Từ điển Hán Nôm Việt - Tự học tiếng Trung

ⓘ Xem hướng dẫn sử dụng.

思 - tai, tư, tứ

三思 tam tư

Từ điển trích dẫn

1. Nghĩ đi nghĩ lại nhiều lần. ◇ Luận Ngữ 論語: "Quý Văn Tử tam tư nhi hậu hành. Tử văn chi, viết: Tái, tư khả hĩ" 季文子三思而後行. 子聞之, 曰: 再, 斯可矣 (Công Dã Tràng 公冶長) (Quan đại phu) Quý Văn (gặp việc gì cũng) suy nghĩ ba lần rồi mới hành động. Khổng Tử nghe được bảo: Hai lần thôi là đủ rồi.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Suy nghĩ kĩ càng nhiều lần.

▸ Từng từ: 三思

九思 cửu tư

九思

cửu tư

Từ điển trích dẫn

1. Chín điều nghĩ của người quân tử. ◇ Luận Ngữ 論語: "Quân tử hữu cửu tư: thị tư minh, thính tư thông, sắc tư ôn, mạo tư cung, ngôn tư trung, sự tư kính, nghi tư vấn, phẫn tư nạn, kiến đắc tư nghĩa" 君子有九思: 視思明, 聽思聰, 色思溫, 貌思恭, 言思忠, 事思敬, 疑思問, 忿思難, 見得思義 (Quý thị 李氏) Người quân tử có chín điều xét nét: khi trông thì chú ý để thấy cho minh bạch, khi nghe thì lắng tai để nghe cho rõ, sắc mặt thì giữ cho ôn hòa, diện mạo thì giữ cho đoan trang, lời nói thì giữ cho trung thực, làm thì giữ cho kính cẩn, có điều nghi hoặc thì hỏi han, khi giận thì nghĩ tới hậu quả tai hại sẽ xẩy ra, thấy mối lợi thì nghĩ đến điều nghĩa.
2. Tỉ dụ suy nghĩ đắn đo nhiều lần.
3. Tên một thiên trong Sở từ.

▸ Từng từ: 九思

伏思 phục tư

伏思

phục tư

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Như Phục duy 伏惟.

▸ Từng từ: 伏思

哀思 ai tư

哀思

ai tư

phồn & giản thể

Từ điển phổ thông

thương tiếc, nhớ thương

▸ Từng từ: 哀思

單思 đơn tư

單思

đơn tư

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Nhớ thương một mình.

▸ Từng từ: 單思

尋思 tầm tư

尋思

tầm tư

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tìm kiếm nghĩ ngợi. Chỉ sự lo nghĩ.

▸ Từng từ: 尋思

心思 tâm tư

心思

tâm tư

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Lòng dạ và ý nghĩ — Điều nghĩ ngợi trong lòng.

▸ Từng từ: 心思

思家 tư gia

思家

tư gia

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Nghĩ tới nhà. Nhớ nhà. Đoạn trường tân thanh : » Nửa phần luyến chúa nửa phần tư gia «.

▸ Từng từ: 思家

思惟 tư duy

思惟

tư duy

Từ điển trích dẫn

1. Suy nghĩ, tư lường. ◇ Hậu Hán Thư 後漢書: "Sử chuyên tinh thần, ưu niệm thiên hạ, tư duy đắc thất" 使專精神, 憂念天下, 思惟得失 (Trương Hành truyện 張衡傳).
2. Tư tưởng. § Chỉ hoạt động tinh thần trong quá trình nhận thức dựa trên những khái niệm, phân tích, tống hợp, phán đoán...
3. § Cũng viết là "tư duy" 思維.

