Từ điển Hán Nôm Việt - Tự học tiếng Trung

ⓘ Xem hướng dẫn sử dụng.

寶 - bảo, bửu

七寶 thất bảo

Từ điển trích dẫn

1. Bảy loại bảo vật trân quý, gồm "kim, ngân, lưu li, xà cừ, mã não, hổ phách, san hô" 金, 銀, 琉璃, 硨磲, 瑪瑙, 琥珀, 珊瑚.
2. Phiếm chỉ các loại trân bảo.

▸ Từng từ: 七寶

三寶 tam bảo

三寶

tam bảo

Từ điển trích dẫn

1. Chỉ "Phật" 佛, "Pháp" 法 và "Tăng" 僧.
2. Ba điều quý, theo Nho giáo gồm: thổ địa, nhân dân và chính sự.
3. "Thái Công" 太公 nói: "đại nông, đại công, đại thương, vị chi tam bảo" 大農, 大工, 大商, 謂之三寶.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Ba điều quý, theo Nho giáo thì Tam bảo gồm Thổ địa, Nhân dân và Chính sự — Tiếng nhà Phật, chỉ Phật, Pháp và Tăng.

▸ Từng từ: 三寶

國寶 quốc bảo

國寶

quốc bảo

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Vật quý của nước nhà — Báu nước, ví người con trai có tài hạnh cao siêu. » giầy giun báu nước, hương trời sánh nhau « ( Hoa Tiên ).

▸ Từng từ: 國寶

寶位 bảo vị

寶位

bảo vị

Từ điển trích dẫn

1. Chỉ ngôi vua. ◇ Tam quốc diễn nghĩa 三國演義: "Bệ hạ sơ đăng bảo vị, vị khả động binh" 陛下初登寶位, 未可動兵 (Đệ cửu thập bát hồi) Bệ hạ mới lên ngôi báu, chưa nên động binh.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Chỗ ngồi quý, chỉ ngôi vua. Như Bảo tộ.

▸ Từng từ: 寶位

寶刀 bảo đao

寶刀

bảo đao

Từ điển trích dẫn

1. Đao quý hiếm có. ◇ Tam quốc diễn nghĩa 三國演義: "Tháo hữu bảo đao nhất khẩu, hiến thượng ân tướng" 操有寶刀一口, 獻上恩相 (Đệ tứ hồi) Tháo tôi có con đao quý, xin dâng thừa tướng (chỉ Đổng Trác).

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Con dao quý, rất tốt.

▸ Từng từ: 寶刀

寶券 bảo khoán

寶券

bảo khoán

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tờ giấy làm bằng quý báu, tức tiền giấy.

▸ Từng từ: 寶券

寶剎 bảo sát

寶剎

bảo sát

Từ điển trích dẫn

1. Phật quốc, Phật độ. § Theo kinh Phật, Phật thổ có thất bảo trang nghiêm nên gọi tên như vậy. "Sát" là gọi tắt âm tiếng Phạn "sát-đa-la", nghĩa là quốc độ. ◇ Trang Nghiêm kinh 莊嚴經: "Chư Phật quốc giới tuy nghiêm sức, nan bỉ Như Lai bảo sát trung" 諸佛國界雖嚴飾, 難比如來寶剎中 (Quyển hạ 卷下).
2. Chỉ chùa Phật. ◇ Thẩm Ước 沈約: "Linh nghi huyễn nhật, Bảo sát lâm vân" 靈儀炫日, 寶剎臨雲 (Nội điển tự 內典序).

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Đất quý ( Sát là phiên âm tiếng Phạn, có nghĩa là ruộng đất ), chỉ chùa Phật. Như Bảo phường.

▸ Từng từ: 寶剎

寶劍 bảo kiếm

寶劍

bảo kiếm

phồn thể

Từ điển phổ thông

bảo kiếm, thanh kiếm báu

寶劍

bửu kiếm

phồn thể

Từ điển phổ thông

bảo kiếm, thanh kiếm báu

▸ Từng từ: 寶劍

寶印 bảo ấn

寶印

bảo ấn

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Cái ấn quý, chỉ cái ấn vua.

▸ Từng từ: 寶印

寶坊 bảo phường

寶坊

bảo phường

Từ điển trích dẫn

1. Hòa thượng, tăng lữ nhà chùa. ◇ Cao Chứ 高翥: "Hiểu thượng lam dư xuất bảo phường, Dã đường san lộ tận xuân quang" 曉上籃輿出寶坊, 野塘山路盡春光 (Hiểu xuất Hoàng San tự 曉出黃山寺).

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Một tên chỉ ngôi chùa Phật.

▸ Từng từ: 寶坊

寶堂 bảo đường

寶堂

bảo đường

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Ngôi nhà quý, cái nhà thờ Phật, ngôi chùa.

