Từ điển Hán Nôm Việt - Tự học tiếng Trung

ⓘ Xem hướng dẫn sử dụng.

王 - vương, vượng

仁王 nhân vương

Từ điển trích dẫn

1. Tiếng tôn xưng Phật Thích Ca. ◇ Cao Khải 高啟: "Ca sa tằng thị ngọc tọa bàng, Vạn chúng hoàn thính giảng Nhân Vương" 袈裟曾侍玉座傍, 萬眾闤聽講仁王 (Tống chứng thượng nhân trụ trì đạo tràng 送證上人住持道場).
2. Chỉ quốc vương biết thi ân bố đức cho chúng sanh.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Vị vua thương người, tiếng tôn xưng đức Phật Thích Ca.

▸ Từng từ: 仁王

先王 tiên vương

先王

tiên vương

Từ điển trích dẫn

1. Vua thánh thời thượng cổ. ◇ Dịch Kinh 易經: "Tiên vương dĩ kiến vạn quốc, thân chư hầu" 先王以建萬國, 親諸侯 (Tỉ quái 比卦) Các đấng vua hiền minh thời thượng cổ dựng nên muôn nước, thân cận với chư hầu.
2. Vua đời trước. ☆ Tương tự: "tiên đế" 先帝. ◇ Tống Ngọc 宋玉: "Tích giả tiên vương thường du Cao Đường" 昔者先王嘗遊高唐 (Cao đường phú 高唐賦, Tự 序) Ngày xưa vua đời trước đã từng đi chơi ở Cao Đường.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Như 先帝.

▸ Từng từ: 先王

勤王 cần vương

勤王

cần vương

Từ điển trích dẫn

1. Hết lòng hết sức lo việc cho vua. ◇ Tấn Thư 晉書: "Hạ Vũ cần vương, thủ túc biền tri" 夏禹勤王, 手足胼胝 (Tạ An truyện 謝安傳) Hạ Vũ tận lực vì vua, chân tay chai đá.
2. Cứu viện cho vua. § Khi vương thất gặp nạn, dấy binh khởi nghĩa cứu giúp vua. ◇ Khổng Thượng Nhậm 孔尚任: "Cô thần Tả Lương Ngọc, viễn tại biên phương, bất năng nhất lữ cần vương, tội cai vạn tử liễu" 孤臣左良玉, 遠在邊方, 不能一旅勤王, 罪該萬死了 (Đào hoa phiến 桃花扇, Khốc chủ 哭主).

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Hết lòng lo việc vua — Cứu giúp vua.

▸ Từng từ: 勤王

君王 quân vương

君王

quân vương

Từ điển trích dẫn

1. Ngày xưa gọi thiên tử hoặc chư hầu là "quân vương" 君王. ◇ Bạch Cư Dị 白居易: "Thiên sanh lệ chất nan tự khí, Nhất triêu tuyển tại quân vương trắc" 天生麗質難自棄, 一朝選在君王側 (Trường hận ca 長恨歌) Trời sinh ra chất đẹp đẽ, khó có thể bỏ đi được, Một sáng kia, (thiếu nữ) được tuyển vào ở bên quân vương.
2. Tiếng tôn xưng các vua.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Ông vua. Cung oáng ngâm khúc có câu: » Vẻ vưu vật trăm chiều chải chuốt, Lòng quân vương chi chút trên tay «.

▸ Từng từ: 君王

国王 quốc vương

国王

quốc vương

giản thể

Từ điển phổ thông

vua, quốc vương

▸ Từng từ: 国王

國王 quốc vương

國王

quốc vương

phồn thể

Từ điển phổ thông

vua, quốc vương

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Vị vua đứng đầu một nước.

▸ Từng từ: 國王

大王 đại vương

大王

đại vương

Từ điển trích dẫn

1. Thời cổ, tiếng tôn xưng thiên tử hoặc vua chư hầu.
2. Tục gọi thủ lĩnh quân giặc cướp là "đại vương" 大王. ◇ Thủy hử truyện 水滸傳: "Bỉ thử gian hữu tọa san, hoán tố Đào Hoa san, cận lai san thượng hữu lưỡng cá đại vương trát liễu trại sách, tụ tập trứ ngũ thất bách nhân, đả gia kiếp xá" 被此間有座山, 喚做桃花山, 近來山上有兩個大王扎了寨柵, 聚集著五七百人, 打家劫舍 (Đệ ngũ hồi) Ở đây có một quả núi, gọi là núi Đào Hoa, gần đây trên núi có hai đại vương đến cắm trại, tụ tập năm bảy trăm quân, đi phá nhà cướp của.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tiếng tôn xưng vị vua, hoặc vị đại thần được phong tước Vương.

▸ Từng từ: 大王

女王 nữ vương

女王

nữ vương

phồn & giản thể

Từ điển phổ thông

1. nữ hoàng
2. hoàng hậu

Từ điển trích dẫn

1. Ngày xưa là tên nước của người "Oa" 倭 (Nhật Bổn xưa). Là vì nước này đặt một nữ tử làm vua.
2. Ngày xưa, ở đảo "Lưu Cầu" 琉球, chỉ người nữ thủ tiết đại biểu thần "Thi" 尸 để tế lễ cầu đảo.
3. Nữ hoàng. ◎ Như: "Anh Quốc nữ vương" 英國女王.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Vị vua dàn bà.

▸ Từng từ: 女王

封王 phong vương

封王

phong vương

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Được vua ban tước Vương.

▸ Từng từ: 封王

帝王 đế vương

帝王

đế vương

phồn & giản thể

Từ điển phổ thông

đế vương, vương giả, vua chúa

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Chỉ các triều vua thượng cổ Trung Hoa, gồm Ngũ đế và Tam vương — Chỉ chung vua chúa.

▸ Từng từ: 帝王

木王 mộc vương

木王

mộc vương

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tên gọi cây thị.

▸ Từng từ: 木王

法王 pháp vương

法王

pháp vương

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tiếng tôn xưng đức Phật.

▸ Từng từ: 法王

王位 vương vị

王位

vương vị

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Ngôi vua.

▸ Từng từ: 王位

王侯 vương hầu

王侯

vương hầu

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Hai tước vị vua ban cho công hầu, tước Vương và tước Hầu. Cũng chỉ công danh cao. Truyện Lục Vân Tiên : » Trần Đoàn tiên phẩm khác mầu, Gió trăng bỡn cợt vương hầu chiêm bao «.

▸ Từng từ: 王侯

王公 vương công

王公

vương công

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Ông quan to thuộc dòng họ vua — Tiếng gọi vị quan được phong tước Vương.

▸ Từng từ: 王公

王化 vương hóa

王化

vương hóa

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Dùng đức độ mà sửa đổi cho dân.

▸ Từng từ: 王化

王后 vương hậu

王后

vương hậu

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Vợ vua. Cũng gọi là Hoàng hậu.

▸ Từng từ: 王后

王命 vương mệnh

王命

vương mệnh

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Lệnh của vua.

▸ Từng từ: 王命

王城 vương thành

王城

vương thành

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Nơi vua đóng đô. Cũng như: Kinh thành.

▸ Từng từ: 王城

王嬙 vương tường

王嬙

vương tường

Từ điển trích dẫn

1. Cung nhân thời Hán Nguyên Đế, tự "Chiêu Quân" 昭君.

▸ Từng từ: 王嬙

王孫 vương tôn

王孫

vương tôn

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Con cháu vua chúa. Bản dịch Chinh phụ ngâm khúc : » Thiếp chẳng tưởng ra người chinh phụ, Chàng há từng học lũ vương tôn «.

