支 - chi
地支 địa chi

Từ điển trích dẫn

1. "Tí, Sửu, Dần, Mão, Thìn, Tị, Ngọ, Vị (Mùi), Thân, Dậu, Tuất, Hợi" , , , , , , , , , , , gọi là mười hai chi, cũng gọi là mười hai "địa chi" . Người xưa phối hợp "thập nhị địa chi" với "thập thiên can" để tính năm tháng ngày giờ.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tức Thập nhị chi, dùng để tính năm tháng ngày giờ gồm Tí, Sửu, Dần, Mão, Thìn, Tị, Ngọ, Mùi, Thân, Dậu, Tuất, Hợi.

▸ Từng từ:
宗支 tông chi

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Một ngành trong họ. Chỉ dòng họ. Ca dao: » Ghét thì ghét cả tông chi họ hàng «.

▸ Từng từ:
干支 can chi

Từ điển trích dẫn

1. Tức "thập thiên can" (Giáp, Ất, Bính, Đinh, Mậu, Kỉ, Canh, Tân, Nhâm, Quý) và "thập nhị địa chi" (Tí, Sửu, Dần, Mão, Thìn, Tị, Ngọ, Mùi, Thân, Dậu, Tuất, Hợi).

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Cách gọi tên để tính năm tháng ngày giờ thời cổ, tức Thập thiên can ( Giáp, Ất, Bính, Đinh, Mậu, Kỉ, Canh, Tân, Nhâm, Quý ). và Thập nhị địa chi ( Tí, Sửu, Dần, Mão, Thìn, Tị, Ngọ, Mùi, Thân, Dậu, Tuất, Hợi ).

▸ Từng từ:
度支 độ chi

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tính toán việc tiêu tiển sao cho đủ.

▸ Từng từ:
支付 chi phó

chi phó

phồn & giản thể

Từ điển phổ thông

trả tiền

Từ điển trích dẫn

1. Chi ra. Thường chỉ chi tiêu tiền bạc. ◇ Lão tàn du kí : "Bạch công tương giá nhất can ngân phiếu giao cấp thư lại đáo cai tiền trang tương ngân tử thủ lai, bằng bổn phủ công văn chi phó" , (Đệ thập bát hồi).

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Xuất tiền ra mà trả.

▸ Từng từ:
支分 chi phân

Từ điển trích dẫn

1. Chia cắt, chia ra. ◇ Bạch Cư Dị : "Tứ thì luân chuyển xuân thường thiểu, Bách khắc chi phân dạ khổ trường" , (Hoa tiền cảm hoài ) Bốn mùa xoay chuyển xuân thường ít, (Một ngày) chia thành một trăm khắc, khổ đêm dài.
2. Hình phạt xé xác thời xưa.
3. Xếp đặt, an bài, ứng phó. ◇ Bạch Cư Dị : "Chi phân nhàn sự liễu, Ba bối hướng dương miên" , (Tự vịnh lão thân thị chư gia thuộc ) Xếp đặt mọi việc nhàn hạ xong rồi, Nằm xoay lưng hướng về mặt trời mà ngủ.
4. Phân phái, sai khiến.
5. Cho tiền, cấp cho tài vật. ◇ Chu Mật : "Hựu hữu tiểu hoàn, bất hô tự chí, ca ngâm cường quát, dĩ cầu chi phân" , , , (Vũ lâm cựu sự , Tửu lâu ) Lại có đứa hầu nhỏ, không gọi mà tự đến, ca ngâm om sòm, để xin cho tiền.
6. Phân biện.
7. Ngành, nhánh.

▸ Từng từ:
支吾 chi ngô

Từ điển trích dẫn

1. Cầm cự, chống trả. ◇ Cựu ngũ đại sử : "Tri Tường lự Đường quân sậu chí, dữ Toại Lãng binh hợp, tắc thế bất khả chi ngô" , , (Tiếm Ngụy truyện tam , Mạnh Tri Tường ).
2. Ứng phó, đối phó. ◇ Thủy hử truyện : "Thiểu gian quản doanh lai điểm nhĩ, yếu đả nhất bách sát uy bổng thì, nhĩ tiện chỉ thuyết nhĩ nhất lộ hữu bệnh, vị tằng thuyên khả. Ngã tự lai dữ nhĩ chi ngô, yếu man sanh nhân đích nhãn mục" , , 便, . , (Đệ cửu hồi) Chốc nữa quản doanh có tới điểm danh, có đòi đánh trăm roi thị oai, thì ông cứ bảo đi đường bị bệnh chưa khỏi. Để tôi ứng phó nói vào cho ông, gọi là che mắt người ta.
3. Tiêu trừ, làm cho hết, khuây khỏa. ◇ Tây sương kí 西: "Túng nhiên thù đắc kim sanh chí, Trứ thậm chi ngô thử dạ trường" , (Đệ nhất bổn , Đệ nhị chiết) Dù có đền đáp được chí lớn một đời, Làm sao khuây khỏa cho hết đêm dài này đây.
4. Ậm ừ, nói gượng gạo cho qua chuyện. ◇ Hồng Lâu Mộng : "Nhĩ môn tra đích bất nghiêm, phạ đắc bất thị, hoàn nã giá thoại lai chi ngô" , , (Đệ thất thập tam hồi) Các người tra xét không nghiêm ngặt, sợ mang lỗi, nên bây giờ nói ấm a ấm ớ đắp điếm cho qua.
5. Do dự, trù trừ. ◇ Cảnh thế thông ngôn : "Nhất phiên tín đáo, nhất phiên sử thiếp bội chi ngô; kỉ độ thi lai, kỉ độ lệnh nhân thiêm tịch mịch" , 使; , (Vương Kiều Loan bách niên trường hận ) Mỗi lần tin đến, mỗi lần làm thiếp càng trù trừ; mấy độ thơ lại, mấy độ khiến người thêm hiu quạnh.
6. Vướng mắc, khó xử.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Cầm cự, chống trả.

▸ Từng từ:
支子 chi tử

Từ điển trích dẫn

1. Con thứ. § Trừ con đầu lòng, các con khác là "chi tử" .
2. Tên gọi khác của "chi tử" cây dành dành. ◇ Hàn Dũ : "Thăng đường tọa giai tân vũ tú, Ba tiêu diệp đại chi tử phì" , (San thạch ) Lên phòng ngồi, bậc thềm mưa mới dầm dề, Lá chuối to, dành dành màu mỡ.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Con thứ. Gọi vậy để phân biệt với người con trai trưởng là Tông tứ.

▸ Từng từ:
支屬 chi thuộc

Từ điển trích dẫn

1. Thân thuộc. ◇ Sử Kí : "Toại án kì tiền sự, khiển lại phân tào trục bộ chư Quán thị chi thuộc, giai đắc khí thị tội" , , (Ngụy Kì Vũ An Hầu truyện ) (Vũ An) bèn xét những việc (Quán Phu) đã làm (trái phép) từ trước, sai quan lại chia nhau lùng bắt thân thuộc họ Quán, và đều đem buộc vào tội "chém đầu bỏ chợ".

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Chỉ chung họ hàng.

▸ Từng từ:
支店 chi điếm

chi điếm

phồn & giản thể

Từ điển phổ thông

cửa hàng chi nhánh

Từ điển trích dẫn

1. Tiệm chi nhánh, phân điếm. ◎ Như: "giá gia chi điếm đích sanh ý ngận hảo, mỗi thiên đô thị cao bằng mãn tọa" , 滿 tiệm chi nhánh này buôn bán rất tốt, mỗi ngày khách đều nườm nượp.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tiệm buôn nhánh, thuộc hãng buôn lớn.

▸ Từng từ:
支度 chi độ

Từ điển trích dẫn

1. Trù tính, kế toán. ◇ Chu Thư : "Thì huyền binh thâm nhập, Duyệt chi độ lộ trình, lặc kì bộ ngũ, tiết giảm lương thực" , , , (Vương Duyệt truyện ) Lúc đó quân bị cô lập không có binh cứu viện, (Vương) Duyệt trù tính lộ trình, lĩnh suất đội ngũ, tiết kiệm lương thực.
2. Chi tiêu. ◇ Tống sử : "Can Đức tam niên, thủy chiếu chư châu chi độ kinh phí ngoại, phàm kim bạch tất tống khuyết hạ, vô hoặc chiếm lưu" , , , (Thực hóa chí hạ nhất ) Can Đức năm thứ ba, mới xuống chiếu cho các châu ngoại trừ chi tiêu kinh phí ra, hết thảy vàng lụa phải đưa về triều đình, không được chiếm giữ lưu lại.
3. Gọi tắt của "chi độ sứ" 使, tên một chức quan, coi việc chi dụng trong quân.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tiêu dùng sinh sống hàng ngày. Chẳng hạn Chi độ thê nhi ( nuôi vợ con qua ngày ).

▸ Từng từ:
支庶 chi thứ

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Như Chi tử .

▸ Từng từ:
支抗 chi kháng

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Chống trả lại.

▸ Từng từ:
支持 chi trì

chi trì

phồn & giản thể

Từ điển phổ thông

ủng hộ, giúp đỡ, phù trợ, yểm trợ

Từ điển trích dẫn

1. Chống giữ, chống đỡ, giữ gìn, duy trì. ◇ Thẩm Ước : "Khí lực suy hao, bất tự chi trì" , (Trí sĩ biểu ).
2. Chủ trì, chủ đạo, cầm đầu. ◇ Hầu Sinh : "Bát cổ chuyên gia chi trì giảng tịch" (Ai Giang Nam ).
3. Ứng phó, đối phó. ◇ Sát cẩu khuyến phu : "Tha giác lai ngã tự chi trì tha, bao nhĩ vô sự" , (Đệ nhị chiệp) Anh ấy tỉnh dậy chị sẽ có cách đối phó, cam đoan với em là không sao đâu.
4. Cấp cho, chi xuất, cung ứng. ◇ Nhị khắc phách án kinh kì : "Mục hạ thành thân sở phí, tổng tại ngã gia chi trì, nhĩ chỉ đả điểm tố tân lang tiện liễu" , , 便 (Quyển thập nhất).
5. Ủng hộ, tán trợ, hỗ trợ. ◇ Anh liệt truyện : "Từ Đạt truyền lệnh thủy lục tam quân nhất tề tiến chiến, dĩ phòng tặc chúng bỉ thử chi trì" , (Đệ lục ngũ hồi).
6. Nói năng không thật thà, bừa bãi, mập mờ. ◇ Mạnh Hán Khanh : "Bất yếu nhĩ cuồng ngôn trá ngữ, hoa thần xảo thiệt, tín khẩu chi trì" , , (Ma hợp la , Đệ tứ chiệp).
7. Tiêu trừ, bài khiển, khuây khỏa. ◇ Phong nhập tùng : "Lậu vĩnh canh trường, chẩm chi trì hứa đa muộn" , (Sáo khúc ).

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Cầm giữ, giữ vững — Chống chỏi.

▸ Từng từ:
支援 chi viện

chi viện

phồn & giản thể

Từ điển phổ thông

chi viện, cung ứng, chu cấp

▸ Từng từ:
支撐 chi sanh

chi sanh

phồn thể

Từ điển phổ thông

phù trợ, yểm trợ, giúp đỡ

▸ Từng từ:
支撑 chi sanh

chi sanh

giản thể

Từ điển phổ thông

phù trợ, yểm trợ, giúp đỡ

▸ Từng từ:
支柱 chi trụ

chi trụ

phồn & giản thể

Từ điển phổ thông

trụ cột, chỗ dựa

▸ Từng từ:
支派 chi phái

Từ điển trích dẫn

1. Nhánh sông, dòng con, chi lưu. ◇ Chu Tử ngữ loại : "Như thủy nguyên thao thao lưu xuất, phân nhi vi chi phái" , (Quyển nhị thất).
2. Nhánh dòng họ. ◇ Hồng Lâu Mộng : "(Giả thị) tự Đông Hán Giả Phục dĩ lai, chi phái phồn thịnh, các tỉnh giai hữu, thùy trục tế khảo tra đắc lai" (), , , (Đệ tam hồi) (Họ Giả) từ Giả Phục đời Đông Hán đến giờ, nhành nhánh rất đông, tỉnh nào cũng có, không ai tra khảo hết được.
3. Sai phái, phân phái. ◎ Như: "chi phái bộ đội tiền vãng cứu viện" .

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Một nhánh, một phe nhóm tách ra.

▸ Từng từ:
支流 chi lưu

Từ điển trích dẫn

1. Nhánh sông, từ sông cái chảy ra hoặc chảy vào sông cái. ◇ Nguyễn Tịch : "Lâm xuyên tiện hồng ba, Đồng thủy dị chi lưu" , (Vịnh hoài , Chi thất lục ).
2. Dòng, nhánh sinh ra từ một sự việc hoặc vật thể chính. ◇ Viên Hoành : "Ban Cố diễn kì thuyết nhi minh cửu lưu, quan kì sở do, giai thánh vương chi đạo dã. chi lưu khu biệt, các thành nhất gia chi thuyết" , , . , (Hậu Hán kỉ , Chương đế kỉ luận ).

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Sông nhánh, từ sông lớn tẽ ra.

▸ Từng từ:
支用 chi dụng

Từ điển trích dẫn

1. Tiêu dùng.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tiêu dùng tiền bạc.

▸ Từng từ:
支票 chi phiếu

chi phiếu

phồn & giản thể

Từ điển phổ thông

ngân phiếu, tiền séc

Từ điển trích dẫn

1. "Chi phiếu" : tờ phiếu dùng để tiêu hoặc nhận tiền qua trung gian một ngân hàng (tiếng Pháp: chèque).

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tấm giấy trả tiền tại ngân hàng ( chèque ).

▸ Từng từ:
支离 chi ly

chi ly

giản thể

Từ điển phổ thông

1. tan tác, hỗn độn
2. gầy yếu

▸ Từng từ:
支移 chi di

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tiêu dùng tiền bạc.

▸ Từng từ:
支給 chi cấp

Từ điển trích dẫn

1. Chi ra, cấp cho. Thường chỉ chi tiêu tiền bạc. ◇ Hàn Dũ : "Kim thỉnh chuẩn tân bổ nhân số, lượng gia chi cấp" , (Thỉnh phục quốc tử giám sanh đồ trạng ).

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Xuất tiền ra mà đưa cho.

▸ Từng từ:
支解 chi giải

Từ điển trích dẫn

1. Hình phạt tàn khốc thời cổ: cắt lìa chân tay. ◇ Hoài Nam Tử : "Thương Ưởng chi giải, Lí Tư xa liệt" , (Nhân gian ).
2. Cắt chia chân thú vật làm thịt. ◎ Như: "giá vị đồ phu chi giải trư chích đích đao pháp thập phần can tịnh lị lạc" .

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Xé rời tay chân. Xé xác. Một cực hình thời cổ.

▸ Từng từ:
支註 chi chú

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tiếng nói không rõ, khó nghe.

▸ Từng từ:
支費 chi phí

Từ điển trích dẫn

1. Tiêu sài, chi dụng.
2. Tiền tiêu dùng hằng ngày. ◇ Cao Minh : "Kim nhật thiên dữ chi hạnh, đắc ngộ nhị vị quan nhân đáo thử, miễn bất đắc cầu cáo sao hóa kỉ văn, thiêm trợ chi phí tắc cá" , , , (Tì bà kí , Ngũ nương đáo kinh tri phu hành tung ).

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Sự tốn kém về việc tiêu dùng.

▸ Từng từ:
支路 chi lộ

Từ điển trích dẫn

1. Con đường nhánh, từ con đường lớn tẽ ra. § Cũng gọi là "chi tuyến" .

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Con dường nhánh, con đường lớn tẻ ra.

▸ Từng từ:
支辦 chi biện

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tiêu dùng tiền bạc vào công việc.

▸ Từng từ:
支那 chi na

Từ điển trích dẫn

1. Tức Trung Quốc (dịch âm tiếng Phạn "cīna"). § Tiếng kinh điển Phật giáo thời cổ dùng để gọi Trung Quốc. ◇ Tuệ Lâm : "Chấn Đán, hoặc viết Chi Na, diệc vân Chân Đan, thử phiên vi Tư Duy, dĩ kì quốc nhân đa sở tư lự, đa sở kế trá, cố dĩ vi danh, tức kim thử Hán quốc thị dã" , , , , , , (Nhất thiết kinh âm nghĩa , Quyển nhị thập tam).

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tên gọi nước Trung Hoa.

▸ Từng từ:
支配 chi phối

chi phối

phồn & giản thể

Từ điển phổ thông

chi phối, ảnh hưởng

Từ điển trích dẫn

1. Phân phái, sắp đặt, an bài. ◇ Trương Thiên Dực : "Nhĩ môn tri đạo, ngã đích thì gian bất cú chi phối, chỉ duẫn hứa ngã tại giá lí thảo luận thập phân chung" , , (Hoa Uy tiên sanh ).
2. Cầm đầu, chỉ huy, khống chế, dẫn đạo. ◇ Tần Mục : "Địa hạch trung tâm điểm diên thân thành địa trục, chi phối trứ địa cầu đích tự chuyển" , (Nghệ hải thập bối , Hạch tâm ).

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Phan chia sắp xếp — Coi sóc, chỉ huy.

▸ Từng từ:
支銷 chi tiêu

Từ điển trích dẫn

1. Tiêu sài, hao phí. § Cũng viết là "chi tiêu" .

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Bỏ tiền ra dùng vào việc.

▸ Từng từ:
支隊 chi đội

Từ điển trích dẫn

1. Một cấp tổ chức trong quân đội, tương đương với "đoàn" hoặc "sư" . ◎ Như: "hạm đĩnh chi đội" .

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Cánh quân nhỏ, do một toán quân lớn phân ra.

▸ Từng từ:
支離 chi li

chi li

phồn thể

Từ điển trích dẫn

1. Chia lìa, phân tán. ◇ Vi Trang : "Hốt khán đình tế đao nhận minh, Thân thủ chi li tại nga khoảnh" , (Tần phụ ngâm ).
2. Tàn khuyết, không nguyên vẹn, không dùng được làm gì. ◇ Trang Tử : "Phù chi li kì hình giả, do túc dĩ dưỡng kì thân, chung kì thiên niên" , , (Nhân gian thế ) Kìa kẻ mang hình hài tàn khuyết vô dụng mà còn đủ nuôi thân sống trọn tuổi trời.
3. Tạp loạn, không có mạch lạc.
4. Phiêu bạc, trôi nổi. ◇ Đỗ Phủ : "Chi li đông bắc phong trần tế, Phiêu bạc tây nam thiên địa gian" , 西 (Vịnh hoài cổ tích ).
5. Tiều tụy, hốc hác. ◇ Liêu trai chí dị : "Cửu chi, diện mục ích chi li, nãi cụ, phục tháo thiện mạch giả chẩn chi" , , , (Đổng Sinh ) Lâu sau mặt mũi càng hốc hác, mới sợ hãi lại tìm tới thầy lang chẩn mạch giỏi nhờ khám cho.
6. Nói năng hàm hồ, ậm ừ, ấp úng, không rõ ràng.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Chia lìa rời rạc — Ta còn hiểu là nhỏ nhặt.

chi ly

phồn thể

Từ điển phổ thông

1. tan tác, hỗn độn
2. gầy yếu

▸ Từng từ:
日支 nhật chi

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Số tiền tiêu dùng hàng ngày.

▸ Từng từ:
活支 hoạt chi

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tiêu tiền vào việc bất thường.

▸ Từng từ:
燕支 yên chi

yên chi

phồn thể

Từ điển phổ thông

phấn trang điểm

▸ Từng từ:
印度支那 ấn độ chi na

Từ điển trích dẫn

1. Vùng đất bên cạnh Trung Quốc và Ấn Độ ở đông nam Á Châu (tiếng Pháp: Indochine).

▸ Từng từ: