Từ điển Hán Nôm Việt - Tự học tiếng Trung

1. Tiếng tôn xưng sứ giả phụng mệnh vua đi sứ các nơi.
2. Tiếng tôn xưng quan lại, trưởng quan. ◇ Tam quốc diễn nghĩa 三國演義: "Tào binh kí chí, khởi khả thúc thủ đãi tử! Mỗ nguyện trợ sứ quân phá chi" 曹兵既至, 豈可束手待死! 某願助使君破之 (Đệ thập hồi) Quân Tào đã đến nơi, lẽ đâu ta lại bó tay chờ chết. Tôi xin giúp sứ quân phá giặc.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Vị quan to thay mặt vua sang nước ngoài lo việc triều đình.

▸ Từng từ: 使君

使命 sứ mệnh

使命

sứ mệnh

phồn & giản thể

Từ điển phổ thông

sứ mệnh, nhiệm vụ

Từ điển trích dẫn

1. Mệnh lệnh. Tỉ dụ trách nhiệm lớn lao.
2. Người phụng mệnh, sứ giả. ◇ Thủy hử truyện 水滸傳: "Thính đích Liêu quốc hữu sứ mệnh chí, vị thẩm lai ý cát hung" 聽的遼國有使命至, 未審來意吉凶 (Đệ bát thập ngũ hồi) Nghe nước Liêu có sứ giả đến, chưa biết ý cát hung thế nào.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Lệnh thiêng liêng sai phái, và phải làm cho tròn.

▸ Từng từ: 使命

使團 sứ đoàn

使團

sứ đoàn

Từ điển trích dẫn

1. Đoàn đại biểu về ngoại giao hoặc quân sự được phái đến trú ở một quốc gia.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Chỉ chung các nhân viên ngoại giao các nước ngoài hiện nay đang trú ngụ tại nước mình. Ngày nay là Ngoại giao đoàn.

▸ Từng từ: 使團

使女 sử nữ

使女

sử nữ

Từ điển trích dẫn

1. Con hầu, tì nữ. ◇ Sơ khắc phách án kinh kì 初刻拍案驚奇: "Kì dư gia đồng sử nữ tận hành sát tận, chỉ lưu đắc Vương thị nhất cá" 其餘家僮使女盡行殺盡, 只留得王氏一個 (Quyển nhị thập thất).

▸ Từng từ: 使女

使役 sử dịch

使役

sử dịch

Từ điển trích dẫn

1. Phục dịch, hầu hạ, chầu chực. ◇ Nhan thị gia huấn 顏氏家訓: "Sở cư ti mạt, sử　 dịch khổ tân" 所居卑末, 使役苦辛 (Miễn học 勉學) Ở chỗ hèn hạ, hầu hạ nhọc nhằn.
2. Chỉ bộc dịch. ◇ Lí Ngư 李漁: "Đầu kháo hoạn gia sung sử dịch" 投靠宦家充使役 (Phong tranh ngộ 風箏誤, Mạo mĩ 冒美) Xin vào nhà quan làm tôi tớ.
3. Sai khiến, khu sử. ◇ Bão Phác Tử 抱朴子: "Ngao du thượng hạ, sử dịch vạn linh" 遨游上下, 使役萬靈 (Tiên dược 仙藥).

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Sai khiến vào việc nặng nhọc.

▸ Từng từ: 使役

使徒 sứ đồ

使徒

sứ đồ

phồn & giản thể

Từ điển phổ thông

người truyền đạo

Từ điển trích dẫn

1. Đệ tử của chúa Gia Tô, gồm mười hai người, gánh vác sứ mệnh truyền giáo.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tên những người theo Cơ đốc giáo thời xưa, coi như mỗi người là một sứ giả của chúa, sai đi rao giảng đạo Chúa.

▸ Từng từ: 使徒

使怒 sử nộ

使怒

sử nộ

phồn & giản thể

Từ điển phổ thông

chọc tức, làm bực mình

▸ Từng từ: 使怒

使才 sứ tài

使才

sứ tài

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Sử giỏi giang của người lo việc ngoại giao ở nước ngoài.

使才

sử tài

Từ điển trích dẫn

1. Vận dụng và thi triển tài hoa.

▸ Từng từ: 使才

使旌 sứ tinh

使旌

sứ tinh

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Cây cờ hiệu của vị đại thần đi sứ nước ngoài — Lá cờ của nước mình mà vị sứ thần đem theo khi tới nước ngoài lo việc.