▸ Từng từ: 寶堂

寶塔 bảo tháp

寶塔

bảo tháp

phồn thể

Từ điển phổ thông

ngôi chùa, tòa tháp

Từ điển trích dẫn

1. Tháp Phật. § Cũng gọi là "phù đồ" 浮圖. ◇ Ngũ đăng hội nguyên 五燈會元: "Các tạo bảo tháp nhi cung dưỡng chi" 各造寶塔而供養之 (Nhị tổ A Nan tôn giả 二祖阿難尊者).

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tháp quý, tức tháp trong chùa Phật.

▸ Từng từ: 寶塔

寶寶 bảo bảo

寶寶

bảo bảo

phồn thể

Từ điển phổ thông

người yêu quý, thân yêu, yêu quý

▸ Từng từ: 寶寶

寶座 bảo tòa

寶座

bảo tòa

phồn thể

Từ điển trích dẫn

1. Vốn chỉ chỗ vua hoặc thần Phật ngồi. Sau phiếm chỉ chỗ ngồi cao quý. ◇ Giản Văn Đế 簡文帝: "Nga nga bảo tọa, Úc úc danh hương" 峨峨寶座, 郁郁名香 (Đại pháp tụng 大法頌).

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Chỗ ngồi cao quý, chỉ chỗ Phật ngồi.

寶座

bảo tọa

phồn thể

Từ điển phổ thông

ngôi báu, ngai báu, ngai vàng

▸ Từng từ: 寶座

寶庫 bảo khố

寶庫

bảo khố

phồn thể

Từ điển phổ thông

kho báu

▸ Từng từ: 寶庫

寶戒 bảo giới

寶戒

bảo giới

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Điều cấm đoán quý báu, chỉ giới nhà Phật.

▸ Từng từ: 寶戒

寶書 bảo thư

寶書

bảo thư

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Sách quý.

▸ Từng từ: 寶書

寶殿 bảo điện

寶殿

bảo điện

Từ điển trích dẫn

1. Chỉ nơi vua ở, cung điện. ◇ Triệu Mạnh Phủ 趙孟頫: "Nhật chiếu hoàng kim bảo điện khai, Điêu lan ngọc thế ủng tằng đài" 日照黃金寶殿開, 雕闌玉砌擁層臺 (Cung trung khẩu hiệu 宮中口號).

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tòa nhà quý, chỉ nơi vua ở.

▸ Từng từ: 寶殿

寶法 bảo pháp

寶法

bảo pháp

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Phép quý, chỉ pháp lí nhà Phật.

▸ Từng từ: 寶法

寶物 bảo vật

寶物

bảo vật

phồn thể

Từ điển phổ thông

bảo vật, vật quý, châu báu

▸ Từng từ: 寶物

寶玉 bảo ngọc

寶玉

bảo ngọc

Từ điển trích dẫn

1. Viên ngọc quý.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Viên ngọc quý.

▸ Từng từ: 寶玉

寶田 bảo điền

寶田

bảo điền

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Ruộng quý, chỉ sách vở. Do câu của Đỗ Mạnh đời Tấn dạy con: » Kinh sử ngô gia chi điền «. Nghĩa là kinh sử tức ruộng nương của nhà ta.

▸ Từng từ: 寶田

寶相 bảo tướng

寶相

bảo tướng

Từ điển trích dẫn

1. Tướng pháp trang nghiêm của Phật, Bồ Tát. ◇ Vương Cân 王巾: "Kim tư bảo tướng, vĩnh tạ nhàn an" 金資寶相, 永藉閑安 (Đầu đà tự bi văn 頭陀寺碑文).
2. Một loại bút lông. ◇ Thanh dị lục 清異錄: "Bảo tướng chi, ban trúc bút quản dã, hoa điểm quân mật, văn như thố hào" 寶相枝, 斑竹筆管也, 花點勻密, 紋如兔毫 (Quyển tứ, Văn dụng 文用).
3. Tên cây, thuộc khoa tường vi.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tướng mạo cao quý, chỉ tướng mạo của Phật.

▸ Từng từ: 寶相

寶眷 bảo quyến

寶眷

bảo quyến

Từ điển trích dẫn

1. Tiếng tôn xưng gia quyến người khác. ◇ Tam quốc diễn nghĩa 三國演義: "Quân hầu bảo quyến tịnh chư tướng gia thuộc, câu các vô dạng, cung cấp bất khuyết" 君侯寶眷并諸將家屬, 俱各無恙, 供給不缺 (Đệ thất thập lục hồi).

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tiếng lễ phép, chỉ gia đình người khác.

▸ Từng từ: 寶眷

寶石 bảo thạch

寶石

bảo thạch

phồn thể

Từ điển phổ thông

đá quý, viên ngọc

Từ điển trích dẫn

1. Đá quý, đẹp. ◇ Nho lâm ngoại sử 儒林外史: "Chân châu, bảo thạch, bất kế kì số" 真珠, 寶石, 不計其數 (Đệ nhị thập lục hồi).

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Đá quý, tức ngọc.

▸ Từng từ: 寶石

寶祚 bảo tộ

寶祚

bảo tộ

Từ điển trích dẫn

1. Ngôi vua. ◇ Chu Thư 周書: "Trẫm dĩ miễu thân, chi thừa bảo" tộ 朕以眇身, 祗承寶祚 (Tuyên đế kỉ 宣帝紀).
2. Vận nước. ◇ Thẩm Ước 沈約: "Bảo tộ túc khuynh, thật do ư thử" 寶祚夙傾, 實由於此 (Ân hãnh truyện luận 恩倖傳論).

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Ngôi vua. Bài Văn tế trận vong tướng sĩ của Nguyễn Văn Thành có câu: » Duy vạn kỉ chưa dời ngôi bảo tộ «.

▸ Từng từ: 寶祚

寶筏 bảo phiệt

寶筏

bảo phiệt

Từ điển trích dẫn

1. Cái bè quý, chỉ giáo lí nhà Phật, cứu vớt chúng sinh vượt qua bể khổ đưa tới bờ giác ngộ. ◇ Lí Bạch 李白: "Kim thằng khai giác lộ, Bảo phiệt độ mê xuyên" 金繩開覺路, 寶筏度迷川 (Xuân nhật quy san kí Mạnh Hạo Nhiên 春日歸山寄孟浩然).
2. Phiếm chỉ tư tưởng, học thuyết hoặc công cụ có thể giải trừ sự mê hoặc của người ta. ◎ Như: "thăng bình bảo phiệt" 昇平寶筏.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Cái bè quý, chỉ giáo lí nhà Phật, giống như đưa chúng sinh tới bến giác ngộ.

▸ Từng từ: 寶筏

寶藍 bảo lam

寶藍

bảo lam

phồn thể

Từ điển phổ thông

ngọc bích

▸ Từng từ: 寶藍

寶藏 bảo tàng

寶藏

bảo tàng

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Cất giữ đồ quý báu. Nơi cất giữ đồ quý báu của quốc gia, gọi là Bảo tàng viện.

寶藏

bảo tạng

Từ điển trích dẫn

1. Tài nguyên thiên nhiên tích chứa dưới mặt đất hoặc trong núi. ◇ Liêu trai chí dị 聊齋志異: "Bảo tạng tại san gian, ngộ nhận khước tại thủy biên" 寶藏在山間, 誤認卻在水邊 (Yên Chi 胭脂) Kho tàng quý báu ở trong núi mà lại lầm tưởng ở bên bờ nước.
2. Đồ vật quý báu cất giữ. ◎ Như: "giá ta thư họa, thị tha đích bảo tạng" 這些書畫, 是他的寶藏.

▸ Từng từ: 寶藏

寶覺 bảo giác

寶覺

bảo giác

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Pháp danh của một vị tăng đời Lí, sinh 1080, mất 1151, tên tật là Nguyễn Nguyên Ức, người tỉnh Hà Đông, Bắc phần, đỗ đầu khoa Tam Giáo năm 1097, niên hiệu Hội phong thứ 6 đời Lí Nhân Tông, được phong chức Tăng đạo, sau thăng tới chức Viên Thông Quốc sư, tác phẩm để lại có Viên thông tập.

▸ Từng từ: 寶覺

寶貝 bảo bối

寶貝

bảo bối

phồn thể

Từ điển phổ thông

bảo bối, vật quý

Từ điển trích dẫn

1. Vỏ sò hiếm quý.
2. Vật trân quý. ◇ Truyền đăng lục 傳燈錄: "Ngô kết thảo am vô bảo bối, Phạn liễu tòng dong đồ thụy khoái" 吾結草庵無寶貝, 飯了從容圖睡快 (Thạch đầu hòa thượng 石頭和尚) Khi ta cất cái am mái tranh này chẳng có gì quý giá, Ăn no rồi thong dong đi đánh một giấc.
3. Người được sủng ái hoặc thương nhớ. Thường dùng để xưng hô con cái hoặc người yêu quý. ◇ Hồng Lâu Mộng 紅樓夢: "Tha tuy một giá tạo hóa, đảo dã thị kiều sanh quán dưỡng đích ni. Ngã di đa di nương đích bảo bối" 他雖沒這造化, 倒也是嬌生慣養的呢. 我姨爹姨娘的寶貝 (Đệ thập cửu hồi) Chị ấy tuy không được may mắn như thế, nhưng cũng được nuôi nấng chiều chuộng. Dượng và dì tôi coi như viên ngọc quý vậy.
4. Thương yêu, quý mến. ◎ Như: "tha tự tiểu tử liễu nương, nãi nãi tối bảo bối tha" 他自小死了娘, 奶奶最寶貝他.
5. Tiếng gọi đùa hoặc miệt thị người khác. ◇ Mao Thuẫn 茅盾: "Lão Lục giá nhân dã thị thiên tự đệ nhất hiệu đích bảo bối" 老六這人也是天字第一號的寶貝 (Tí dạ 子夜, Thập bát).

