Từ điển Hán Nôm Việt - Tự học tiếng Trung

ⓘ Xem hướng dẫn sử dụng.

至 - chí

乃至 nãi chí

乃至

nãi chí

phồn & giản thể

Từ điển phổ thông

ngay cả khi

▸ Từng từ: 乃至

以至 dĩ chí

以至

dĩ chí

Từ điển trích dẫn

1. Cho đến. ◇ Lí Lăng 李陵: "Tự tòng sơ hàng, dĩ chí kim nhật" 自從初降, 以至今日 (Đáp Tô Vũ thư 答蘇武書).
2. Đến nỗi. ◇ Văn tuyển 文選: "Trầm mê xương quyết dĩ chí ư thử" 沉迷猖獗, 以至於此 (Khâu Trì 丘遲, Dữ Trần Bá chi thư 與陳伯之書).

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Cho đến. Đến nỗi.

▸ Từng từ: 以至

冬至 đông chí

冬至

đông chí

phồn & giản thể

Từ điển phổ thông

ngày đông chí

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tên thời tiết, vào ngày 21 hoặc 23 tháng 12 dương lịch.

▸ Từng từ: 冬至

北至 bắc chí

北至

bắc chí

Từ điển trích dẫn

1. Tức tiết "Hạ chí" 夏至.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Một tên chỉ tiết Hạ chí.

▸ Từng từ: 北至

夏至 hạ chí

夏至

hạ chí

phồn & giản thể

Từ điển phổ thông

ngày hạ chí

Từ điển trích dẫn

1. Tên thời tiết, vào ngày 20 hoặc 21 tháng 6 dương lịch, ngày đó dài nhất trong năm.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tên thời tiết, vào ngày 20 hoặc 21 tháng 6 dương lịch hàng năm, ngày đó dài nhất.

▸ Từng từ: 夏至

必至 tất chí

必至

tất chí

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Sự việc ắt phải đến như thế.

▸ Từng từ: 必至

所至 sở chí

所至

sở chí

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Nơi đã đi tới — Mức học vấn đã đạt tới.

▸ Từng từ: 所至

甚至 thậm chí

甚至

thậm chí

Từ điển trích dẫn

1. Hết mực, rất là, đạt tới cực điểm. ◇ Liêu trai chí dị 聊齋志異: "Phụ tiện thao tác, kiêm vị nhi nữ bổ xuyết, tân cần thậm chí" 婦便操作, 兼為兒女補綴, 辛勤甚至 (Lê thị 黎氏) Nàng làm công việc kiêm cả vá may cho con cái, hết mực nhọc nhằn chăm chỉ.
2. Đến cả. ◇ Tăng Củng 曾鞏: "Củng dữ (Vương) An Thạch hữu tương tín, thậm chí tự vị vô quý phụ ư cổ chi nhân" 鞏與安石友相信, 甚至自謂無媿負於古之人 (Tái dữ Âu Dương xá nhân thư 再與歐陽舍人書).

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Quá quắt đến nỗi.

▸ Từng từ: 甚至

短至 đoản chí

短至

đoản chí

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Một tên chỉ tiết Đông chí.

▸ Từng từ: 短至

至交 chí giao

至交

chí giao

Từ điển trích dẫn

1. Bạn thân thiết. § Cũng như "lan giao" 蘭交, "chí hữu" 摯友.
2. Giao nghị rất thân thiết. ◇ Quan Hán Khanh 關漢卿: "Nhị nương, giá thị ngã chí giao đích bằng hữu" 蕊娘, 這是我至交的朋友 (Kim tuyến trì 金線池, Tiết tử 楔子).

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tìnnh bạn bè thắm thiết tốt đẹp lắm.

▸ Từng từ: 至交

至仁 chí nhân

至仁

chí nhân

Từ điển trích dẫn

1. Rất có nhân đức. ◇ Trang Tử 莊子: "Chí nhân vô thân" 至仁無親 (Thiên vận 天運).
2. Chỉ người vô cùng nhân đức.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Rất có lòng thương. Hát nói của NCT: » Song bất nhân mà lại chí nhân «.

▸ Từng từ: 至仁

至公 chí công

至公

chí công

Từ điển trích dẫn

1. Rất công bình, không hề thiên tư. ☆ Tương tự: "đại công" 大公. ◇ Quản Tử 管子: "Phong vũ chí công nhi vô tư" 風雨至公而無私 (Hình thế giải 形勢解) Gió mưa rất công bình và không thiên tư.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Rất thẳng thắn, không thiên vị.

▸ Từng từ: 至公

至善 chí thiện

至善

chí thiện

Từ điển trích dẫn

1. Vô cùng hoàn thiện. ◇ Lễ Kí 禮記: "Đại học chi đạo, tại minh minh đức, tại thân dân, tại chỉ ư chí thiện" 大學之道, 在明明德, 在親民, 在止於至善 (Đại Học 大學).

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tốt dẹp cùng cực.

▸ Từng từ: 至善

至大 chí đại

至大

chí đại

Từ điển trích dẫn

1. Rất to lớn, cực đại. ◇ Hán Thư 漢書: "Thiên hạ chí đại, vạn sự chí chúng" 天下至大, 萬事至眾 (Đỗ Chu truyện 杜周傳).

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Rất to lớn. Hát nói của NCT: » Khí hạo nhiên chí đại chí cương «.

▸ Từng từ: 至大

至孝 chí hiếu

至孝

chí hiếu

Từ điển trích dẫn

1. Hết sức hiếu thảo. ◇ Hán Thư 漢書: "Hoàng đế chí hiếu túc thận, nghi mông hựu phúc" 皇帝至孝肅慎, 宜蒙祐福 (Vi Hiền truyện 韋賢傳).

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Rất hết lòng với cha mẹ.

▸ Từng từ: 至孝

至尊 chí tôn

至尊

chí tôn

Từ điển trích dẫn

1. Rất tôn quý.
2. Chỉ địa vị cao quý hơn hết. Thường chỉ địa vị của vua, của hậu. ◇ Hán Thư 漢書: "Bệ hạ sơ đăng chí tôn, dữ thiên hợp phù, nghi cải tiền thế chi thất, chánh thủy thụ chi thống" 陛下初登至尊, 與天合符, 宜改前世之失, 正始受之統 (Lộ Ôn Thư truyện 路溫舒傳).
3. Gọi thay cho thiên tử.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Cực cao. Chỉ ông vua. Cung oán ngâm khúc có câu: » Trên trướng gấm chí tôn vời vợi «.

▸ Từng từ: 至尊

至少 chí thiểu

至少

chí thiểu

Từ điển trích dẫn

1. Ít nhất. ◇ Hồng Lâu Mộng 紅樓夢: "Na thị ngũ lượng đích đĩnh tử giáp liễu bán biên, giá nhất khối chí thiểu hoàn hữu nhị lưỡng ni" 那是五兩的錠子夾了半邊, 這一塊至少還有二兩呢 (Đệ ngũ thập nhất hồi) Đó là một thỏi năm lạng, đã cắt đi một nửa rồi, cục này ít nhất cũng phải hai lạng đấy.
2. Rất ít, cực thiểu.

▸ Từng từ: 至少

至德 chí đức

至德

chí đức

Từ điển trích dẫn

1. Đức lớn, đức tính cao lớn. ◇ Luận Ngữ 論語: "Thái Bá kì khả vị chí đức dã dĩ hĩ, tam dĩ thiên hạ nhượng, dân vô đắc nhi xưng yên" 泰伯其可謂至德也已矣, 三以天下讓, 民無得而稱焉 (Thái Bá 泰伯) Ông Thái Bá đáng gọi là người đức cao lớn, ba lần nhường thiên hạ, dân không biết sao mà ca tụng cho vừa.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Cái đức lớn ở trên cao hết thảy — Cái nết tốt rất lớn lao.

▸ Từng từ: 至德

至心 chí tâm

至心

chí tâm

Từ điển trích dẫn

1. Rất thành khẩn, thành tâm. ◇ Tấn Thư 晉書: "Nhân hậu chi giả, chí tâm tắc kiến chi, bất chí tâm tắc ẩn hình bất kiến" 人候之者, 至心則見之, 不至心則隱形不見 (Nghệ thuật truyện 藝術傳, Vương Gia truyện 王嘉傳).

