hành vi cảm ứng hỗ tương giữa những thành phần trong xã hội. ◎ Như: "hợp tác" , "cạnh tranh" , "xung đột" , v.v.

▸ Từng từ:
作動 tác động

Từ điển trích dẫn

1. Cử chỉ động tác. ◇ Liệt Tử : "Nhân hữu vong phu giả, ý kì lân chi tử. Thị kì hành bộ, thiết phu dã; nhan sắc, thiết phu dã; ngôn ngữ, thiết phu dã; tác động thái độ, vô vi nhi bất thiết phu dã" , . , ; , ; , ; , (Thuyết phù ) Một người đánh mất cái rìu, ngờ con của người láng giềng lấy. Thấy hắn ta bước đi đúng là đứa ăn cắp rìu; có vẻ mặt đúng là đứa ăn cắp rìu; nói năng đúng là đứa ăn cắp rìu; cử chỉ động tác thái độ, không làm gì mà không như đứa ăn cắp rìu.
2. Chỉ bào thai động trước khi sinh. ◇ Nhị thập niên mục đổ chi quái hiện trạng : "Ngã khán nữ nhân đỗ tử thống đắc na ma lợi hại, hoặc giả thị tác động yếu sanh tiểu hài tử, dã vị khả tri" , , (Đệ nhị thập ngũ hồi) Ta thấy người đàn bà đau bụng dữ dội, có thể là thai động sắp đẻ con, cũng chưa biết chừng.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Như Tác dụng .

▸ Từng từ:
動亂 động loạn

động loạn

phồn thể

Từ điển phổ thông

rối loạn, náo động

▸ Từng từ:
動作 động tác

động tác

phồn thể

Từ điển phổ thông

động tác, hành động, cử động

Từ điển trích dẫn

1. Hành vi cử chỉ. ◇ Lã Thị Xuân Thu : "Thị kì hành bộ thiết phu dã, nhan sắc thiết phu dã, ngôn ngữ thiết phu dã, động tác thái độ, vô vi bất thiết phu dã" , , , , (Khứ vưu ) Thấy hắn ta bước đi đúng là đứa ăn cắp rìu, có vẻ mặt đúng là đứa ăn cắp rìu, nói năng đúng là đứa ăn cắp rìu, hành vi cử chỉ thái độ, không làm gì mà không như đứa ăn cắp rìu.
2. Lao tác, lao động.
3. Hoạt động. ◎ Như: "du vịnh thị nhất chủng toàn thân đô yếu động tác đích vận động" bơi lội là một thứ thể thao cần phải hoạt động toàn thân.
4. Biến động, biến hóa.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Sự cử động của thân thể, chân tay để làm một việc gì.

▸ Từng từ:
動兵 động binh

Từ điển trích dẫn

1. Đem quân đi đánh trận.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Đem quân đi đánh.

▸ Từng từ:
動力 động lực

động lực

phồn thể

Từ điển phổ thông

động lực, sự thúc đẩy, sự thôi thúc

Từ điển trích dẫn

1. Sức làm cho máy móc vận chuyển. § Như nhân lực, phong lực, thủy lực, nhiệt lực, nguyên tử năng... đều là những động lực.
2. Phiếm chỉ sức thúc đẩy làm việc, hành động. ◎ Như: "thân nhân đích cổ lệ, thị tha sự nghiệp thành công đích tối giai động lực" , .

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Sức vận chuyển của máy móc — Sức thúc đẩy làm việc, hành động.

▸ Từng từ:
動向 động hướng

động hướng

phồn thể

Từ điển phổ thông

xu hướng, khuynh hướng

▸ Từng từ:
動員 động viên

Từ điển trích dẫn

1. Tập họp nhân lực, tài tực, vật lực vào việc chiến tranh, quốc phòng.
2. Kêu gọi phát động người tham gia hoạt động nào đó.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Gom góp người vào việc chiến tranh.

▸ Từng từ:
動土 động thổ

Từ điển trích dẫn

1. Đụng vào đất. Nghĩa bóng: Ý nói bắt đầu xây cất.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Đụng vào đất, ý nói bắt đầu xây cất.

▸ Từng từ:
動學 động học

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Ngành khảo cứu về sự vận chuyển của vật thể.

▸ Từng từ:
動容 động dong

Từ điển trích dẫn

1. Đổi sắc mặt, biến sắc. Thường chỉ có ý xúc động.
2. Động tác và nghi dong. ◇ Mạnh Tử : "Động dong chu toàn trúng lễ giả, thịnh đức chi chí dã" , (Tận tâm hạ ).
3. Lay động. ◇ Khuất Nguyên : "Bi thu phong chi động dong hề" (Cửu chương , Ai Dĩnh ) Xót thương gió thu lay động hề.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Đổi vẻ mặt. Biến sắc.

▸ Từng từ:
動彈 động đạn

Từ điển trích dẫn

1. Hoạt động. ◇ Hồng Lâu Mộng : "Chí thứ nhật khởi lai, Tình Văn quả giác hữu ta tị tắc thanh trọng, lãn đãi động đạn" , , (Đệ ngũ thập nhất hồi) Hôm sau trở dậy, quả nhiên Tình Văn thấy nghẹt mũi, khan tiếng, làm biếng không muốn cử động làm việc gì cả.