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tên một giống sò lớn, rất quý, sống ngoài biển, vỏ dầy có đốm hoặc vân rất đẹp ( cypraca tigrls ) — Của quý.

▸ Từng từ: 寶貝

寶貨 bảo hóa

寶貨

bảo hóa

Từ điển trích dẫn

1. Một loại hóa tệ ngày xưa.
2. Vật trân quý. Cũng phiếm chỉ vàng bạc tiền của. ◇ Phương Hiếu Nhụ 方孝孺: "Nhân duy vô dục, thị bảo hóa do ngõa lịch dã, thị xa mã như thảo giới dã" 人惟無欲, 視寶貨猶瓦礫也, 視車馬如草芥也 (Tĩnh trai kí 靜齋記) Người không tham muốn thì coi vàng bạc như đá vụn, coi ngựa xe như rơm rác.
3. Tiếng chửi chế giễu khinh rẻ người khác.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Hàng quý, vật quý.

▸ Từng từ: 寶貨

寶貴 bảo quý

寶貴

bảo quý

phồn thể

Từ điển phổ thông

quý báu, giá trị, quý giá

Từ điển trích dẫn

1. Trân quý, rất có giá trị. ◇ Chiến quốc sách 戰國策: "Phù ngọc sanh ư san, chế tắc phá yên, phi phất bảo quý hĩ. Nhiên thái phác bất hoàn" 夫玉生於山, 制則破焉, 非弗寶貴矣. 然太璞不完 (Tề sách tứ 齊策四, Nhan Xúc thuyết Tề vương 顏斶說齊王) Ngọc sinh ở núi, đem nó đẽo gọt thì sẽ hỏng. Không phải là nó không quý. Nhưng không còn được vẹn cái mộc mạc tự nhiên của nó nữa.

▸ Từng từ: 寶貴

寶鈔 bảo sao

寶鈔

bảo sao

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tờ giấy quý, tức giấy bạc, tiền giấy.

▸ Từng từ: 寶鈔

寶錄 bảo lục

寶錄

bảo lục

Từ điển trích dẫn

1. Trân tàng.
2. Ngôi vua.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Kinh sách báu, chỉ kinh Phật, sách đạo.

▸ Từng từ: 寶錄

法寶 pháp bảo

法寶

pháp bảo

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Một trong Tam bảo của nhà Phật. » Dạy đem pháp bảo sang hầu sư huynh « ( Kiều ).

▸ Từng từ: 法寶

珍寶 trân bảo

珍寶

trân bảo

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Chỉ chung đồ châu ngọc vàng bạc quý báu — Quý báu.

▸ Từng từ: 珍寶

珠寶 châu bảo

珠寶

châu bảo

Từ điển trích dẫn

1. Chỉ đồ quý giá như trân châu, vàng, ngọc... ◇ Tam quốc diễn nghĩa 三國演義: "Thu tịch ổ trung sở súc hoàng kim sổ thập vạn, bạch kim sổ bách vạn, khỉ la, châu bảo, khí mãnh, lương thực, bất kế kì số" 收籍塢中所蓄黃金數十萬, 白金數百萬, 綺羅, 珠寶, 器皿, 糧食, 不計其數 (Đệ cửu hồi) Tịch thu những của cải chứa trong nhà, vàng vài mươi vạn lạng, bạc vài trăm vạn lạng, vóc, nhiễu, châu báu, đồ đạc, lương thực, không biết bao nhiêu mà kể.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Chỉ chung đồ quý giá như vàng, ngọc… Ta thường đọc trại thành châu báu.

▸ Từng từ: 珠寶

祕寶 bí bảo

祕寶

bí bảo

Từ điển trích dẫn

1. Vật quý hiếm thấy. ◇ Nhan Diên Chi 顏延之："Bí bảo doanh ư ngọc phủ" 祕寶盈於玉府 (Giả bạch mã phú 赭白馬賦) Vật trân quý hiếm thấy, đầy ở ngọc phủ.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Vật quý cất kín.

▸ Từng từ: 祕寶

萬寶 vạn bảo

萬寶

vạn bảo

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Mọi thứ quý báu.

▸ Từng từ: 萬寶