▸ Từng từ: 思惟

思想 tư tưởng

思想

tư tưởng

phồn & giản thể

Từ điển phổ thông

tư tưởng, ý nghĩ, ý kiến, suy nghĩ

Từ điển trích dẫn

1. Nhớ, nghĩ, hoài niệm. ◇ Tào Thực 曹植: "Ngưỡng thiên trường thái tức, Tư tưởng hoài cố bang" 仰天長太息, 思想懷故邦 (Bàn thạch thiên 盤石篇)
2. Đặc chỉ tương tư. ◇ Ngụy Thừa Ban 魏承班: "Lộ lãnh thủy lưu khinh, Tư tưởng mộng nan thành" 露冷水流輕, 思想夢難成 (Tố trung tình 訴衷情, Từ 詞) Sương lạnh nước trôi nhẹ, Tương tư mộng khó thành.
3. Suy nghĩ, khảo lự. ◇ Lão tàn du kí 老殘游記: "Kị Trước Lư, ngoạn trước san cảnh, thật tại khoái lạc đắc cực, tư tưởng tố lưỡng cú thi, miêu mô giá cá cảnh tượng" 騎着驢, 玩著山景, 實在快樂得極, 思想做兩句詩, 描摹這個景象 (Đệ bát hồi).
4. Ý nghĩ, điều nghĩ, niệm đầu. ◇ Mao Thuẫn 茅盾: "Thất bại đích cảm giác, bị khi phiến đích cảm giác, hỗn hợp trước báo phục đích phẫn hận, đột nhiên bành trướng khởi lai, khu tẩu liễu kì tha nhất thiết đích tư tưởng" 失敗的感覺, 被欺騙的感覺, 混合著報復的憤恨, 突然膨脹起來, 驅走了其他一切的思想 (Dã tường vi 野薔薇, Đàm 曇).
5. Kết quả hoặc quá trình của tư duy. § Tức hiện tượng về ý thức, do tư lự và kinh nghiệm phát sinh (tiếng Pháp: pensée). ◎ Như: "nho gia tư tưởng" 儒家思想 tư tưởng nhà nho.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Nghĩ ngợi — Điều nghĩ ra. Ý nghĩ.

▸ Từng từ: 思想

思慮 tư lự

思慮

tư lự

phồn thể

Từ điển phổ thông

lo lắng, tư lự

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Lo nghĩ. Nghĩ ngợi.

▸ Từng từ: 思慮

思潮 tư trào

思潮

tư trào

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Ý nghĩ của một lớp người trong một thời gian, nổi lên như nước dâng.

▸ Từng từ: 思潮

思維 tư duy

思維

tư duy

phồn thể

Từ điển phổ thông

tư duy, ý nghĩ

Từ điển trích dẫn

1. § Xem "tư duy" 思惟.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Suy nghĩ.

▸ Từng từ: 思維

思维 tư duy

思维

tư duy

giản thể

Từ điển phổ thông

tư duy, ý nghĩ

▸ Từng từ: 思维

思考 tư khảo

思考

tư khảo

phồn & giản thể

Từ điển phổ thông

suy nghĩ, ngẫm nghĩ, nghiền ngẫm

▸ Từng từ: 思考

思虑 tư lự

思虑

tư lự

giản thể

Từ điển phổ thông

lo lắng, tư lự

▸ Từng từ: 思虑

思量 tư lượng

思量

tư lượng

Từ điển trích dẫn

1. Chí thú và khí lượng. ◇ Tam quốc chí 三國志: "Hoàng Quyền hoằng nhã tư lượng, Lí Khôi công lượng chí nghiệp (...) hàm dĩ sở trường, hiển danh phát tích" 黃權弘雅思量, 李恢公亮志業(...)咸以所長, 顯名發跡 (Thục chí 蜀志, Hoàng Quyền truyện bình 黃權傳評).
2. Suy nghĩ, đắn đo. ◇ Hồng Lâu Mộng 紅樓夢: "Giả Dung xuất liễu Vinh Quốc Phủ hồi gia, nhất lộ tư lượng, tưởng xuất nhất cá chủ ý lai" 賈蓉出了榮國府回家, 一路思量, 想出一個主意來 (Đệ nhị tứ hồi).
3. Thương lượng. ◇ Tây du kí 西遊記: "(Chư hầu) hựu bất cảm đả củng, hựu bất cảm hỗn tạp, chúng nhân tư lượng, phục tại địa thượng, hựu tẩu bất động" (諸侯)又不敢打拱, 又不敢混雜, 眾人思量, 伏在地上, 又走不動 (Đệ thất hồi).
4. Nhớ nghĩ, tương tư. ◇ Tống Huy Tông 宋徽宗: "Tri tha cố cung hà xứ? Chẩm bất tư lượng, trừ mộng lí hữu thì tằng khứ" 知他故宮何處? 怎不思量, 除夢裏有時曾去 (Yến san đình 燕山亭, Từ 詞).
5. Tâm tư. ◇ Trần Đại Thanh 陳大聲: "Chánh cận trước thu ngâm lục song, tả u tình phí tận liễu tư lượng" 正近著秋吟綠窗, 寫幽情費盡了思量 (Phấn điệp nhi 粉蝶兒, Thưởng quế hoa 賞桂花).
6. Lo ngại, ưu tư (phương ngôn). ◇ Lương Bân 梁斌: "Thoại cương thổ xuất, hựu tưởng đáo: Chí Hòa tẩu liễu, gia lí chỉ thặng tha nhất cá nhân, tựu hựu phạm liễu tư lượng" 話剛吐出, 又想到: 志和走了, 家裏只剩她一個人, 就又犯了思量 (Bá hỏa kí 播火記, Tam nhất 三一).