▸ Từng từ:
動心 động tâm

Từ điển trích dẫn

1. Rung động trong lòng, xúc động.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Rung động trong lòng. Xúc động.

▸ Từng từ:
動態 động thái

động thái

phồn thể

Từ điển phổ thông

động thái, hành động

Từ điển trích dẫn

1. Trạng thái phát triển thay đổi của tình thế. ◎ Như: "giá kiện sự tình đích phát triển động thái, hữu quan nhân viên chánh tại mật thiết chú ý đương trung" , .
2. Trạng thái biến hóa của hoạt động hoặc vận động. ◎ Như: "tha đích sanh hoạt động thái, nhất thiết đô ngận chánh thường" , .

▸ Từng từ:
動手 động thủ

động thủ

phồn thể

Từ điển phổ thông

1. động tay
2. bắt đầu công việc

Từ điển trích dẫn

1. Bắt đầu làm, bắt tay vào việc. ◎ Như: "đại gia nhất tề động thủ" mọi người đều bắt tay vào việc.
2. Đánh nhau, ẩu đả, tranh đấu.
3. Đụng tay vào, sờ vào. ◎ Như: "tham quan họa triển, tối kị húy động thủ xúc mạc" , xem triển lãm tranh, kị nhất là giơ tay sờ mó.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Bắt tay vào việc.

▸ Từng từ:
動搖 động dao

động dao

phồn thể

Từ điển phổ thông

1. dao động, lung lay
2. không quyết đoán

▸ Từng từ:
動機 động cơ

động cơ

phồn thể

Từ điển phổ thông

động cơ, động lực, sự thúc đẩy, lý do

Từ điển trích dẫn

1. Nguyện vọng hoặc mưu tính thúc đẩy người ta làm việc gì đó. ◇ Mao Thuẫn : "Chánh tượng tha tự kỉ tại hoa tùng trung truy trục nhất chích thải điệp, động cơ chỉ thị ái mĩ nhi hảo ngoạn bãi liễu" , (Dã tường vi , Nhất cá nữ tính ).
2. Đầu mối, quan kiện làm cho sự vật chuyển hóa; cơ hội. ◇ Tôn Trung San : "Nông công nghiệp chi phát đạt, sử nhân dân cấu mãi lực tăng gia, thương nghiệp thủy hữu phồn thịnh chi động cơ" , 使, (Bắc thượng tuyên ngôn ).

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Cái máy — Nguyên nhân thúc đẩy.

▸ Từng từ:
動氣 động khí

Từ điển trích dẫn

1. Nổi giận, lấy làm bực bội. ◇ Hồng Lâu Mộng : "Lão da dã bất dụng vị giá tiểu sự động khí" (Đệ nhị thập tam hồi) Ông cũng không nên để tâm bực bội về việc nhỏ này.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Nổi giận.

▸ Từng từ:
動火 động hỏa

Từ điển trích dẫn

1. Tỉ dụ nổi nóng, nổi cọc. ◎ Như: "tha tì khí bất hảo, dong dị động hỏa" , .
2. Kích thích, ham muốn, động lòng (tình dục hoặc tham dục). ◇ Nhị khắc phách án kinh kì : "Quế Nương niên đại tri vị, khán kiến Hàn Lâm phong tư tuấn nhã, tảo dĩ động hỏa liễu bát cửu phần" , 姿, (Quyển tam).

▸ Từng từ:
動物 động vật

động vật

phồn thể

Từ điển phổ thông

động vật, loài vật, con vật

Từ điển trích dẫn

1. Chỉ chung các sinh vật, trong thế giới tự nhiên, có trí giác, vận động, sinh dưỡng, sinh thực, cơ năng. § Tương đối với "thực vật" .
2. Làm cảm động hoặc cảm hóa muôn vật. ◇ Tuệ Kiểu : "Cố dĩ khẩn thiết cảm nhân, khuynh thành động vật, thử kì thượng dã" , , (Cao tăng truyện , Xướng đạo , Luận ).
3. Vật có khả năng hoạt động. ◇ Chu Tử ngữ loại : "Tâm bổn thị cá động vật, bất thẩm vị phát chi tiền, toàn thị tịch nhiên nhi tĩnh, hoàn thị tĩnh trung hữu động ý?" , , , ? (Quyển lục nhị).

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Chỉ chung các loài vật cử động được.

▸ Từng từ:
動產 động sản

Từ điển trích dẫn

1. Của cải có thể đem đi được, chẳng hạn tiền bạc, xe cộ, vàng bạc. § Nói đối lại với "bất động sản" .

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Của cải có thể đem đi được, chẳng hạn tiền bạc, xe cộ, vàng bạc ….

▸ Từng từ:
動盪 động đãng

động đãng

phồn thể

Từ điển phổ thông

1. rung động, chấn động
2. bồn chồn, băn khoăn

Từ điển trích dẫn

1. § Cũng viết là .
2. Làm cho dao động, không bình tĩnh. ◇ Sử Kí : "Cố âm nhạc giả, sở dĩ động đãng huyết mạch, thông lưu tinh thần nhi hòa chánh tâm" , , (Nhạc thư luận ).
3. Không yên ổn, không an định. ◎ Như "mục tiền thì cục động đãng, đáo xứ nhân tâm hoàng hoàng" , .

▸ Từng từ:
動經 động kinh

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tên bệnh, con bệnh giật tay chân.

▸ Từng từ:
動能 động năng

động năng

phồn thể

Từ điển phổ thông

động năng (cơ học)

▸ Từng từ:
動脈 động mạch

động mạch

phồn thể

Từ điển phổ thông

động mạch trên cơ thể

Từ điển trích dẫn

1. Ống dẫn, nhờ sức ép do tim đập, đưa máu tới các phần thân thể.
2. Một trong 28 loại mạch theo Đông y.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Ống dẫn máu đỏ, sạch tới các phần thân thể.

▸ Từng từ:
動蕩 động đãng

động đãng

phồn thể

Từ điển phổ thông

1. rung động, chấn động
2. bồn chồn, băn khoăn

▸ Từng từ:
動詞 động từ

động từ

phồn thể

Từ điển phổ thông

động từ (ngôn ngữ)

▸ Từng từ:
動議 động nghị

động nghị

phồn thể

Từ điển phổ thông

đề nghị, đề xuất

▸ Từng từ:
動辭 động từ

Từ điển trích dẫn

1. Tiếng diễn tả tình trạng hoặc hành động (tiếng Pháp: verbe).

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tiếng chỉ việc làm hoặc hành động.

▸ Từng từ:
動靜 động tĩnh

Từ điển trích dẫn

1. Vận động và giữ yên. ◇ Dịch Kinh : "Thoán viết: Cấn, chỉ dã. Thì chỉ tắc chỉ, thì hành tắc hành, động tĩnh bất thất kì thì, kì đạo quang minh" : , . , , , (Cấn quái ) Thoán nói: Cẩn, là ngừng chỉ. Đúng lúc thì ngừng, phải lúc thì làm, hành động và ngưng tĩnh không trái thời, thì đạo sáng rõ.
2. Hành vi cử chỉ. ◇ Trang Tử : "Động tĩnh vô quá, vị thường hữu tội" , (Thiên hạ ) Hành vi cử chỉ đều không lỗi, chưa hề có tội.
3. Sinh hoạt hằng ngày.
4. Chỉ tình hình, tin tức. ◎ Như: "yếu đả thính khán động tĩnh chẩm ma dạng?" phải hỏi thăm xem tình hình ra sao?
5. Tiếng động, thanh âm. ◎ Như: "ốc tử lí tĩnh tiễu tiễu đích, nhất điểm động tĩnh đô một hữu" , trong nhà lặng lẽ, không có một tiếng động nào.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Chỉ tình hình, tin tức.

▸ Từng từ:
動魄 động phách

Từ điển trích dẫn

1. Sợ hãi.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Sợ hãi. Hết hồn.

▸ Từng từ:
勞動 lao động

lao động

phồn thể

Từ điển phổ thông

lao động

Từ điển trích dẫn

1. Làm việc bằng chân tay hoặc tinh thần. ◇ Trang Tử : "Xuân canh chủng, hình túc dĩ lao động; thu thu liễm, thân túc dĩ hưu tức" , ; , (Nhượng vương ) Mùa xuân cầy cấy, hình đủ để làm lụng; mùa thu gặt hái, thân đủ để ăn và nghỉ ngơi.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Làm việc mệt nhọc.

▸ Từng từ:
反動 phản động

Từ điển trích dẫn

1. Phản phúc, làm trái với hành động từ trước. ◇ Bắc Tề Thư : "Cao Quy Ngạn sơ tuy đồng đức, hậu tầm phản động, dĩ sơ kị chi tích tận cáo lưỡng vương" , , (Dương Âm truyện ).
2. Phản đối, phản kháng. ◇ Lỗ Tấn : "Giá vận động nhất phát sanh, tự nhiên nhất diện tựu phát sanh phản động, ư thị tiện nhưỡng thành chiến đấu" , , 便 (Tam nhàn tập , Vô thanh đích Trung Quốc ).
3. Tác dụng tương phản.
4. Có tư tưởng hoặc hành động ngược với tinh thần cách mạng. § Ghi chú: Hai chữ "cách mạng" ở đây chỉ tập đoàn cộng sản, từ năm 1949, đã chiếm được quyền chính lập ra "Trung Hoa Nhân Dân Cộng Hòa Quốc" .
5. Chỉ phe phản động.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Làm ngược lại với những người khác.

▸ Từng từ:
可動 khả động

khả động

phồn thể

Từ điển phổ thông

có thể chuyển động được, có thể di chuyển được

▸ Từng từ:
哀動 ai động

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Thấy buồn rầu trong dạ, trước sự việc mà thấy lòng buồn.

▸ Từng từ:
啟動 khởi động

khởi động

phồn thể

Từ điển phổ thông

khởi động, bắt đầu

▸ Từng từ:
好動 hiếu động

Từ điển trích dẫn

1. Ưa thích hoạt động, không thể ngồi yên. ★ Tương phản: "nhàn tĩnh" , "trầm tĩnh" , "ái tĩnh" , "văn tĩnh" .

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Chỉ tính tình thích hoạt động, không thể ngồi yên, không thích sự yên lặng.

▸ Từng từ:
帶動 đái động

đái động

phồn thể

Từ điển phổ thông

lôi, kéo, thúc, đẩy

đới động

phồn thể

Từ điển phổ thông

lôi, kéo, thúc, đẩy

▸ Từng từ:
微動 vi động

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Đi ra ngoài mà không cho người khác biết ( nói về ông vua ) — Giả làm kẻ nghèo hèn để đi ra ngoài mà không ai nhận ra ( nói về vua chúa quan quyền ).

▸ Từng từ:
心動 tâm động

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Lòng dạ rung chuyển vì bên ngoài.

▸ Từng từ:
感動 cảm động

cảm động

phồn thể

Từ điển phổ thông

cảm động, xúc động, mủi lòng

Từ điển trích dẫn

1. Cảm ứng. ◇ Hồng Lâu Mộng : "Tha thiên thiên cật trai niệm Phật, thùy tri tựu cảm động liễu Quan Âm Bồ Tát, dạ lí lai thác mộng" , , (Đệ tam thập cửu hồi) Bà cụ ngày nào cũng ăn chay niệm Phật, không ngờ cảm ứng đức Phật Quan Âm, đêm về báo mộng.
2. Xúc động, động lòng. ◇ Thủy hử truyện : "Khánh hạ Tống Giang phụ tử hoàn tụ. Hốt nhiên cảm động Công Tôn Thắng nhất cá niệm đầu, tư ức lão mẫu tại Kế Châu, li gia nhật cửu, vị tri như hà" . , , , (Đệ tứ thập nhị hồi) (Triều Cái) bày tiệc mừng cha con Tống Giang. Bỗng nhiên Công Tôn Thắng động lòng nhớ tới mẹ già ở Kế Châu, (mà mình) xa nhà đã lâu, không biết ra sao.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Mối rung động trong lòng khi đứng trước ngoại vật — Làm cho lòng người rung động.

▸ Từng từ:
扇動 phiến động

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Làm loạn — Xúi giục làm loạn.

▸ Từng từ:
打動 đả động

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Đụng chạm tới — Nói tới.

▸ Từng từ:
挑動 khiêu động

Từ điển trích dẫn

1. Dẫn khởi, phát ra.
2. Khơi thông, đào sâu.
3. Khích động, xúi giục. ◎ Như: "khiêu động vũ đấu" .
4. Động tác chĩa lên trời.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Khêu gợi cho sự việc lớn ra.

▸ Từng từ:
挪動 na động

na động

phồn thể

Từ điển phổ thông

chuyển động, di chuyển, di động

▸ Từng từ:
振動 chấn động

Từ điển trích dẫn

1. Rung động, lay động. § Cũng như "chấn động" . ◇ Sử Kí : "Vị Hàn báo thù cường Tần, thiên hạ chấn động" , (Lưu Hầu thế gia ) (Dám) chống lại nước Tần mạnh, để báo thù cho nước Hàn, làm cho thiên hạ chấn động.
2. Hiện tượng vật chất rung động theo một nguyên lí nhất định.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Rung động — Sự rung chuyển của vật chất ( vibration, oscillation ).

▸ Từng từ:
推動 thôi động

thôi động

phồn thể

Từ điển phổ thông

thúc đẩy, thôi thúc, động lực

Từ điển trích dẫn

1. Đẩy tới trước. ◇ Lão tàn du kí : "Xa phu tương xa tử thôi động, hướng nam đại lộ tiến phát" , (Đệ lục hồi) Người phu xe đẩy chiếc xe, đi về phía nam đại lộ.
2. Thúc đẩy, xúc tiến, phát triển, mở rộng. ◇ Tạ Giác Tai : "Dĩ phòng tai đái động cứu tai, dĩ cứu tai thôi động phòng tai" , (Quan hoa tiểu kí ).
3. Dao động, lay động.

▸ Từng từ:
揮動 huy động

Từ điển trích dẫn

1. Vung, vẫy, lắc. ☆ Tương tự: "huy vũ" , "diêu động" . ◎ Như: "tha huy động mã tiên, thôi cản mã thất cấp trì" , ông ta vung roi, thúc ngựa chạy nhanh.

▸ Từng từ:
搏動 bác động

bác động

phồn thể

Từ điển phổ thông

gõ nhịp

▸ Từng từ:
搖動 dao động

dao động

phồn thể

Từ điển phổ thông

dao động, lay động, rung rinh

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Lung lay, rung rinh, đưa qua đưa lại.

▸ Từng từ:
擊動 kích động

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Thôi thúc làm cho người ta phải hoạt động lên, không thể ngồi yên.

▸ Từng từ:
擺動 bài động

bài động

phồn thể

Từ điển phổ thông

đu đưa, lúc lắc

▸ Từng từ:
攪動 giảo động

giảo động

phồn thể

Từ điển phổ thông

quấy, khuấy, trộn, nhào

▸ Từng từ:
暴動 bạo động

bạo động

phồn thể

Từ điển phổ thông

bạo động, nổi dậy, khởi nghĩa

Từ điển trích dẫn

1. Hành vi dùng bạo lực để uy hiếp, phá hoại, phản kháng... ☆ Tương tự: "bạo loạn" , "động loạn" .

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Hành động hung hãn, dựa trên sức mạnh.

▸ Từng từ:
機動 cơ động

cơ động

phồn thể

Từ điển phổ thông

cơ động, linh hoạt, linh động

▸ Từng từ:
波動 ba động

Từ điển trích dẫn

1. Sóng nước dao động. ◇ Đỗ Mục : "Nhị nguyệt xuân phong giang thượng lai, Thủy tinh ba động toái lâu đài" , (Bi Ngô Vương thành) Tháng hai gió xuân về trên sông, Sóng nước lấp lánh dao động vỡ lâu đài.
2. Dao động, không ổn định. ◎ Như: "vật giá ba động" giá cả không ổn định.
3. Vật lí học: chỉ hiện tượng vật chất rung động, từ một điểm nào đó, truyền đi thành một làn sóng rung động tương đồng.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Rung động theo hình sóng nước.

▸ Từng từ:
活動 hoạt động

hoạt động

phồn thể

Từ điển phổ thông

hoạt động, hành động

Từ điển trích dẫn

1. Vận động. ◎ Như: "hoạt động cân cốt" .
2. Hành động (để đạt được mục đích nào đó) ◇ Ba Kim : "Tha đích hoạt động, tha đích công tác, tha đích chí nguyện, tha đô bất nhượng gia lí đích nhân tri đạo" , , , (Gia , Nhị ngũ) Mọi hành động của ông, công việc làm cũng như chí nguyện của mình, ông đều không để cho người trong nhà biết tới.
3. Dao động, lung lay, không ổn định. ◇ Hồng Lâu Mộng : "Thùy tri Cẩu Nhi lợi danh tâm thậm trọng, thính như thử nhất thuyết, tâm hạ tiện hữu ta hoạt động khởi lai" , , 便 (Đệ lục hồi) Ai ngờ Cẩu Nhi vốn nặng lòng danh lợi, vừa nghe nói thế, trong lòng đã hơi rục rịch.
4. Linh hoạt, hoạt bát.
5. Rời, tháo lắp được.
6. Kinh tế dư dả.
7. Chạy chọt, xoay xở, đút lót.
8. Có hành vi dâm dục không phải phép. ◇ Tỉnh thế hằng ngôn : "Na Dương Thị niên tam thập lục tuế, mạo pha bất xú, dã khẳng dữ nhân hoạt động" , , (Nhất văn tiền tiểu khích tạo kì oan ) Nàng Dương Thị này ba mươi sáu tuổi, nhan sắc không xấu, cũng đã muốn cùng người khác tư tình dâm dục.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Không yên một chỗ — Làm việc trong cuộc sống — Lo làm việc để nhắm mục đích gì.

▸ Từng từ:
流動 lưu động

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Dời chỗ luôn, không ở yên một nơi.

▸ Từng từ:
浮動 phù động

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Trôi nổi, không vững bền.

▸ Từng từ:
滑動 hoạt động

Từ điển trích dẫn

1. Trượt, lướt. ◎ Như: "tà pha thượng đích xa tử một đình hảo, khai thủy hướng hạ hoạt động" , .

▸ Từng từ:
生動 sinh động

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Có sự sống, không im lìm.

▸ Từng từ:
發動 phát động

phát động

phồn thể

Từ điển phổ thông

phát động

Từ điển trích dẫn

1. Bắt đầu làm, hành động. ◇ Hoài Nam Tử : "Ứng địch tất mẫn, phát động tất cức" , (Binh lược ) Đối phó với địch phải nhanh, hành động phải gấp.
2. Hưng vượng, sinh trưởng. ◇ Tống Thư : "Mã thị súc sanh, thực thảo ẩm thủy, xuân khí phát động, sở dĩ trí đấu" , , , (Tiên ti Đột Dục Hồn truyện ) Ngựa là súc vật, ăn cỏ uống nước, mùa xuân sinh trưởng mạnh, cho nên hết sức đấu.
3. Phát sinh, sinh ra. ◇ Diêm thiết luận : "Phẫn muộn chi hận phát động ư tâm, mộ tư chi tích thống ư cốt tủy" , (Dao dịch ).
4. Động cơ.
5. Chỉ động tác.
6. Bệnh tật phát tác. ◇ Phạm Trọng Yêm : "Thần tắc túc hoạn phế tật, mỗi chí thu đông phát động" 宿, (Trần khất đặng châu trạng ) Thần vốn mắc bệnh phổi, mỗi năm đến mùa thu mùa đông thì phát tác.
7. Xúc động.
8. Thúc đẩy, cổ võ. ◎ Như: "phát động quần chúng" .
9. Nổ máy, cho máy chạy. ◎ Như: "phát động cơ xa" .
10. Phát biểu, nói ra.
11. Cái đau của người đàn bà sắp đẻ gọi là "phát động" .

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Mở đầu một công việc, một hành động.