▸ Từng từ: 王孫

王室 vương thất

王室

vương thất

Từ điển trích dẫn

1. Triều đình, vương triều, quốc gia. ◇ Tam quốc diễn nghĩa 三國演義: "Thần đẳng hữu công vương thất, vị mông tứ tước, cố bất cảm thối quân" 臣等有功王室, 未蒙賜爵, 故不敢退軍 (Đệ thập hồi) Chúng tôi có công với triều đình, chưa được phong tước, cho nên chưa dám lui quân.
2. Nhà của vua, vương tộc, hoàng gia. ◇ Vương Triệt 王屮: "Như Lai lợi kiến Già Duy, thác sanh vương thất" 如來利見迦維, 託生王室 (Đầu đà tự bi văn 頭陀寺碑文).

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Nhà vua ở — Dòng họ vua.

▸ Từng từ: 王室

王宮 vương cung

王宮

vương cung

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Nhà ở của vua chúa.

▸ Từng từ: 王宮

王師 vương sư

王師

vương sư

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Quân đội của vua. Đoạn trường tân thanh : » Việc binh bỏ chẳng giữ giàng, Vương sư dòm đã tỏ tường thực hư «.

▸ Từng từ: 王師

王府 vương phủ

王府

vương phủ

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Dinh của bậc quan được phong tước Vương.

▸ Từng từ: 王府

王業 vương nghiệp

王業

vương nghiệp

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Công việc lớn lao, trị vì một nước, tức sự nghiệp đế vương.

▸ Từng từ: 王業

王氣 vương khí

王氣

vương khí

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Cái vẻ của vua chúa toát ra ngoài.

▸ Từng từ: 王氣

王法 vương pháp

王法

vương pháp

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Phép tắc luật lệ của vua.

▸ Từng từ: 王法

王爵 vương tước

王爵

vương tước

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tước Vương, danh vị cao quý mà vua ban cho bậc công thần họ hàng của vua. Tước Vương là tước cao nhất.

▸ Từng từ: 王爵

王父 vương phụ

王父

vương phụ

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tiếng con cháu gọi tổ tiên ông cha — Tiếng người con gọi cha mình, là ông quan được phong tước Vương.

▸ Từng từ: 王父

王者 vương giả

王者

vương giả

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Chỉ gia đình vua chúa — Chỉ vị vua chân chính, lấy đức trị dân. Cung oán ngâm khúc : » Đuốc vương giả chí công là thế «.

▸ Từng từ: 王者

王臣 vương thần

王臣

vương thần

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Bề tôi của vua. Đoạn trường tân thanh : » Bằng nay chịu tiếng vương thần, Thênh thênh đường cái thanh vân hẹn gì «.

▸ Từng từ: 王臣

王道 vương đạo

王道

vương đạo

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Con đường chân chính ngay thẳng của các bậc thánh vương thời cổ, dùng đức độ mà trị quốc.

▸ Từng từ: 王道

稱王 xưng vương

稱王

xưng vương

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Như Xưng đế 稱帝.

▸ Từng từ: 稱王

空王 không vương

空王

không vương

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Chỉ đức Phật Như Lai.

▸ Từng từ: 空王

竈王 táo vương

竈王

táo vương

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Như Táo quân 竈君.

▸ Từng từ: 竈王

蜂王 phong vương

蜂王

phong vương

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Con ong chúa.

▸ Từng từ: 蜂王

親王 thân vương

親王

thân vương

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Người họ hàng bên nội của vua, được vua phong tước Vương.

▸ Từng từ: 親王

覺王 giác vương

覺王

giác vương

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Một tên hiệu, tên xưng đức Phật.

▸ Từng từ: 覺王

讓王 nhượng vương

讓王

nhượng vương

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Ông vua đã nhường ngôi.

▸ Từng từ: 讓王

閻王 diêm vương

閻王

diêm vương

Từ điển trích dẫn

1. Trong huyền thoại Phật giáo, "Diêm Vương" 閻王 là chúa tể của địa ngục 地獄. § Xem "diêm la" 閻羅.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tiếng nhà Phật, chỉ vị quỷ vương coi giữ dưới âm ti. Đáng lẽ gọi đầy đủ là Diêm-la vương. Tiếng Phạn, Diêm-la có nghĩa là quỷ vương, vị vương cai quản ma quỷ.

▸ Từng từ: 閻王

雄王 hùng vương

雄王

hùng vương

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Hiệu của 18 đời vua thời thượng cổ Việt Nam, vị vua đầu tiên là con của Lạc Long Quân.

▸ Từng từ: 雄王

霸王 bá vương

霸王

bá vương

Từ điển trích dẫn

1. Bá và vương. § Ngày xưa gọi người lấy được thiên hạ là "vương" 王. Đứng đầu các chư hầu là "bá" 霸. ◇ Lễ Kí 禮記: "Nghĩa dữ tín, hòa dữ nhân, bá vương chi khí dã" 義與信, 和與仁, 霸王之器也 (Kinh giải 經解).
2. Bá chủ, đứng đầu các chư hầu. ◇ Quốc ngữ 國語: "Phù bá vương chi thế, tại đức bất tại tiên sáp" 夫霸王之勢, 在德不在先歃 (Tấn ngữ bát 晉語八).
3. Thành tựu nghiệp bá hoặc nghiệp vương. ◇ Mạnh Tử 孟子: "Phu tử gia Tề chi khanh tướng, đắc hành đạo yên, tuy do thử bá vương bất dị hĩ" 夫子加齊之卿相, 得行道焉, 雖由此霸王不異矣 (Công Tôn Sửu thượng 公孫丑上) Thầy được cử làm khanh tướng nước Tề, lại được đem đạo lí ra thi hành, ắt người ta chẳng lấy làm lạ rằng (nhờ tài đức của thầy mà) nước Tề sẽ thành tựu nghiệp bá hoặc nghiệp vương.
4. Chỉ "Hạng Vũ" 項羽. ◇ Sử Kí 史記: "Hạng Vũ tằng tự lập vi Tây Sở Bá Vương, cố hữu thử chuyên xưng" 項羽曾自立為西楚霸王, 故有此專稱 (Hạng Vũ bổn kỉ 項羽本紀).
5. Kẻ hoành hành ngang ngược xấu ác. ◇ Hồng Lâu Mộng 紅樓夢: "Khả tích giá ma nhất cá nhân, một phụ mẫu, liên tự kỉ bổn tính đô vong liễu, bị nhân quải xuất lai, thiên hựu mại dữ liễu giá cá bá vương" 可惜這麼一個人, 沒父母, 連自己本姓都忘了, 被人拐出來, 偏又賣與了這個霸王 (Đệ lục thập nhị hồi) Đáng tiếc con người như thế, không có bố mẹ, quên cả họ hàng, bị người ta dỗ đi, lại đem bán cho hạng vũ phu ấy.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Chỉ chung những người quyền hành tột bực, chỉ vua thiên tử. Bá là vua chư hầu. Vương là tước vị của đại công thần thuộc Hoàng tộc — Tiếng chỉ vị vua chư hầu.

▸ Từng từ: 霸王

魔王 ma vương

魔王

ma vương

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tiếng nhà Phật, chỉ các vị thần coi các hồn người chết ở dưới âm. » Tối ba mươi khép cánh càn khôn, ních chật cửa kẻo ma vương đưa quỷ tới «. ( Câu đối ).

▸ Từng từ: 魔王

周穆王 chu mục vương

周穆王

chu mục vương

phồn & giản thể

Từ điển phổ thông

Chu Mục Vương, một ông vua đời nhà Chu của Trung Quốc

▸ Từng từ: 周穆王

安生王 an sinh vương

安生王

an sinh vương

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tước của Trần Liễu, cha của Trần Quốc Tuấn đời Trần, Việt Nam. Ta thường gọi An Sinh Vương Liễu.

▸ Từng từ: 安生王

安陽王 an dương vương

安陽王

an dương vương

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tên vị vua nước Thục, đánh bại vua Hùng Vương, lên làm vua nước Văn Lang ( năm 257 trước TL ).

▸ Từng từ: 安陽王

從善王 tùng thiện vương

從善王

tùng thiện vương

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Vương tước của con thứ 10 vua Minh Mệnh, sinh 1819, mất 1870, tên là Miên Thẩm, tự là Thận Minh, hiệu là Thương Sơn, biệt hiệu là Bạch Hào Tử, giữ chức Tả Tông nhân đời Tự Đức, giỏi thơ. Tác phẩm có Thương sơn thi tập và Nạp bị tập. Từng được vua Tự Đức khen rằng: » Thi đáo Tùng Tuy thất thịnh đường «.

▸ Từng từ: 從善王

明都王 minh đô vương

明都王

minh đô vương

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tức chúa Trịnh Doanh, ở ngôi chúa từ 1740 tới 1767. Tác phẩm có Kiền nguyên thi tập, gồm cả thơ chữ Hán và chữ Nôm.

▸ Từng từ: 明都王

王昭君 vương chiêu quân

王昭君

vương chiêu quân

Từ điển trích dẫn

1. Chỉ cung nhân "Vương Tường" 王嬙 thời Hán Nguyên Đế.

▸ Từng từ: 王昭君

王者香 vương giả hương

王者香

vương giả hương

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Mùi thơm vua chúa, một tên chỉ hoa lan.

▸ Từng từ: 王者香

百花王 bách hoa vương

百花王

bách hoa vương

Từ điển trích dẫn

1. Tức hoa "mẫu đơn" 牡丹.
2. Biệt danh của cây "thạch lựu" 石榴.

▸ Từng từ: 百花王

綏理王 tuy lí vương

綏理王

tuy lí vương

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tước Vương của con thứ 11 của Minh Mệnh, sinh 1820, mất 1897, tên là Miên Trinh, hiệu là Vĩ Dã, giữ chức Hữu Tông Chánh dưới đời Tự Đức, rất giỏi thơ. Tác phẩm có Vĩ Dã hợp tập.

▸ Từng từ: 綏理王

經陽王 kinh dương vương

經陽王

kinh dương vương

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Hiệu vua đầu tiên đời Hồng Bàng nước ta, tên thật là Lộc Tục, đặt quốc hiệu là Xích quỷ.

▸ Từng từ: 經陽王

布蓋大王 bố cái đại vương

布蓋大王

bố cái đại vương

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Hiệu của Phùng Hưng, người tỉnh Sơn Tây, bắc phần Việt Nam, từng đánh quân nhà Đường.

▸ Từng từ: 布蓋大王

擒賊擒王 cầm tặc cầm vương

擒賊擒王

cầm tặc cầm vương

Từ điển trích dẫn

1. Đánh giặc thì trước hết phải bắt chủ tướng của nó. Tỉ dụ làm việc gì thì phải nắm giữ chỗ cốt yếu. ◇ Đỗ Phủ 杜甫: "Xạ nhân tiên xạ mã, Cầm tặc tiên cầm vương" 射人先射馬, 擒賊先擒王 (Tiền xuất tái 前出塞).

▸ Từng từ: 擒賊擒王

興道大王 hưng đạo đại vương

興道大王

hưng đạo đại vương

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tước vương của Trần Quốc Tuấn.

▸ Từng từ: 興道大王

黎朝帝王中興功業實錄 lê triều đế vương trung hưng công nghiệp thực lục

黎朝帝王中興功業實錄

lê triều đế vương trung hưng công nghiệp thực lục

phồn thể

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tên một cuốn sách của Hồ Sĩ Dương, danh sĩ đời Lê, thuật lại công việc trung hưng của nhà Hậu Lê.

▸ Từng từ: 黎朝帝王中興功業實錄