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Lòng rất thành khẩn — Ta còn hiểu là nhất quyết làm cho bằng được.

▸ Từng từ: 至心

至情 chí tình

至情

chí tình

Từ điển trích dẫn

1. Tình cảm thành khẩn sâu xa. ◇ Tô Triệt 蘇轍: "Khốn cấp nhi hô thiên, tật thống nhi hô phụ mẫu giả, nhân chi chí tình dã" 困急而呼天, 疾痛而呼父母者, 人之至情也 (Vị huynh Thức hạ ngục thượng thư 為兄軾下獄上書).

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Rất thành khẩn.

▸ Từng từ: 至情

至於 chí ư

至於

chí ư

Từ điển trích dẫn

1. Đến như, nhưng đến cả. ◇ Luận Ngữ 論語: "Kim chi hiếu giả, thị vị năng dưỡng. Chí ư khuyển mã, giai năng hữu dưỡng. Bất kính, hà dĩ biệt hồ?" 今之孝者, 是謂能養. 至於犬馬, 皆能有養. 不敬, 何以別乎 (Vi chánh 為政) Nay người ta cho hiếu là có thể nuôi dưỡng cha mẹ. Nhưng đến chó ngựa kia, người ta cũng nuôi. Nếu không kính cha mẹ thì có khác gì?
2. Đến, đáo đạt. ◇ Luận Ngữ 論語: "Phu tử chí ư thị bang dã, tất văn kì chính" 夫子至於是邦也, 必聞其政 (Học nhi 學而) Thầy mình (chỉ Khổng Tử) đến nước nào cũng được nghe biết chính sự nước đó.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Đến như.

▸ Từng từ: 至於

至死 chí tử

至死

chí tử

Từ điển trích dẫn

1. Tới chết. ◎ Như: "chí tử bất khuất" 至死不屈.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tới chết.

▸ Từng từ: 至死

至理 chí lí

至理

chí lí

Từ điển trích dẫn

1. Chân lí, đạo lí chính thường. ◇ Tân Đường Thư 新唐書: "Tử sanh chí lí, do triêu hữu mộ" 死生至理, 猶朝有暮 (Lô Thừa Khánh truyện 盧承慶傳).
2. Đạo lí tối cao. ◇ Thẩm Ước 沈約: "Chí lí thâm vi, ái yên nan đổ" 至理深微, 曖焉難睹 (Dữ Đào Hoằng Cảnh thư 與陶弘景書).
3. Chính trị chí thiện chí mĩ. ◇ Tân Đường Thư 新唐書: "Chí lí chi đại, tiên đức hậu hình" 至理之代, 先德後刑 (Đại Tông kỉ 代宗紀).

▸ Từng từ: 至理

至聖 chí thánh

至聖

chí thánh

Từ điển trích dẫn

1. Bậc có tài đức cao hơn hết.
2. Tiếng tôn xưng "Khổng Tử" 孔子. Minh Thế Tông (1530) tôn xưng Khổng Tử là "Chí Thánh Tiên Sư" 至聖先師.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Bậc có tài đức cao hơn hết. Chẳng hạn niên hiệu Thuận trị đời Thanh, vua phụng hiệu cho Khổng Tử là Chí thánh tiên sư.

▸ Từng từ: 至聖

至親 chí thân

至親

chí thân

Từ điển trích dẫn

1. Thân thích gần nhất (cha mẹ, anh em). ◇ Hán Thư 漢書: "Thượng tức vị nhị thập ngũ niên, vô kế tự, chí thân hữu đồng sản đệ Trung San Hiếu Vương cập đồng sản đệ tử Định Đào Vương tại" 上即位二十五年, 無繼嗣, 至親有同產弟中山孝王及同產弟子定陶王在 (Khổng Quang truyện 孔光傳).
2. Chỉ người (ngoài cha mẹ, anh em) có quan hệ rất thân gần. ◇ Hậu Hán Thư 後漢書: "Tuy lâm thì hí tiếu chi ngôn, phi chí thân chi đốc hảo, hồ khẳng vi thử từ tai!" 雖臨時戲笑之言, 非至親之篤好, 胡肯為此辭哉! (Kiều Huyền truyện 橋玄傳).
3. Rất thân gần. ◇ Hậu Hán Thư 後漢書: "Phù tử mẫu chi tính, thiên đạo chí thân" 夫子母之性, 天道至親 (Thân Đồ Cương truyện 橋玄傳).