▸ Từng từ: 使旌

使民 sử dân

使民

sử dân

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Sai khiến người trong nước.

▸ Từng từ: 使民

使用 sử dụng

使用

sử dụng

phồn & giản thể

Từ điển phổ thông

sử dụng

Từ điển trích dẫn

1. Đem dùng, sai khiến, vận dụng. ◇ Tây du kí 西遊記: "Ngã giá lí hoàn hữu Bát Giới, Sa Tăng, đô thị đồ đệ, bằng nhĩ điều độ sử dụng" 我這裡還有八戒, 沙僧, 都是徒弟, 憑你調度使用 (Đệ tam thập nhị hồi) Trong đoàn của ta còn có Bát Giới, Sa Tăng, đều là đồ đệ, tùy con liệu mà sai khiến.
2. Tiền tiêu dùng. ◇ Hồng Lâu Mộng 紅樓夢: "Nhất niên học lí cật điểm tâm, hoặc giả mãi chỉ bút, mỗi vị hữu bát lượng ngân tử đích sử dụng" 一年學裡吃點心, 或者買紙筆, 每位有八兩銀子的使用 (Đệ ngũ thập ngũ hồi) Mỗi niên học ăn điểm tâm hoặc mua giấy bút, mỗi người có tám lạng bạc tiền tiêu dùng.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Khiến mà dùng. Đem dùng.

▸ Từng từ: 使用

使程 sứ trình

使程

sứ trình

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Con đường đi sứ nước ngoài.

▸ Từng từ: 使程

使節 sứ tiết

使節

sứ tiết

phồn thể

Từ điển phổ thông

phái viên, đại diện ngoại giao

Từ điển trích dẫn

1. Vật làm tin ("phù tín" 符信) của đại khanh đại phu phụng mệnh vua đi sứ chư hầu thời xưa. ◇ Từ Huyễn 徐鉉: "Ngã trì sứ tiết kinh Thiều Thạch, Quân tác nhàn du quá Vũ Di" 我持使節經韶石, 君作閒游過武夷 (Nam đô ngộ 南都遇) Tôi cầm phù tín qua Thiều Thạch, Ông bước nhàn du núi Vũ Di.
2. Sứ giả, quan viên được phái đi trú ở một địa phương.
3. Ngày nay chỉ người đại biểu quốc gia thường trú tại một nước khác có trách nhiệm về ngoại giao hoặc người được chính phủ phái đi vì một nhiệm vụ nào đó.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Vật tượng trưng cho sự đại diện của triều định quốc gia, mà vị sứ giả đem theo ra nước ngoài để tăng uy tín cho mình.

▸ Từng từ: 使節

使者 sứ giả

使者

sứ giả

phồn & giản thể

Từ điển phổ thông

sứ giả

Từ điển trích dẫn

1. Người phụng mệnh đi sứ. ◇ Tam quốc diễn nghĩa 三國演義: "Khiển sứ giả bố cáo thiên hạ, hữu công giả trọng gia thưởng tứ, tắc tứ hải tự thanh bình dã" 遣使者布告天下, 有功者重加賞賜, 則四海自清平也 (Đệ nhị hồi) Sai sứ giả đi bố cáo thiên hạ, ai có công thì trọng thưởng ngay, như thế thì bốn bể tự khắc bình yên.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Người được sai phái đi lo việc ở xa.

▸ Từng từ: 使者

使臣 sứ thần

使臣

sứ thần

Từ điển trích dẫn

1. Sứ giả.
2. Quan võ chuyên coi giữ tội phạm (dưới đời Tống). ◇ Thủy hử truyện 水滸傳: "Lưỡng cá phòng giao công nhân bả Lâm Xung đái lai sứ thần phòng lí kí liễu giam" 兩個防交公人把林沖帶來使臣房裏寄了監 (Đệ bát hồi) Hai tên công sai đem Lâm Xung kí giam trong buồng giam của quan coi tội phạm.
3. Quan nhạc trong cung. ◇ Quán phố nại đắc ông 灌圃耐得翁: "Sứ thần tứ thập danh, mỗi trung thu hoặc nguyệt dạ, lệnh độc tấu long địch" 使臣四十名, 每中秋或月夜, 令獨奏龍笛 (Đô thành kỉ thắng 都城紀勝, Ngõa xá chúng kĩ 瓦舍眾伎) Quan nhạc bốn mươi người, mỗi kì trung thu hoặc đêm trăng, sai độc tấu ống sáo.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Người bề tôi được vua sai đi lo việc ở nước ngoài.

▸ Từng từ: 使臣

使节 sứ tiết

使节

sứ tiết

giản thể

Từ điển phổ thông

phái viên, đại diện ngoại giao

▸ Từng từ: 使节

使蝶 sứ điệp

使蝶

sứ điệp

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Con bướm trao tin. Chỉ thư từ tin tức trao đổi trai gái. Thành ngữ có câu: » Tin ong sứ điệp «.

▸ Từng từ: 使蝶

使部 sứ bộ

使部

sứ bộ

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Chỉ chung một đoàn viên chức ngoại giao đi lo việc tại nước ngoài.

▸ Từng từ: 使部

使館 sứ quán

使館

sứ quán

phồn thể

Từ điển phổ thông

sứ quán, lãnh sự

Từ điển trích dẫn

1. Nơi làm việc của nhân viên ngoại giao tại nước ngoài.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Nơi làm việc của nhân viên ngoại giao tại nước ngoài.

▸ Từng từ: 使館

使馆 sứ quán

使馆

sứ quán

giản thể

Từ điển phổ thông

sứ quán, lãnh sự

▸ Từng từ: 使馆

促使 xúc sử

促使

xúc sử

Từ điển trích dẫn

1. Thúc đẩy. ☆ Tương tự: "tiên sách" 鞭策, "đốc xúc" 督促, "xúc tiến" 促進. ★ Tương phản: "trở ngại" 阻礙.

▸ Từng từ: 促使

倣使 phỏng sử

倣使

phỏng sử

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Nếu như. Thí dụ như.

▸ Từng từ: 倣使

假使 giá sử

假使

giá sử

phồn & giản thể

Từ điển phổ thông

giả sử, cho rằng, giả định

假使

giả sử

phồn & giản thể

Từ điển phổ thông

giả sử, cho rằng, giả định

Từ điển trích dẫn

1. Nếu như, như quả. ◇ Sử Kí 史記: "Giả sử thần đắc đồng hàng ư Cơ Tử, khả dĩ hữu bổ ư sở hiền chi chủ, thị thần chi đại vinh dã, thần hữu hà sỉ?" 假使臣得同行於箕子, 可以有補於所賢之主, 是臣之大榮也, 臣有何恥? (Phạm Thư Thái Trạch truyện 范雎蔡澤傳) Nếu như thần được ngang hàng với Cơ Tử, mà lại có thể giúp ích cho vị vua mình biết là hiền, thì đó thực là một vinh hạnh lớn cho thần rồi, thần có gì lấy làm xấu hổ?
2. Dù, cho dù, dẫu đến. ◇ Tam quốc diễn nghĩa 三國演義: "Giả sử Tô Tần, Trương Nghi, Lục Giả, Lịch Sanh phục xuất, khẩu tự huyền hà, thiệt như lợi nhận, an năng động ngã tâm tai!" 假使蘇秦, 張儀, 陸賈, 酈生復出, 口似懸河, 舌如利刃, 安能動我心哉 (Đệ tứ thập ngũ hồi) Dẫu đến Tô Tần, Trương Nghi, Lục Giả, Lịch Sinh có sống lại, miệng nói như nước, lưỡi sắc như dao, cũng không lay chuyển được lòng ta!

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Nếu như. Ví bằng.

▸ Từng từ: 假使

公使 công sứ

公使

công sứ

Từ điển trích dẫn

1. Viên chức do chính phủ phái ra nước ngoài để giữ trách nhiệm giao thiệp giữa hai quốc gia, địa vị ở dưới "đại sứ" 大使.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Viên chức thay mặt chính phủ mình để giao thiệp với nước ngoài.

▸ Từng từ: 公使

別使 biệt sứ

別使

biệt sứ

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Người đại diện vua hoặc chính phủ, tới nước ngoài để lo một việc riêng. Cũng gọi là Đặc sứ.

▸ Từng từ: 別使

制使 chế sứ

制使

chế sứ

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Vị quan thay mặt vua ở xa để lo việc.

▸ Từng từ: 制使

刺使 thứ sử

刺使

thứ sử

phồn & giản thể

Từ điển phổ thông

quan tri châu, quan thứ sử

▸ Từng từ: 刺使

副使 phó sứ

副使

phó sứ

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Chức quan ngoại giao, thay mặt triều đình nói chuyện với nước ngoài. Thời xưa là chức vụ đặc biệt do một vị quan kiêm nhiệm, sẽ chấm dứt khi xong việc.