▸ Từng từ:
盲動 manh động

manh động

phồn thể

Từ điển phổ thông

manh động, làm bừa

▸ Từng từ:
票動 phiêu động

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Như Phiêu diêu .

▸ Từng từ:
移動 di động

di động

phồn thể

Từ điển phổ thông

di động, chuyển động

Từ điển trích dẫn

1. Dời chỗ hoặc thay đổi phương hướng. ◎ Như: "hỏa xa hoãn hoãn hướng tiền di động" .
2. Biến đổi.

▸ Từng từ:
自動 tự động

tự động

phồn thể

Từ điển phổ thông

tự động

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Làm theo ý mình, không bị ai sai khiến — Chạy được một mình ( nói về máy móc ).

▸ Từng từ:
舉動 cử động

cử động

phồn thể

Từ điển phổ thông

cử động

Từ điển trích dẫn

1. Hành vi, cử chỉ, động tác.
2. Đặc chỉ hành động chính trị trọng đại.
3. Thi hành.
4. Phát tác. ◇ Nho lâm ngoại sử : "Tha tự kỉ dã thiêm liễu cá đàm thủy tật, bất thì cử động, động bất động tựu yếu khái thấu bán dạ" , , (Đệ nhị lục hồi) Ông lại mắc thêm cái bệnh có đờm, thình lình phát ra, đêm khuya cứ hơi một tí là ho.
5. Chỉ diễn tấu âm nhạc.
6. Động một tí, hơi một chút là. ◇ Nguyễn Vũ : "Hậu mẫu tăng cô nhi. Cơ hàn vô y thực, cử động tiên chủy thi" . , (Giá xuất bắc quách môn hành ) Mẹ kế ghét con côi. Đói lạnh không cơm áo, hơi một tí là quất roi đánh.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Giơ chân giơ tay làm cái này cái khác, không yên — Chỉ sự vận động tập luyện chân tay. Nhà thể thao gọi là Cử động gia.

▸ Từng từ:
萌動 manh động

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Bắt đầu phát lộ ra.

▸ Từng từ:
蕾動 lôi động

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Âm vang như sấm.

▸ Từng từ:
蠢動 xuẩn động

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Có hành vi bậy bạ, ngu ngốc.

▸ Từng từ:
行動 hành động

Từ điển trích dẫn

1. Làm, ra tay. ◇ Tam quốc diễn nghĩa : "Vụ yếu tức thì hành động, như vi lệnh giả trảm" , (Đệ ngũ thập hồi) Việc phải làm ngay, ai trái lệnh sẽ chém đầu.
2. Hành vi, cử động. ◇ Văn minh tiểu sử : "Ư thị nhưng cựu tọa hạ, tra khán tha môn đích hành động" , (Đệ thập lục hồi).
3. Hơi một tí là, động một cái là. ◇ Kim Bình Mai : "Đại An đạo: Na nhạc tẩu tử, hành động chỉ nã Ngũ nương hách ngã" : , (Đệ nhị tam hồi) Đại An nói: Này chị dâu, việc gì chị cứ động một tí là đem Ngũ nương ra dọa tôi vậy?

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Cử chỉ trong lúc làm việc — Làm việc theo sự sắp đặt trước.

▸ Từng từ:
衝動 xung động

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Lay lắc mạnh. Rung động mạnh.

▸ Từng từ:
被動 bị động

bị động

phồn thể

Từ điển phổ thông

bị động

Từ điển trích dẫn

1. Chịu ảnh hưởng sức lực bên ngoài mới hành động. ★ Tương phản: "chủ động" .

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Không tự ý mà hành động theo ảnh hưởng bên ngoài.

▸ Từng từ:
觸動 xúc động

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Như Xúc cảm .

▸ Từng từ:
調動 điều động

Từ điển trích dẫn

1. Thay đổi. ◇ Ba Kim : "Nhân vi tha phụ thân đích công tác kinh thường điều động, tha cân trước tha đáo quá bất thiểu địa phương" 調, (Quan ư "Hải đích mộng" ).
2. Dời chuyển.
3. Huy động.

▸ Từng từ: 調
變動 biến động

biến động

phồn thể

Từ điển phổ thông

biến động

Từ điển trích dẫn

1. Biến hóa. ◇ Lão Xá : "Luân Đôn đích thiên khí biến động đích bất đại, khả thị biến động đắc ngận khoái" , (Nhị mã , Đệ tam đoạn bát) Khí trời Luân Đôn biến hóa không nhiều, nhưng khi mà biến hóa thì lại rất nhanh.
2. Thông đạt quyền biến. ◇ Tô Thuấn Khâm : "Nhược năng khứ Diên Châu chi hiệp dĩ tự nhậm, phủ quan trung chi nhân dĩ kì tín, nhi hựu trầm viễn biến động, tắc hà địch chi cảm tiên tai?" , , , (Thượng Phạm Hi Văn thư ).
3. Biến loạn, động loạn. ◇ Tùy Thư : "Thiên hạ biến động, Tâm tinh kiến tường" , (Thiên văn chí trung ).
4. Di động, cải biến. ◇ Dịch Kinh : "Vi đạo dã lũ thiên, biến động bất cư, chu lưu lục hư" , , (Hệ từ hạ ) Đạo Dịch thường biến thiên, di động không ngừng, xoay quanh sáu phương hướng.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Thay đổi mạnh mẽ thình lình.

▸ Từng từ:
跳動 khiêu động

Từ điển trích dẫn

1. Chấn động, dao động. ◎ Như: "nội tâm khiêu động" .

▸ Từng từ:
轉動 chuyển động

Từ điển trích dẫn

1. Xoay, quay (xung quanh một trung tâm điểm hay một trục ở giữa). ◎ Như: "ma thiên phi luân tài chuyển động một đa cửu, tựu khai thủy hữu nhân hảm đầu vựng, đại hô cật bất tiêu" , , cái vòng cao khổng lồ (trò chơi có vòng tròn lớn, treo ghế ngồi, chạy xoay quanh một trục) vừa mới xoay chưa được bao lâu, đã bắt đầu có người kêu bị chóng mặt, la oai oái chịu không nổi.
2. Thân mình cử động. ◇ Trương Thế Nam : "Cân hài luyên súc, chuyển động gian nan" , (Du hoạn kỉ văn , Quyển bát) Gân cốt ràng buộc, cử động khó khăn.
3. Dời chuyển, biến động.
4. Xoay xở, kiếm sống.
5. Phiếm chỉ hành động.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Không yên một chỗ.

▸ Từng từ:
運動 vận động

vận động

phồn thể

Từ điển phổ thông

vận động, hoạt động

Từ điển trích dẫn

1. Vận hành di động. ◇ Tăng Củng : "Thiết dĩ trị lịch ư trung, sở dĩ sát thiên thì chi vận động; ban chánh ư ngoại, sở dĩ nhất vương độ chi thôi hành" , ; , (Tạ Hi Ninh bát niên lịch nhật biểu ).
2. Hành động. ◇ Lục Giả : "Nhược Thang, Vũ chi quân, Y, Lã chi thần, nhân thiên thì nhi hành phạt, thuận âm dương nhi vận động" , , , (Tân ngữ , Thận vi ).
3. Vận chuyển, chuyển động. ◇ Tôn Trung San : "Cận lai ngoại quốc lợi dụng bộc bố hòa hà than đích thủy lực lai vận động phát điện cơ, phát sanh ngận đại đích điện lực" , (Dân sanh chủ nghĩa , Đệ nhất giảng).
4. Chỉ hoạt động của người hoặc động vật. ◇ Tam quốc diễn nghĩa : "Nguyên lai tiễn đầu hữu dược, độc dĩ nhập cốt, hữu tí thanh thũng, bất năng vận động" , , , (Đệ thất ngũ hồi).
5. Chỉ hoạt động, chạy vạy nhằm đạt tới một mục đích nào đó. ◇ Đinh Linh : "Chung nhật đấu kê tẩu mã, trực đáo khán khán khoái bả tổ di đích tam bách đa mẫu điền hoa hoàn liễu, một nại hà chỉ hảo khứ vận động tố quan" , , (Mộng Kha , Nhất).
6. Huy động, vũ động. ◇ Anh liệt truyện : "Lưu Cơ tiện đăng tướng đài, bả ngũ phương kì hiệu, án phương vận động, phát xuất liễu tam thanh hiệu pháo, kích liễu tam thông cổ, chư tướng đô đài hạ thính lệnh" 便, , , , , (Đệ tam thập hồi).
7. Thi triển. ◇ Tây du kí 西: "Chỉ khán nhĩ đằng na quai xảo, vận động thần cơ, tử tế bảo nhĩ sư phụ; giả nhược đãi mạn liễu ta nhi, Tây Thiên lộ mạc tưởng khứ đắc" , , ; , 西 (Đệ tam nhị hồi).
8. Phát động, động viên.
9. Chỉ hoạt động thể dục, thể thao. ◇ Băng Tâm : "Tha vận động quá độ, ngoạn túc cầu thương liễu hõa cốt, ngọa liễu kỉ thiên, tâm lí ngận bất hảo quá" , , , (Siêu nhân , Li gia đích nhất niên ).
10. (Quân sự) Di động tiến lên.
11. Chỉ phong trào (chính trị, văn hóa...). § Có tổ chức, có tính quần chúng, thanh thế lớn, quy mô... ◎ Như: "kĩ thuật cách tân vận động" cuộc vận động cải tiến kĩ thuật.
12. (Triết học) Chỉ mọi sự biến hóa cũng như quá trình, từ vị trí đơn giản đến tư duy phức tạp của con người. ◇ Ba Kim : "Hảo tượng nhất thiết đích vận động dĩ kinh đình chỉ, giá cá thế giới dĩ hãm nhập tĩnh chỉ đích trạng thái, tha đích mạt nhật tựu khoái lai liễu" , , (Trầm lạc ).

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Dời đổi xê dịch, không để yên. Như: Cử động — Làm cho người khác phải hành động theo ý mình — Chỉ một phong trào.

▸ Từng từ:
電動 điện động

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Vận chuyển bằng điện.

▸ Từng từ:
震動 chấn động

Từ điển trích dẫn

1. Trong lòng dao động mạnh, chấn kinh, kinh động. ◎ Như: "chấn động nhân tâm" .
2. Dao động mạnh, rúng động. ◇ Tô Thức : "Hoạch nhiên trường khiếu, thảo mộc chấn động, san minh cốc ứng, phong khởi thủy dũng" , , , (Hậu Xích Bích phú ) Bỗng có một tiếng hú dài, cây cỏ rúng động, núi hang vang dội, gió nổi nước tung.
3. Tỉ dụ thịnh nộ, giận dữ.
4. Vang dội, kích động. ◇ Đông Quan Hán kí : "Ca vịnh lôi thanh, bát hoang chấn động" , (Quang Vũ kỉ ).

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Vang dội khắp nơi.

▸ Từng từ:
靈動 linh động

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Di chuyển biến hóa nhẹ nhàng mau chóng — Nay ta hiểu là có thể thay đổi, dễ thay đổi.

▸ Từng từ:
驚動 kinh động

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Làm cho sợ hãi.

▸ Từng từ:
鬧動 náo động

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Ồn ào rối loạn.

▸ Từng từ:
鼓動 cổ động

cổ động

phồn thể

Từ điển phổ thông

cổ động

Từ điển trích dẫn

1. Cổ vũ, kích động. ★ Tương phản: "trấn áp" .

▸ Từng từ:
不動產 bất động sản

Từ điển trích dẫn

1. Chỉ chung những của cải không dời được (nhà cửa, ruộng đất…).

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Chỉ chung những của cải không dời được ( nhà cửa, ruộng đất… ).

▸ Từng từ:
原動力 nguyên động lực

Từ điển trích dẫn

1. Sức có khả năng tạo ra động lực. § Như nguyên tử năng (hoặc hạch năng) tạo ra điện hạch năng.
2. Nguyên do làm cho sự vật hoạt động. ◎ Như: "tư tưởng thị tinh thần đích nguyên động lực" .

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Cái sức thúc đẩy chuyển động — Cái lí do thúc đẩy hành động.

▸ Từng từ:
大動脈 đại động mạch

Từ điển trích dẫn

1. Ống máu lớn dẫn máu đỏ từ tim tới các bộ phận thân thể.
2. Tỉ dụ trục giao thông chủ yếu. ◎ Như: "giao thông đại động mạch" .

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Ống máu lớn dẫn máu đỏtừ tim tới các bộ phận thân thể.

▸ Từng từ:
自動車 tự động xa

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Xe chạy bằng máy.

▸ Từng từ:
運動場 vận động trường

Từ điển trích dẫn

1. Nơi tiến hành hoạt động thể dục thể thao. Cũng có thể dùng làm nơi tranh đua thể thao.

▸ Từng từ:
運動塲 vận động trường

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Nơi tập luyện thân thể.

▸ Từng từ:
運動學 vận động học

Từ điển trích dẫn

1. Ngành khảo cứu về các loại hình thức vận động của vật thể.
2. Môn học về thể dục (dùng môn giải phẫu thân thể người ta và môn lực học để giải thích các loại hoạt động thể dục).

▸ Từng từ:
運動家 vận động gia

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Người ham chuộng thể dục. Nhà thể thao.

▸ Từng từ:
按兵不動 án binh bất động

Từ điển trích dẫn

1. Tạm ngừng hoạt động quân sự để quan sát tình thế. Cũng có ý nói có nhiệm vụ nào đó nhưng không ra tay hành động. ◇ Tam quốc diễn nghĩa : "Ư thị truyền hịch tam trại, thả án binh bất động, khiển nhân tê thư dĩ đạt Tào Tháo" , , (Đệ thập nhất hồi) Bèn truyền hịch cho ba trại hãy đóng binh không được động vội; rồi sai người đưa thư cho Tào Tháo. ★ Tương phản: "huy quân tiến kích" , "khuynh sào xuất động" , "văn phong nhi động" .

▸ Từng từ:
棘皮動物 cức bì động vật

Từ điển trích dẫn

1. Loài động vật không có xương sống, thân thể hình cầu, hình sao hoặc hình ống, ngoài da có những mũi gai bằng đá vôi nổi lên, thường sống dưới đáy biển. ◎ Như: sao biển, sứa, oursins, v.v.

▸ Từng từ:
驚天動地 kinh thiên động địa

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Rung trời chuyển đất, ý nói mạnh mẽ lớn lao, vang động khắp nơi.

▸ Từng từ:
太歲頭上動土 thái tuế đầu thượng động thổ

Từ điển trích dẫn

1. Ngày xưa tin rằng đào đất xây cất về hướng sao Thái Tuế mọc, sẽ vời lấy tai họa. Do đó câu nói trên dùng để tỉ dụ việc xúc phạm người có quyền thế hoặc kẻ hung ác. ◇ Thủy hử truyện : "Nhĩ giá điểu đầu đà yếu hòa ngã tư đả, chánh thị lai Thái Tuế đầu thượng động thổ" , (Đệ tam thập nhị hồi) Thằng đầu đà nhãi nhép, mi muốn đánh nhau với ta à? Rõ chim chích đòi ghẹo bồ nông.

▸ Từng từ: