Từ điển Hán Nôm Việt - Tự học tiếng Trung

1. Phận đã được định sẵn tùy theo nhân duyên trong quá khứ. § Cũng viết là "duyên phận" 緣分. ◇ Lã Chỉ Am 呂止庵: "Ngưu nữ phận duyên kiệm" 牛女分緣儉 (Tiên phẩm 仙品, Thúy quần yêu triền lệnh 翠裙腰纏令, Sáo khúc 套曲) Ngưu Nữ duyên phận kém.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Cái phần trời chia sẵn cho mỗi người và những ràng buộc đã được định sẵn giữa mỗi người với cuộc đời. Chỉ cuộc sống đã được định sẵn.

▸ Từng từ: 分緣

前緣 tiền duyên

前緣

tiền duyên

Từ điển trích dẫn

1. Duyên phận cấu kết trong quá khứ. ◇ Lục Du 陸游: "Ba Hạp tương phùng như tạc nhật, San Âm trùng kiến diệc tiền duyên" 巴峽相逢如昨日, 山陰重見亦前緣 (Hồ thượng ngộ đạo ông nãi hạp trung cựu sở thức dã 湖上遇道翁乃峽中舊所識也) Gặp gỡ ở Ba Hạp tưởng như ngày hôm qua, Lại thấy mặt nhau ở San Âm cũng là duyên tiền định.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Mối ràng buộc được định sẵn từ trước.

▸ Từng từ: 前緣

募緣 mộ duyên

募緣

mộ duyên

Từ điển trích dẫn

1. Tăng ni xin bố thí.
2. ☆ Tương tự: "hóa duyên" 化緣, "cầu hóa" 求化.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tìm kiếm, kêu gọi sự ràng buộc với Phật, chỉ việc các tăng ni đi quyên tiền hoặc khất thực.

▸ Từng từ: 募緣

化緣 hóa duyên

化緣

hóa duyên

Từ điển trích dẫn

1. Nhân duyên hóa độ chúng sinh. § Phật hoặc Bồ-tát đến thế gian giáo hóa chúng sinh.
2. Tăng ni, đạo sĩ xin người bố thí, nhờ bố thí mà người tạo duyên lành với tiên phật, nên gọi là "hóa duyên" 化緣. § Cũng gọi là "mộ hóa" 募化, "cầu hóa" 求化.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Chỉ việc thầy chùa đi quyên tiền.

▸ Từng từ: 化緣

因緣 nhân duyên

因緣

nhân duyên

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tiếng nhà Phật, chỉ mối ràng buộc giữa người này với người khác. Nghĩa hẹp là mối ràng buộc vợ chồng đã có sẵn từ trước. Đoạn trường tân thanh có câu: » Âu đành quả kiếp nhân duyên, cũng người một hội một thuyền đâu xa « — Kinh nhà Phật: Dục tri tiền thế nhân, kim sinh thụ giả thị, dục tri lai thế quả, kim sinh tác giả thị 欱知前世因, 今生受者是, 欱知來世果今生作者是: Muốn biết cái nhân duyên trước thế nào, thì hãy xem đời nay được hưởng thế nào, muốn biết quả kiếp đời sau thế nào, hãy xem kiếp nầy ăn ở thế nào. » Âu đành quả kiếp nhân duyên «( Kiều ).

▸ Từng từ: 因緣

塵緣 trần duyên

塵緣

trần duyên

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Mối ràng buộc vợ chồng ở cõi đời. Cung oán ngâm khúc : » Vui chi mà đeo đẳng trần duyên «.

▸ Từng từ: 塵緣

天緣 thiên duyên

天緣

thiên duyên

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Mối ràng buộc vợ chồng do trời định. Duyên trời. Truyện Hoa Tiên : » Khen rằng này thực thiên duyên «.

▸ Từng từ: 天緣

宿緣 túc duyên

宿緣

túc duyên

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Mối ràng buộc có từ kiếp trước.

▸ Từng từ: 宿緣

情緣 tình duyên

情緣

tình duyên

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Mối ràng buộc yêu đương giữa trai gái. Bản dịch Chinh phụ ngâm khúc : » Ấy loài vật, tình duyên còn thế «.

▸ Từng từ: 情緣

攀緣 phàn duyên

攀緣

phàn duyên

Từ điển trích dẫn

1. Leo, trèo lên. ◇ Đinh Linh 丁玲: "Cữu mẫu gia hòa Trần gia đích hậu viện, chỉ cách nhất cá trúc li, bổn lai li ba thượng diện phàn duyên trước hứa đa biển đậu diệp tử, hiện tại đô khô lạc hạ lai" 舅母家和陳家的後院, 只隔一個竹籬, 本來籬笆上面攀緣著許多扁豆葉子, 現在都枯落下來 (兩個家庭).
2. Nương tựa, nhờ cậy. ◇ Quách Mạt Nhược 郭沫若: "Tha hồi đáo Thượng Hải ngũ cá nguyệt, trảo sự trảo bất đáo thủ, dã một hữu nhân khả dĩ phàn duyên" 他回到上海五個月, 找事找不到手, 也沒有人可以攀緣 (Dương xuân biệt 陽春別).
3. Kéo, lôi. ◇ Thẩm Tòng Văn 沈從文: "Thuyền thượng nhân tựu dẫn thủ phàn duyên na điều lãm tác, mạn mạn địa khiên thuyền quá đối ngạn khứ" 船上人就引手攀緣那條纜索, 慢慢地牽船過對岸去 (Biên thành 邊城, Nhất 一).
4. (Thuật ngữ Phật giáo) Tâm tùy theo ngoại cảnh mà chạy nhảy biến hóa không yên. ◇ Thủ Lăng Nghiêm kinh 首楞嚴經: "Vô thủy sanh tử căn bổn, tắc nhữ kim giả dữ chúng sanh dụng phàn duyên tâm vi tự tính giả" 無始生死根本, 則汝今者與眾生用攀緣心為自性者 (Quyển nhất).

▸ Từng từ: 攀緣

旁緣 bạng duyến

旁緣

bạng duyến

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Liên kết, nương tựa lẫn nhau.

▸ Từng từ: 旁緣

晚緣 vãn duyên

晚緣

vãn duyên

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Mối ràng buộc muộn màng, ý nói gặp nhau trong lúc tuổi già.

▸ Từng từ: 晚緣

有緣 hữu duyên

有緣

hữu duyên

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Có sự ràng buộc sẵn với nhau.

▸ Từng từ: 有緣

業緣 nghiệp duyên

業緣

nghiệp duyên

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Mối ràng buộc giữa việc làm của kiếp trước và kiếp sau. Đoạn trường tân thanh có câu:» Sự rằng song chẳng hề chi, nghiệp duyên cân lại nhắc đi còn nhiều « .

▸ Từng từ: 業緣

機緣 cơ duyên

機緣

cơ duyên

Từ điển trích dẫn

1. Phật giáo thuật ngữ: Căn cơ và nhân duyên. ◇ Kim quang minh tối thắng vương kinh 金光明最勝王經: "Phật thế tôn vô hữu phân biệt, tùy kì khí lượng, thiện ứng cơ duyên, vi bỉ thuyết pháp, thị Như Lai hành" 佛世尊無有分別, 隨其器量, 善應機緣, 為彼說法, 是如來行 (Như Lai thọ lượng phẩm 如來壽量品).
2. Phiếm chỉ cơ hội và nhân duyên. ◇ Tam quốc diễn nghĩa 三國演義: "Cô cùng Lưu Bị, cửu dục đầu ư môn hạ, nại cơ duyên vị ngộ" 孤窮劉備, 久欲投於門下, 奈機緣未遇 (Đệ nhị thập tứ hồi).

▸ Từng từ: 機緣

法緣 pháp duyên

法緣

pháp duyên

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Mối ràng buộc với giáo lí của Phật, chỉ việc đi tu.

▸ Từng từ: 法緣

無緣 vô duyên

無緣

vô duyên

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Không có mối ràng buộc được định sẵn từ trước, nên không được gặp gỡ, được gần nhau. Đoạn trường tân thanh : » Khóc than khôn xiết sự tình, khéo vô duyên bấy là mình với ta «.

▸ Từng từ: 無緣

結緣 kết duyên

結緣

kết duyên

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Thắt chặt mối ràng buộc đã được định sẵn từ trước, ý nói thành chồng vợ với nhau.

▸ Từng từ: 結緣

緣分 duyên phận

緣分

duyên phận

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Cuộc đời đã có những ràng buộc được định trước — Mối ràng buộc vợ chồng được định sẵn.

▸ Từng từ: 緣分

緣坐 duyên tọa

緣坐

duyên tọa

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Bị tội lây, bị liên lụy.

▸ Từng từ: 緣坐

緣情 duyên tình

緣情

duyên tình

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Mối ràng buộc vợ chồng và lòng yêu thương.

▸ Từng từ: 緣情

緣故 duyên cố

緣故

duyên cố

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Lí do, nguyên nhân.

▸ Từng từ: 緣故

緣法 duyên pháp

緣法

duyên pháp

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Noi theo phép tắc cũ.

▸ Từng từ: 緣法

緣由 duyên do

緣由

duyên do

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Như Duyên cố 緣故.

▸ Từng từ: 緣由

緣諧 duyên hài

緣諧

duyên hài

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Sự hòa hợp giữa vợ chồng.

▸ Từng từ: 緣諧

緣起 duyên khởi

緣起

duyên khởi

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Nguyên nhân gây nên sự việc.

▸ Từng từ: 緣起

良緣 lương duyên

良緣

lương duyên

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Mối ràng buộc tốt lành đã được định sẵn từ trước giữa người này với người khác. Chỉ duyên vợ chồng. Hoa Tiên có câu: » Đã người mới lại người quen, tiên hoa chép chữ lương duyên đến già «.

▸ Từng từ: 良緣

金石奇緣 kim thạch kì duyên

金石奇緣

kim thạch kì duyên

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tên một vở tuồng Nôm của Bùi Hữu Nghĩa, danh sĩ đời Nguyễn, ca tụng tiết nghĩa thủy chung.

▸ Từng từ: 金石奇緣