▸ Từng từ: 副使

即使 tức sử

即使

tức sử

phồn & giản thể

Từ điển phổ thông

ngay cả khi, mặc dù, dù cho

Từ điển trích dẫn

1. Dù, dù cho, dù có... chăng nữa. ☆ Tương tự: "giả sử" 假使, "tẫn quản" 儘管, "túng nhiên" 縱然. ◎ Như: "ngã tức sử ngạ tử dã bất nguyện hướng nhân khất thảo" 我即使餓死也不願向人乞討 tôi dù cho chết đói cũng không chịu ăn xin người khác.

▸ Từng từ: 即使

囑使 chúc sử

囑使

chúc sử

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Dặn bảo, sai khiến làm việc gì.

▸ Từng từ: 囑使

國使 quốc sứ

國使

quốc sứ

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Viên chức thay mặt cho cả nước để ra nước ngoài lo việc. Nay gọi là Đại sứ.

▸ Từng từ: 國使

大使 đại sứ

大使

đại sứ

phồn & giản thể

Từ điển phổ thông

đại sứ

Từ điển trích dẫn

1. Tên chức quan. Đời Đường "Tiết độ sứ" 節度使 phân biệt "đại sứ" 大使 và "phó đại sứ" 副大使.
2. Quan viên có địa vị cao nhất về ngoại giao, được phái đi ở tại nước có bang giao, làm đại biểu cho quốc gia mình đối với nước này.

▸ Từng từ: 大使

天使 thiên sứ

天使

thiên sứ

phồn & giản thể

Từ điển phổ thông

thiên sứ, thiên thần

▸ Từng từ: 天使

奉使 phụng sứ

奉使

phụng sứ

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Vâng lệnh vua mà thay vua đi lo việc ở nước ngoài.

▸ Từng từ: 奉使

專使 chuyên sứ

專使

chuyên sứ

Từ điển trích dẫn

1. Người được phái đi làm một việc đặc biệt.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Người đại diện quốc gia lo việc riêng gì ở nước ngoài. Nay ta còn gọi là Đặc sứ.

▸ Từng từ: 專使

役使 dịch sử

役使

dịch sử

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Sai khiến.

▸ Từng từ: 役使

指使 chỉ sử

指使

chỉ sử

Từ điển trích dẫn

1. Sai khiến, sai bảo. ◇ Thủy hử truyện 水滸傳: "Đầu lĩnh đáo thử, tất hữu chỉ sử" 頭領到此, 必有指使 (Đệ thất thập tứ hồi) Đầu lĩnh đến đây, chắc hẳn có gì sai bảo.
2. Ở đằng sau xúi giục.
3. Quân quan bậc thấp, thuộc hạ của tướng lĩnh hoặc của quan châu huyện, để sai bảo.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Trỏ tay mà sai, ý nói sai khiến.

▸ Từng từ: 指使

樞使 xu sứ

樞使

xu sứ

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Vị đại thần giữ việc trọng yếu của triều đình. Cũng gọi là Xu mật sứ ( tức vị đại thần làm việc trong Xu mật viện ).

▸ Từng từ: 樞使

權使 quyền sử

權使

quyền sử

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Dùng thế lực địa vị của mình mà sai khiến người khác.

▸ Từng từ: 權使

欽使 khâm sứ

欽使

khâm sứ

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Vị quan thay mặt nhà vua ở nơi xa, do nhà vua phái đi.

▸ Từng từ: 欽使

統使 thống sứ

統使

thống sứ

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Viên chức thay mặt chính phủ mình mà cai trị xứ khác.

▸ Từng từ: 統使

縱使 túng sử

縱使

túng sử

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Như Túng nhiên 縱然.

▸ Từng từ: 縱使

臬使 niết sử

臬使

niết sử

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Chức quan thay mặt vua để xử án.

▸ Từng từ: 臬使

藩使 phiên sứ

藩使

phiên sứ

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Như Phiên đài 藩臺.

▸ Từng từ: 藩使

行使 hành sử

行使

hành sử

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Đem ra mà dùng.

▸ Từng từ: 行使

驅使 khu sử

驅使

khu sử

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Sai khiến.

▸ Từng từ: 驅使

驛使 dịch sứ

驛使

dịch sứ

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Người chuyển giấy tờ thư tín.

▸ Từng từ: 驛使

鬼使 quỷ sứ

鬼使

quỷ sứ

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Loài ma, giữ chân sai bảo ở âm ty. » Ấy rằng quỷ sứ hay rằng hồ binh « ( Nhị độ mai ).

鬼使

quỷ sử

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Bị ma sai khiến, ý nói không tự chủ được, làm xong mà không hiểu tại sao mình làm.

▸ Từng từ: 鬼使

鹺使 ta sứ

鹺使

ta sứ

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Vị quan lo về việc khai thác, chuyên chở và phân phối muối thời xưa của Trung Hoa, cũng gọi là Diêm vận sứ.

▸ Từng từ: 鹺使

使程曲 sứ trình khúc

使程曲

sứ trình khúc

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tên một tập thơ nôm của Hoàng Sĩ Khải, danh sĩ đời nhà Mạc, làm nhân dịp ông đi sứ Trung Hoa.

▸ Từng từ: 使程曲

安撫使 an phủ sứ

安撫使

an phủ sứ

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tên một chức quan đời Đường, đặt tại các vùng xa xôi, kém an ninh.

▸ Từng từ: 安撫使

按察使 án sát sứ

按察使

án sát sứ

Từ điển trích dẫn

1. Trưởng quan tư pháp một tỉnh xem xét việc án hặc hình ngục.

▸ Từng từ: 按察使

節度使 tiết độ sứ

節度使

tiết độ sứ

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Chức quan võ cai quản một vùng lớn.

▸ Từng từ: 節度使

使心眼兒 sử tâm nhãn nhi

使心眼兒

sử tâm nhãn nhi

Từ điển trích dẫn

1. Dùng mánh khóe, giở thủ đoạn. ◎ Như: "tha nhất hướng tâm hung hiệp trách, hỉ hoan sử tâm nhãn nhi hại nhân" 他一向心胸狹窄, 喜歡使心眼兒害人.

▸ Từng từ: 使心眼兒

使蚊負山 sử văn phụ sơn

使蚊負山

sử văn phụ sơn

Từ điển trích dẫn

1. Sai muỗi đội núi. Ý nói dùng khả năng không thích hợp với nhiệm vụ. ◇ Trang Tử 莊子: "Kì ư trị thiên hạ dã, do thiệp hải tạc hà, nhi sử văn phụ sơn dã" 其於治天下也, 猶涉海鑿河, 而使蚊負山也 (Ứng đế vương 應帝王) Làm như thế mà trị thiên hạ, cũng như lội bể đào sông mà sai muỗi cõng núi.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Sai con muỗi đội trái núi.

▸ Từng từ: 使蚊負山

埃牢使程 ai lao sứ trình

埃牢使程

ai lao sứ trình

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Đường đi sứ Ai Lao, tên một tác phẩm của Phạm Đình Hổ thời nguyên sơ của Việt Nam. Xem tiểu truyện tác giả ở vần Hổ.

▸ Từng từ: 埃牢使程

瑤亭使集 dao đình sứ tập

瑤亭使集

dao đình sứ tập

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tập thơ bằng chữ Hán Dao Đình Hầu Hồ Sĩ Đống, làm nhân dịp ông đi sứ Trung Hoa năm 1777. Xem tiểu sử ở vần Đống.

▸ Từng từ: 瑤亭使集

使程便覽曲 sứ trình tiện lãm khúc

使程便覽曲

sứ trình tiện lãm khúc

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tên một tập thơ bằng chữ Nôm của Lí Văn Phức, danh sĩ đời Nguyễn, làm nhân dịp ông đi sứ Trung Hoa vào năm 1841.

▸ Từng từ: 使程便覽曲

使北國語詩集 sứ bắc quốc ngữ thi tập

使北國語詩集

sứ bắc quốc ngữ thi tập

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tên một tập thơ bằng chữ Nôm của Hoàng Sĩ Khải làm nhân dịp ông đi sứ Trung Hoa.

▸ Từng từ: 使北國語詩集

阮狀元奉使集 nguyễn trạng nguyên phụng sứ tập

阮狀元奉使集

nguyễn trạng nguyên phụng sứ tập

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tên một tập thơ bằng chữ Hán của Nguyễn Đăng Đạo, danh sĩ thời Lê mạt, làm trong dịp ông đi sứ Trung Hoa vào năm 1697.

▸ Từng từ: 阮狀元奉使集