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Rất gần gũi. Chỉ cha mẹ, anh chị em, vì kể theo tình cốt nhục là gần nhất với mình — Chỉ bạn bè gần gũi.

▸ Từng từ: 至親

至言 chí ngôn

至言

chí ngôn

Từ điển trích dẫn

1. Lời đạt tới lẽ cùng cực. ◇ Trang Tử 莊子: "Chí ngôn bất xuất, tục ngôn thắng dã" 至言不出, 俗言勝也 (Thiên địa 天地) Lời cực cao không phát ra vì bị những lời thế tục át mất.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Lời nói đạt tới lẽ cùng cực.

▸ Từng từ: 至言

至誠 chí thành

至誠

chí thành

Từ điển trích dẫn

1. Rất chân thành, thành khẩn.
2. Ngày xưa nhà nho chỉ cảnh giới cao nhất về tu dưỡng đạo đức. ◇ Lễ Kí 禮記: "Duy thiên hạ chí thành, vi năng kinh luân thiên hạ chi đại kinh, lập thiên hạ chi đại bổn, tri thiên địa chi hóa dục" 唯天下至誠, 為能經綸天下之大經, 立天下之大本, 知天地之化育 (Trung Dung 中庸).

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Rất thật, không chút gian dối.

▸ Từng từ: 至誠

飲至 ẩm chí

飲至

ẩm chí

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tục lệ thời cổ, các vua chư hầu, sau khi cùng vua thiên tử họp bàn, thì tới tông miếu mà uống rượu, gọi là Ẩm chí.

▸ Từng từ: 飲至

驟至 sậu chí

驟至

sậu chí

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Xảy tới thình lình.

▸ Từng từ: 驟至

事親至孝 sự thân chí hiếu

事親至孝

sự thân chí hiếu

Từ điển trích dẫn

1. Nuôi nấng thờ phụng cha mẹ, trọn đạo làm con. ◇ Sơ khắc phách án kinh kì 初刻拍案驚奇: "Gia cực bần cũ, sự thân chí hiếu" 家極貧寠, 事親至孝 (Quyển thập ngũ) Nhà hết sức nghèo túng, nuôi nấng thờ phụng cha mẹ vô cùng hiếu thảo.

▸ Từng từ: 事親至孝

漸至佳境 tiệm chí giai cảnh

漸至佳境

tiệm chí giai cảnh

Từ điển trích dẫn

1. § Ông "Cố Khải Chi" 顧愷之 mỗi khi ăn mía thì ăn từ ngọn tới gốc và nói rằng "tiệm chí giai cảnh" 漸至佳境 dần dần vào cảnh thú. Vì thế nên sự gì bởi khổ mà đến sướng gọi là "giá cảnh" 蔗境. Cũng có nghĩa như "giai cảnh" 佳境.

▸ Từng từ: 漸至佳境

禍無單至 họa vô đơn chí

禍無單至

họa vô đơn chí

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tai vạ không tới một mình, mà còn lôi kéo thêm nhiều tai vạ khác. Cũng chỉ vận rủi, có nhiều tai vạ cùng xảy tới. Cũng nói Họa bất đơn hành ( tai vạ chẳng đi một mình ).

▸ Từng từ: 禍無單至

賓至如歸 tân chí như quy

賓至如歸

tân chí như quy

Từ điển trích dẫn

1. Khách đến thấy như về chính nhà mình. § Ý nói được tiếp đãi thân thiết chu đáo, người khách có cảm giác như ở nhà mình. ◇ Đông Chu liệt quốc chí 東周列國志: "Tứ phương chi khách, nhất nhập Lỗ cảnh, giai hữu thường cung, bất chí khuyết phạp, tân chí như quy" 四方之客, 一入魯境, 皆有常供, 不至缺乏, 賓至如歸 (Đệ thất bát hồi). § Cũng viết là: "tân nhập như quy" 賓入如歸, "tân lai như quy" 賓來如歸.

▸ Từng từ: 賓至如歸