Từ điển Hán Nôm Việt - Tự học tiếng Trung

ⓘ Xem hướng dẫn sử dụng.

執 - chấp

固執 cố chấp

固執

cố chấp

phồn thể

Từ điển phổ thông

cố chấp, khăng khăng, dai dẳng

Từ điển trích dẫn

1. Giữ vững không làm trái. ◇ Lễ Kí 禮記: "Thành chi giả, trạch thiện nhi cố chấp chi giả dã" 誠之者, 擇善而固執之者也 (Trung Dung 中庸).
2. Giữ chặt ý kiến của mình, không chịu thay đổi. ☆ Tương tự: "câu nệ" 拘泥. ◇ Văn minh tiểu sử 文明小史: "Nhĩ môn nhẫm dạng cố chấp, ngã dã một pháp, chỉ đắc cáo từ liễu" 你們恁樣固執, 我也沒法, 只得告辭了 (Đệ tam thập lục hồi).

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Giữ vững ý kiến của mình, không chịu thay đổi.

▸ Từng từ: 固執

執一 chấp nhất

執一

chấp nhất

Từ điển trích dẫn

1. Chuyên nhất. ◇ Tuân Tử 荀子: "Chấp nhất vô thất, hành vi vô đãi" 執一無失, 行微無怠 (Nghiêu vấn 堯問).
2. Cố chấp, không biết quyền biến.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Giữ lòng trước sau như một, không thay đổi — Cũng chỉ sự câu nệ, giữ vững ý riêng, không nghe ai.

▸ Từng từ: 執一

執中 chấp trung

執中

chấp trung

Từ điển trích dẫn

1. Giữ đạo vừa phải, không thái quá, không bất cập.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Giữ đạo vừa phải, không thái quá, không bất cập.

▸ Từng từ: 執中

執事 chấp sự

執事

chấp sự

phồn thể

Từ điển phổ thông

người chấp sự trong chùa

Từ điển trích dẫn

1. Chấp hành nhiệm vụ, đảm nhiệm công tác.
2. Người nắm giữ trách nhiệm công việc.
3. Người giúp việc, phụ tá.
4. Công tác, chức vụ. ◇ Hồng Lâu Mộng 紅樓夢: "Dư giả giai tại nam phương, các hữu chấp sự" 餘者皆在南方, 各有執事 (Đệ thất thập tứ hồi).
5. Lời xưng hô kính trọng. § Cũng như "các hạ" 閣下.
6. Nghi trượng. ◇ Nho lâm ngoại sử 儒林外史: "Thứ tảo, truyền tề kiệu phu, dã bất dụng toàn phó chấp sự, chỉ đái bát cá hồng hắc mạo dạ dịch quân lao" 次早, 傳齊轎夫, 也不用全副執事, 只帶八個紅黑帽夜役軍牢 (Đệ nhất hồi).

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Người cấp dưới, giúp việc mình.

▸ Từng từ: 執事

執友 chấp hữu

執友

chấp hữu

Từ điển trích dẫn

1. Bạn bè cùng chí hướng. ◇ Liêu trai chí dị 聊齋志異: "Hữu chấp hữu lệnh Thiên Thai, kí hàm chiêu chi" 有執友令天臺, 寄函招之 (Kiều Na 嬌娜) Có người bạn học thân cũ làm huyện lệnh Thiên Thai gửi thư mời (đến nhà).

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Bạn bè cùng chí hướng. Chỉ chung bạn bè.

▸ Từng từ: 執友

執單 chấp đơn

執單

chấp đơn

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Nhận tờ giấy của người khác để xét.

▸ Từng từ: 執單

執引 chấp dẫn

執引

chấp dẫn

Từ điển trích dẫn

1. Cầm lấy dây kéo xe tang. Chỉ sự chôn cất. ◇ Lễ Kí 禮記: "Điếu ư táng giả tất chấp dẫn, nhược tòng cữu cập khoáng, giai chấp phất" 弔於葬者必執引, 若從柩及壙, 皆執紼 (Đàn cung hạ 檀弓下).

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Cầm lấy dây kéo xe tang. Chỉ sự chôn cất.

▸ Từng từ: 執引

執役 chấp dịch

執役

chấp dịch

Từ điển trích dẫn

1. Chỉ người theo hầu hoặc thị giả.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Người theo hầu.

▸ Từng từ: 執役

執意 chấp ý

執意

chấp ý

Từ điển trích dẫn

1. Giữ vững ý kiến của mình. ☆ Tương tự: "kiên quyết" 堅決. ◇ Hồng Lâu Mộng 紅樓夢: "Thái Vân kiến như thử, cấp đích phát thân đổ thệ chí ư khốc liễu, bách bàn giải thuyết. Giả Hoàn chấp ý bất tín" 彩雲見如此, 急的發身賭誓至於哭了, 百般解說. 賈環執意不信 (Đệ lục thập nhị hồi) Thái Vân thấy thế, tức quá, phân trần, thề bồi, đến nỗi phải khóc lên. Nó tìm hết cách để giải bày, nhưng Giả Hoàn nhất định không tin.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Giữ vững ý riêng, không chịu nghe ai.

▸ Từng từ: 執意

執手 chấp thủ

執手

chấp thủ

Từ điển trích dẫn

1. Cầm tay. ◇ Tam quốc diễn nghĩa 三國演義: "Đào Khiêm lạo quân dĩ tất, Triệu Vân từ khứ, Huyền Đức chấp thủ huy lệ nhi biệt" 陶謙勞軍已畢, 趙雲辭去, 玄德執手揮淚而別 (Đệ thập nhất hồi) Đào Khiêm khao quân xong, Triệu Vân cáo từ ra về, Huyền Đức cầm tay (Triệu Vân) gạt nước mắt từ biệt.

▸ Từng từ: 執手

執掌 chấp chưởng

執掌

chấp chưởng

phồn thể

Từ điển phổ thông

nắm (quyền lực)

Từ điển trích dẫn

1. Nắm giữ, trông coi công việc, quản lí. ◇ Lí Ngư 李漁: "Huống thả vi phụ đích nhân, tựu thị nhất gia chi chủ, ngân tiền nhập xuất, đô cai thị vi phụ đích chấp chưởng, sở dĩ tựu phiền đa đa đại thu" 況且為父的人, 就是一家之主, 銀錢入出, 都該是為父的執掌, 所以就煩爹爹代收 (Xảo đoàn viên 巧團圓, Mãi phụ 買父).

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Nắm giữ, trông coi công việc.

▸ Từng từ: 執掌

執政 chấp chính

執政

chấp chính

phồn thể

Từ điển phổ thông

chấp chính, có quyền lực

Từ điển trích dẫn

1. Nắm giữ quyền chính, chưởng quản chính sự.
2. Người cầm quyền. ◇ Vương An Thạch 王安石: "Bình cư bế môn, tuy chấp chính, phi công sự bất triếp kiến dã" 平居閉門, 雖執政, 非公事不輒見也 (Nội Hàn Trầm công mộ chí minh 內翰沈公墓志銘).
3. Người chủ quản một công việc nào đó.

▸ Từng từ: 執政

執方 chấp phương

執方

chấp phương

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Giữ chặt một phía, ý nói câu nệ, giữ vững ý riêng, biết một mà chẳng biết hai — Cây gậy nhỏ để chỉ huy.

▸ Từng từ: 執方

執柯 chấp kha

執柯

chấp kha

Từ điển trích dẫn

1. Làm môi giới. § Xuất xứ: ◇ Thi Kinh 詩經: "Phạt kha như hà, Phỉ phù phất khắc, Thú thê như hà, Phỉ môi bất đắc" 伐柯如何: 匪斧弗克, 取妻如何: 匪媒不得 (Bân phong 豳風, Phạt kha 伐柯) Chặt cây thế nào? Không búa không được, Lấy vợ thế nào? Không mối không xong.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Chỉ sự môi giới, dứng ra lo việc cho người.

▸ Từng từ: 執柯

執業 chấp nghiệp

執業

chấp nghiệp

Từ điển trích dẫn

1. Theo thầy thụ nghiệp.
2. Đảm nhiệm chức vụ.
3. Bắt đầu hành nghề, khai nghiệp. ◎ Như: "tha lĩnh đáo y sư chấp chiếu, quyết định hồi hương chấp nghiệp" 他領到醫師執照, 決定回鄉執業.

▸ Từng từ: 執業

執法 chấp pháp

執法

chấp pháp

phồn thể

Từ điển phổ thông

chấp pháp, thi hành luật

Từ điển trích dẫn

1. Chấp hành luật pháp.
2. Quan lại thi hành pháp luật. ◇ Sử Kí 史記: "Tứ tửu đại vương chi tiền, chấp pháp tại bàng, ngự sử tại hậu, Khôn khủng cụ phủ phục nhi ẩm, bất quá nhất đẩu kính túy hĩ" 賜酒大王之前, 執法在傍, 御史在後, 髡恐懼俯伏而飲, 不過一斗徑醉矣 (Hoạt kê truyện 滑稽傳, Thuần Vu Khôn truyện 淳于髡傳) Ban cho rượu uống trước mặt đại vương, có quan chấp pháp đứng bên cạnh, quan ngự sử ở sau lưng, thì Khôn sợ hãi cúi đầu mà uống, chỉ mới một đấu đã say.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Nắm giữ phép tắc quốc gia, cứ theo đó mà làm việc.

▸ Từng từ: 執法

執泥 chấp nê

執泥

chấp nê

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Nhất định theo ý riêng, không chịu nghe ai. Cũng đọc Chấp nệ. Có nghĩa như Câu nệ.

▸ Từng từ: 執泥

執照 chấp chiếu

執照

chấp chiếu

phồn thể

Từ điển phổ thông

giấy phép, giấy chứng nhận

Từ điển trích dẫn

1. Bằng chứng, chứng cứ.
2. Giấy chứng nhận, giấy phép. ◎ Như: "doanh nghiệp chấp chiếu" 營業執照.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Giữ lấy làm bằng — Tờ giấy phát cho làm bằng.

▸ Từng từ: 執照

執獄 chấp ngục

執獄

chấp ngục

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Trông coi việc xử án.

▸ Từng từ: 執獄

執禮 chấp lễ

執禮

chấp lễ

Từ điển trích dẫn

1. Giữ đúng lễ phép, thủ lễ. ◇ Diêm thiết luận 鹽鐵論: "Tích Chu Công xử khiêm dĩ ti sĩ, chấp lễ dĩ trị hạ" 昔周公處謙以卑士, 執禮以治下 (Quyển thất).
2. Chỉ lễ mạo đối với người khác. ◇ Lỗ Tấn 魯迅: "Dĩ hậu như tương kiến, nhưng đương chấp lễ thậm cung" 以後如相見, 仍當執禮甚恭 (Thư tín tập 書信集, Trí tào tụ nhân 致曹聚仁).

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Giữ đúng phép đối xử đẹp đẽ với người — Cũng chỉ sự quá giữ lễ, không cần thiết.

▸ Từng từ: 執禮

執紼 chấp phất

執紼

chấp phất

phồn thể

Từ điển phổ thông

đưa ma

▸ Từng từ: 執紼

執經 chấp kinh

執經

chấp kinh

Từ điển trích dẫn

1. Cắp sách theo thầy thụ nghiệp. ◇ Hán Thư 漢書: "Định Quốc nãi nghênh sư học "Xuân Thu", thân chấp kinh, bắc diện bị đệ tử lễ" 定國乃迎師學春秋, 身執經, 北面備弟子禮 (Vu Định Quốc truyện 于定國傳).

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Giữ đạo thường.

▸ Từng từ: 執經

執職 chấp chức

執職

chấp chức

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Làm đúng phần việc của mình.

▸ Từng từ: 執職

執行 chấp hành

執行

chấp hành

phồn thể

Từ điển phổ thông

chấp hành, thực hiện, tiến hành

Từ điển trích dẫn

1. Thi hành theo đúng pháp luật. ◎ Như: "chấp hành giam cấm" 執行監禁.
2. Làm theo kế hoạch hoặc quyết nghị. ◎ Như: "giá thứ biểu diễn hoạt động do tha sách hoạch chấp hành" 這次表演活動由他策劃執行.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Giữ lấy mà làm, ý nói làm theo cho đúng.

▸ Từng từ: 執行

執見 chấp kiến

執見

chấp kiến

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Giữ vững ý riêng, không chịu nghe ai.

▸ Từng từ: 執見

執認 chấp nhận

執認

chấp nhận

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Bằng lòng. Cho là đúng.

▸ Từng từ: 執認

執讎 chấp thù

執讎

chấp thù

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Thắt chặt thù oán.

▸ Từng từ: 執讎

執迷 chấp mê

執迷

chấp mê

Từ điển trích dẫn

1. Cố chấp không sáng suốt. ◇ Tam quốc diễn nghĩa 三國演義: "Bố hồi cố Cung viết: "Trần Đăng an tại?". Cung viết: "Tướng quân thượng chấp mê nhi vấn thử nịnh tặc hồ?"" 布回顧宮曰: 陳登安在? 宮曰: 將軍尚執迷而問此佞賊乎? (Đệ thập cửu hồi) Lã Bố ngoảnh lại hỏi Trần Cung: "Trần Đăng ở đâu?". Trần Cung nói: "Tướng quân vẫn còn mê ư, lại hỏi thằng nịnh tặc ấy?".

▸ Từng từ: 執迷

執針 chấp châm

執針

chấp châm

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Cầm kim. Chỉ việc nữ công.

▸ Từng từ: 執針

執鞭 chấp tiên

執鞭

chấp tiên

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Cầm roi, chỉ việc đánh xe ngựa.

▸ Từng từ: 執鞭

拘執 câu chấp

拘執

câu chấp

Từ điển trích dẫn

1. Câu nệ, cố chấp. ◇ Tam quốc diễn nghĩa 三國演義: "Kim nghi tòng quyền, bất khả câu chấp thường lí" 今宜從權, 不可拘執常理中 (Đệ thất thập tam hồi) Nay hãy biết quyền nghi biến thông, chớ không nên câu nệ lẽ thường.
2. Tìm bắt, tróc nã. ◇ Sử Kí 史記: "Lí Tư câu chấp thúc phược, cư linh ngữ trung" 李斯拘執束縛, 居囹圄中 (Lí Tư truyện 李斯傳) Lí Tư bị tìm bắt giam giữ ở trong tù.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Giữ chặt ý riêng, không chịu thay đổi.

▸ Từng từ: 拘執

爭執 tranh chấp

爭執

tranh chấp

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Giành giựt.

▸ Từng từ: 爭執

父執 phụ chấp

父執

phụ chấp

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Chỉ chung những người bạn của cha mình.

▸ Từng từ: 父執

執牛耳 chấp ngưu nhĩ

執牛耳

chấp ngưu nhĩ

Từ điển trích dẫn

1. Nắm tai bò. Thời Xuân Thu, người minh chủ nắm tai bò cho người cắt lấy máu uống mà thề. Do đó, gọi minh chủ là "chấp ngưu nhĩ" 執牛耳. Sau phiếm chỉ người cầm đầu làm việc gì đó.

▸ Từng từ: 執牛耳

各執所見 các chấp sở kiến

各執所見

các chấp sở kiến

Từ điển trích dẫn

1. Mỗi người giữ quan điểm của mình. Thường chỉ ý kiến không thể thống nhất. § Cũng như nói "các trì kỉ kiến" 各持己見. ◎ Như: "tha môn các chấp sở kiến, ti hào bất khẳng thỏa hiệp" 他們各執所見, 絲毫不肯妥協.

▸ Từng từ: 各執所見

執兩用中 chấp lưỡng dụng trung

執兩用中

chấp lưỡng dụng trung

Từ điển trích dẫn

1. Nắm hai đầu mà dùng cái ở giữa, ý nói không thái quá, không bất cập. § Nguồn gốc: ◇ Lễ Kí 禮記: "Chấp kì lưỡng đoan, dụng kì trung ư dân" 執其兩端, 用其中於民 (Trung Dung 中庸) ý nói xử sự không thiên lệch, cẩn thận giữ đạo trung dung, không nên cực đoan.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Nắm hai đầu mà dùng cái ở giữa, ý nói không thái quá, không bất cập.

▸ Từng từ: 執兩用中

執經從權 chấp kinh tòng quyền

執經從權

chấp kinh tòng quyền

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tuy giữ đạo thường nhưng cũng có lúc phải theo hoàn cảnh mà biến đổi đi.

▸ Từng từ: 執經從權

執迷不悟 chấp mê bất ngộ

執迷不悟

chấp mê bất ngộ

Từ điển trích dẫn

1. Cứ giữ sự mê muội mà không tỉnh ngộ, ý nói cứ giữ sự sai quấy của mình, không chịu sửa đổi. ◇ Hồng Lâu Mộng 紅樓夢: "Lão da thái thái nguyên vi thị yếu nhĩ thành nhân tiếp tục tổ tông di tự. Nhĩ chỉ thị chấp mê bất ngộ, như hà thị hảo!" 老爺太太原為是要你成人接續祖宗遺緒. 你只是執迷不悟, 如何是好 (Đệ nhất nhất tam hồi) Cha và mẹ chỉ muốn cậu nên người, tiếp tục sự nghiệp tổ tiên để lại. Thế mà cậu cứ ngây ngây dại dại, không chịu tỉnh ngộ, thì làm sao được bây giờ!

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Cứ giữ sự mê muội mà không hiểu ra, ý nói cứ giữ sự sai quấy của mình, không chịu sửa.

▸ Từng từ: 執迷不悟

明火執仗 minh hỏa chấp trượng

明火執仗

minh hỏa chấp trượng

Từ điển trích dẫn

1. Giữa chỗ sáng cầm vũ khí. Hình dung công khai cướp đoạt hoặc phóng túng làm càn. ◇ Hồng Lâu Mộng 紅樓夢: "Doanh quan trước cấp đạo: Tịnh phi minh hỏa chấp trượng, chẩm toán thị đạo?" 營官著急道: 並非明火執杖, 怎算是盜? (Đệ nhất nhất nhất hồi) Quan doanh vội vàng nói: Nó không hề đốt đuốc cầm gậy, sao lại cho là kẻ cướp được?

▸ Từng từ: 明火執仗

被堅執銳 bị kiên chấp nhuệ

被堅執銳

bị kiên chấp nhuệ

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

che bằng giáp cứng, cầm binh khí nhọn, chỉ đạo quân hùng mạnh.

▸ Từng từ: 被堅執銳