Từ điển Hán Nôm Việt - Tự học tiếng Trung

ⓘ Xem hướng dẫn sử dụng.

狂 - cuồng

佯狂 dương cuồng

Từ điển trích dẫn

1. Giả khùng, giả trang điên rồ. § Cũng viết là "dương cuồng" 陽狂. ◇ Tô Thức 蘇軾: "Dương cuồng cấu ô, bất khả đắc nhi kiến" 佯狂垢污, 不可得而見 (Phương Sơn Tử truyện 方山子傳) Giả cuồng bôi nhọ, không cho ai thấy.

佯狂

dương cuồng

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Giả điên dại.

▸ Từng từ: 佯狂

熱狂 nhiệt cuồng

熱狂

nhiệt cuồng

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Nóng nảy điên rồ. Cũng nói Cuồng nhiệt.

▸ Từng từ: 熱狂

狂士 cuồng sĩ

狂士

cuồng sĩ

Từ điển trích dẫn

1. Chỉ kẻ sĩ có chí hướng cao xa, dũng mãnh tiến thủ. ◇ Mạnh Tử 孟子: "Khổng Tử tại Trần, hà tư Lỗ chi cuồng sĩ?" 孔子在陳, 何思魯之狂士? (Tận tâm hạ 盡心下) Đức Khổng Tử khi ở nước Trần, tại sao lại nhớ đến những đệ tử của ngài ở nước Lỗ, là những kẻ sĩ có chí hướng cao xa, dám dũng mãnh tiến thủ? § Đó là: "Cầm Trương" 琴張, "Tăng Tích" 曾晰 và "Mục Bì" 牧皮.
2. Phiếm chỉ người cuồng phóng, không chịu trói buộc. ◇ Tô Thức 蘇軾: "Lí Thái Bạch, cuồng sĩ dã" 李太白, 狂士也 (Lí Thái Bạch bi âm kí 李太白碑陰記).

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Kẻ có tài nhưng bất đắc chí, trở thành bất cần đời, như điên rồ.

▸ Từng từ: 狂士

狂夫 cuồng phu

狂夫

cuồng phu

Từ điển trích dẫn

1. Người có hành vi phóng đãng, không câu nệ tiểu tiết. ◇ Hậu Hán Thư 後漢書: "Hốt hữu túy tửu cuồng phu, phân tranh đạo lộ, kí vô tôn nghiêm chi nghi, khởi thức thượng hạ chi biệt" 忽有醉酒狂夫, 分爭道路, 既無尊嚴之儀, 豈識上下之別 (Độc hành truyện 獨行傳, Tiếu Huyền 譙玄).
2. Người cuồng vọng, không biết gì cả. ◇ Kinh bổn thông tục tiểu thuyết 京本通俗小說: "Hà vật cuồng phu, cảm hủy báng triều chánh như thử?" 何物狂夫, 敢毀謗朝政如此? (Ảo tướng công ẩm hận bán san đường 拗相公飲恨半山堂).
3. Chỉ người ngang ngược làm xằng. ◇ Mặc Tử 墨子: "Vũ Vương nãi công cuồng phu, phản Thương chi Chu" 武王乃攻狂夫, 反商之周 (Phi công hạ 非攻下).
4. Người có tinh thần bệnh hoạn bất thường. ◇ Thôi Báo 崔豹: "Hữu nhất bạch thủ cuồng phu, bị phát đề hồ, loạn lưu nhi độ, kì thê tùy hô chỉ chi, bất cập, toại đọa hà thủy tử" 有一白首狂夫, 被髮提壺, 亂流而渡, 其妻隨呼止之, 不及, 遂墮河水死 (Cổ kim chú 古今注, Quyển trung 卷中, Âm nhạc 音樂).
5. Dùng làm khiêm từ. ◇ Hậu Hán Thư 後漢書: "(Lí) Cố cuồng phu hạ ngu, bất đạt đại thể, thiết cảm cổ nhân nhất phạn chi báo, huống thụ cố ngộ nhi dong bất tận hồ!" 固狂夫下愚, 不達大體, 竊感古人一飯之報, 況受顧遇而容不盡乎 (Lí Cố truyện 李固傳).
6. Thời xưa, tiếng khiêm nhường của người vợ nói về chồng mình. ◇ Lí Bạch 李白: "Ngọc thủ khai giam trường thán tức, Cuồng phu do thú giao Hà Bắc" 玉手開緘長歎息, 狂夫猶戍交河北 (Đảo y thiên 搗衣篇).
7. Thời cổ chỉ người trừ tà ma.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Kẻ phóng túng, không biết giữ gìn — Kẻ xấu xa. Cũng là tiếng khiêm nhường khi người vợ nói về chồng mình.

▸ Từng từ: 狂夫

狂妄 cuồng vọng

狂妄

cuồng vọng

Từ điển trích dẫn

1. Càn rở, điên cuồng. ◇ Tuân Tử 荀子: "Uy hữu tam: hữu đạo đức chi uy giả, hữu bạo sát chi uy giả, hữu cuồng vọng chi uy giả" 威有三: 有道德之威者, 有暴察之威者, 有狂妄之威者 (Cường quốc 強國).
2. Tiếng tự khiêm dùng trong thư từ, tấu sớ. ◇ Thuyết Nhạc toàn truyện 說岳全傳: "Tiểu tử niên ấu vô tri, nhất thì cuồng vọng, vọng lão tiên sanh thứ tội" 小子年幼無知, 一時狂妄, 望老先生恕罪 (Đệ tứ hồi).

▸ Từng từ: 狂妄

狂暴 cuồng bạo

狂暴

cuồng bạo

Từ điển trích dẫn

1. Hung bạo, tàn bạo. ◇ Tống Thư 宋書: "Chủ thượng cuồng bạo như thử, thổ băng tương chí" 主上狂暴如此, 土崩將至 (Trầm Văn Tú truyện 沈文秀傳).
2. Dữ dội, mãnh liệt. ◇ Hàn Ác 韓偓: "Tẩm dâm nhân trọng lộ, Cuồng bạo thị thu phong" 浸淫因重露, 狂暴是秋風 (Hà hoa 荷花).

狂暴

cuồng bạo

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Điên rồ hung tợn.

▸ Từng từ: 狂暴

狂望 cuồng vọng

狂望

cuồng vọng

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Sự ham muốn điên rồ.

▸ Từng từ: 狂望

狂歌 cuồng ca

狂歌

cuồng ca

Từ điển trích dẫn

1. Buông thả theo mối tình tự trong lòng mà cất tiếng hát lớn. ◇ Bạch Cư Dị 白居易: "Khuyến quân tửu bôi mãn, Thính ngã cuồng ca từ" 勸君酒杯滿, 聽我狂歌詞 (Cuồng ca từ 狂歌詞).

狂歌

cuồng ca

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Hát lung tung, tỏ vẻ bất đắc chí.

▸ Từng từ: 狂歌

狂瀾 cuồng lan

狂瀾

cuồng lan

Từ điển trích dẫn

1. Sóng dữ mạnh. ◎ Như: "đài phong lai thì, hải biên cuồng lan phách ngạn, sử nhân kinh tâm động phách" 颱風來時, 海邊狂瀾拍岸, 使人驚心動魄.
2. Tỉ dụ thời thế, xã hội suy đồi. ◇ Hàn Dũ 韓愈: "Chướng bách xuyên nhi đông chi, hồi cuồng lan ư kí đảo" 障百川而東之, 迴狂瀾於既倒 (Tiến học giải 進學解).
3. Biến động dữ dội. ◇ Lương Khải Siêu 梁啟超: "Thì thiên thất bách cửu thập tam niên chi thu, cách mệnh chi cuồng lan, oanh thiên hám địa" 時千七百九十三年之秋, 革命之狂瀾, 轟天撼地 (Cận thế đệ nhất nữ kiệt La Lan phu nhân truyện 近世第一女杰羅蘭夫人傳).

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Sóng dữ, sóng lớn, chỉ làn sóng suy đồi của xã hội. Hát nói của Nguyễn Công Trứ có câu: » Hồi cuồng lan nhi chướng xuyên «.

▸ Từng từ: 狂瀾

狂熱 cuồng nhiệt

狂熱

cuồng nhiệt

Từ điển trích dẫn

1. Hăng say cùng cực, cực độ nhiệt tình. ◎ Như: "tha đối diêu cổn âm nhạc hữu nhất phần cuồng nhiệt" 他對搖滾音樂有一份狂熱. § "Diêu cổn âm nhạc" 搖滾音樂 rock music.
2. Độ nóng cao. ◇ Băng Tâm 冰心: "Phế bộ cuồng nhiệt, vô luận đa lãnh, bị tổng thị thốn tại hung hạ" 肺部狂熱, 無論多冷, 被總是褪在胸下 (Nam quy 南歸).

▸ Từng từ: 狂熱

狂癡 cuồng si

狂癡

cuồng si

Từ điển trích dẫn

1. Điên rồ mê muội. Cũng chỉ người điên khùng ngu muội. ◇ Lục Giả 陸賈: "Thị chi vô ưu du chi dong, thính chi vô nhân nghĩa chi từ, hốt hốt nhược cuồng si, thôi chi bất vãng, dẫn chi bất lai" 視之無優游之容, 聽之無仁義之辭, 忽忽若狂痴, 推之不往, 引之不來 (Tân ngữ 新語, Thận vi 慎微).
2. Ngu dốt, không biết. § Dùng làm khiêm từ.

狂癡

cuồng si

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Điên rồ dốt nát, không biết gì.

▸ Từng từ: 狂癡

狂癲 cuồng điên

狂癲

cuồng điên

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Bệnh rồ dại, mất trí.

▸ Từng từ: 狂癲

狂瞽 cuồng cổ

狂瞽

cuồng cổ

Từ điển trích dẫn

1. Điên rồ mù quáng, ngu muội không biết gì. Thường dùng làm tiếng tự khiêm. ◇ Ngụy Trưng 魏徵: "Phục nguyện bệ hạ thải thần cuồng cổ chi ngôn, tham dĩ sô nhiêu chi nghị" 伏願陛下採臣狂瞽之言, 參以芻蕘之議 (Thập tiệm bất khắc chung sơ 十漸不克終疏) Cúi mong bệ hạ hiểu cho lời ngu dốt của hạ thần, xem xét bàn luận của kẻ hèn mọn rơm rác này.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Điên rồ mù quáng.

▸ Từng từ: 狂瞽

狂蕩 cuồng đãng

狂蕩

cuồng đãng

Từ điển trích dẫn

1. Phóng đãng, không chịu trói buộc. ◇ Cựu Đường Thư 舊唐書: "Tính bổn cuồng đãng, thị sự đa suất hung ức, tuy từ mẫu ngôn bất chi cố" 性本狂蕩, 視事多率胸臆, 雖慈母言不之顧 (Nghiêm Vũ truyện 嚴武傳).
2. Khinh cuồng, phóng lãng. ◇ Duẫn Ngạc 尹鶚: "Thiếu niên cuồng đãng quán, Hoa khúc trường khiên bán" 少年狂蕩慣, 花曲長牽絆 (Bồ tát man 菩薩蠻, Từ 詞).
3. Dâm đãng. ◇ Sơ khắc phách án kinh kì 初刻拍案驚奇: "Phú ông dũ gia cuồng đãng, tâm lí tưởng đạo: Kim nhật đan phòng trung nhược thị vô nhân, tẫn khả liêu bát tha" 富翁愈加狂蕩, 心裏想道: 今日丹房中若是無人, 儘可撩撥他 (Quyển thập bát).
4. Du đãng, rong chơi. ◇ Thanh bình san đường thoại bổn 清平山堂話本: "Tòng tiền đô thị ngộ nghi tha, tương vị kinh niên cuồng đãng bất quy gia" 從前都是誤疑他, 將謂經年狂蕩不歸家 (Giản Thiếp hòa thượng 簡貼和尚).
5. Điên rồ, ngang ngược.

狂蕩

cuồng đãng

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Buông thả, không giữ gìn.

▸ Từng từ: 狂蕩

狂藥 cuồng dược

狂藥

cuồng dược

Từ điển trích dẫn

1. Thuốc uống vào làm cho người ta thần chí thất thường. ◇ Ngụy thư 魏書: "Hựu hợp cuồng dược, lệnh nhân phục chi, phụ tử huynh đệ bất tương tri thức, duy dĩ sát hại vi sự" 又合狂藥, 令人服之, 父子兄弟不相知識, 唯以殺害為事 (Kinh Triệu Vương Tử Thôi truyện 京兆王子推傳).
2. Rượu. ◇ Tấn Thư 晉書: "Túc hạ ẩm nhân cuồng dược, trách nhân chánh lễ, bất diệc quai hồ" 足下飲人狂藥, 責人正禮, 不亦乖乎 (Bùi Tú truyện 裴秀傳).

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Một tên chỉ rượu.

▸ Từng từ: 狂藥

狂言 cuồng ngôn

狂言

cuồng ngôn

Từ điển trích dẫn

1. Lời khoa đại phóng tứ. ◇ Tam quốc diễn nghĩa 三國演義: "Huyền Đức dữ Lã Bố bồi thoại viết: Liệt đệ tửu hậu cuồng ngôn, huynh vật kiến trách" 玄德與呂布陪話曰: 劣弟酒後狂言, 兄勿見責 (Đệ thập tam hồi) Huyền Đức đang tiếp chuyện Lã Bố, (nghe Trương Phi thách thức đánh nhau với Lã Bố), vội nói: Em tôi (chỉ Trương Phi) uống rượu say, nói lời quá đáng, xin anh đừng chấp.
2. Lời cuồng trực kinh người. ◇ Đỗ Mục 杜牧: "Ngẫu phát cuồng ngôn kinh mãn tọa, Tam trùng phấn diện nhất thì hồi" 偶發狂言驚滿座, 三重粉面一時回 (Binh bộ thượng thư tịch thượng tác 兵部尚書席上作).
3. Dùng làm khiêm từ. ◇ Trương Huệ Ngôn 張惠言: "Huệ Ngôn ư thiên hạ sự vô nhất năng hiểu, bất lượng kì ngu bỉ, triếp dục dĩ cuồng ngôn văn ư chấp sự, chấp sự kì diệc sát chi, hạnh thậm" 惠言於天下事無一能曉, 不量其愚鄙, 輒欲以狂言聞於執事, 執事其亦察之, 幸甚 (Dữ Tả Trọng Phủ thư 與左仲甫書).
4. Nói năng bừa bãi, hồ đồ. ◇ Liễu Thanh 柳青: "Đề tự: Ngã cấp nhĩ thuyết cú thoại, nhĩ khả biệt cấp ngoại nhân cuồng ngôn loạn ngữ a!" 題敘: 我給你說句話, 你可別給外人狂言亂語啊 (Sáng nghiệp sử 創業史).
5. Chỉ lời nói mê sảng loạn xạ của người bệnh.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Lời nói điên rồ — Lời nói cao nhưng không hợp với thực tế.

▸ Từng từ: 狂言

狂醉 cuồng túy

狂醉

cuồng túy

Từ điển trích dẫn

1. Say khướt, đại túy. ◇ Lí Trung 李中: "Tĩnh ngâm cùng dã cảnh, Cuồng túy dưỡng thiên chân" 靜吟窮野景, 狂醉養天真 (Hiến Kiều thị lang 獻喬侍郎).

狂醉

cuồng túy

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Quá say rượu, không còn biết gì nữa — Say sưa ngạo đời.

▸ Từng từ: 狂醉

狂風 cuồng phong

狂風

cuồng phong

Từ điển trích dẫn

1. Gió mạnh bạo, cường phong. ◇ Tam quốc diễn nghĩa: "Hốt nhiên cuồng phong đại tác, phi sa tẩu thạch" 忽然狂風大作, 飛沙走石 (Đệ thập hồi) Bỗng nhiên gió dữ nổi lên ầm ầm, cát bay đá đổ.

狂風

cuồng phong

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Cơn gió dữ.

▸ Từng từ: 狂風

狂飲 cuồng ẩm

狂飲

cuồng ẩm

Từ điển trích dẫn

1. Uống rượu thỏa thích. § Cũng nói "thống ẩm" 痛飲, "sướng ẩm" 暢飲. ◇ Tôn Chi Úy 孫枝蔚: "Trù tích luận văn minh nguyệt dạ, Lưỡng nhân cuồng ẩm Diệu Cao Đài" 疇昔論文明月夜, 兩人狂飲妙高臺 (Vọng Kim San hoài cựu 望金山懷舊).

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Uống rượu thật nhiều, không gìn giữ.

▸ Từng từ: 狂飲

猖狂 xương cuồng

猖狂

xương cuồng

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Hung dữ, điên rồ làm càn.

▸ Từng từ: 猖狂

瘨狂 điên cuồng

瘨狂

điên cuồng