▸ Từng từ: 思量

思鱸 tư lư

思鱸

tư lư

Từ điển trích dẫn

1. "Trương Hàn" 張翰, người đời Tấn, đang làm quan ở Lạc Dương, một hôm nhân thấy gió thu bắt đầu thổi, chạnh nhớ tới những món ăn ở quê nhà: rau cô, canh thuần, gỏi cá lư (cá vược), v.v. Lòng bồi hồi cảm xúc, bèn từ quan trở về làng cũ. Sau "tư lư" 思鱸 dùng để nói ví không ham quan chức, nhớ cố hương về ở ẩn. § Cũng nói là "tư thuần" 思蓴.

▸ Từng từ: 思鱸

情思 tình tứ

情思

tình tứ

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Vẻ yêu đương giữa trai gái. Truyện Hoa Tiên : » Gác bên tình tứ giữ bề hiếu trinh «.

▸ Từng từ: 情思

愁思 sầu tứ

愁思

sầu tứ

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Ý tưởng, ý nghĩ buồn rầu. Lòng buồn — Đọc là Sầu tư, có nghĩa là buồn rầu nghĩ ngợi.

▸ Từng từ: 愁思

意思 ý tứ

意思

ý tứ

phồn & giản thể

Từ điển phổ thông

1. ý nghĩa
2. ý kiến, mong muốn
3. lòng thành
4. thú vị, hay

Từ điển trích dẫn

1. Ý nghĩ, tư tưởng. ◇ Đại Đường Tam Tạng thủ kinh thi thoại trung 大唐三藏取經詩話中: "Hầu Hành Giả tri sư ý tứ" 猴行者知師意思 Hầu Hành Giả biết tâm ý của thầy.
2. Ý chỉ, ý nghĩa. ◎ Như: "giá cá tự đích ý tứ chẩm ma giảng" 這個字的意思怎麼講 ý nghĩa của chữ đó giảng giải ra sao?
3. Thú vị, vui. ◇ Hồng Lâu Mộng 紅樓夢: "Giả Nghênh Xuân tỉ muội kiến chúng nhân vô ý tứ, dã đô vô ý tứ liễu" 賈迎春姊妹見眾人無意思, 也都無意思了 (Đệ tam thập nhất hồi) Chị em Nghênh Xuân thấy ai nấy không thú vị gì, thì cũng không vui.
4. Tình nghĩa. ◎ Như: "nhĩ bả nan đề thôi cấp ngã, thái bất cú ý tứ liễu" 你把難題推給我, 太不夠意思了 anh đẩy việc khó khăn này cho tôi, thiệt là chẳng có tình nghĩa gì cả.
5. Thành ý, lòng thành (tiếng khách sáo xã giao). ◎ Như: "giá thị nhất điểm tiểu ý tứ, thỉnh tiếu nạp" 這是一點小意思, 請笑納 đó chỉ là chút lòng thành, xin vui lòng nhận.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Điều nghĩ ngợi sâu kín ở trong. Đoạn trường tân thanh : » Lấy trong ý tứ mà suy, Ngày hai mươi mốt tuất thì phải chăng «.

▸ Từng từ: 意思

憂思 ưu tư

憂思

ưu tư

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Lo nghĩ.

▸ Từng từ: 憂思

才思 tài tư

才思

tài tư

phồn & giản thể

Từ điển phổ thông

rất sáng tạo, tài năng phi thường

Từ điển trích dẫn

1. Tài khí và tư trí. § Thường chỉ năng lực sáng tác về văn học. ◇ Liêu trai chí dị 聊齋志異: "Hữu tài tư, lũ quán văn tràng, tâm khí phả cao" 有才思, 屢冠文場, 心氣頗高 (Tiên nhân đảo 仙人島) Có văn tài, thường đứng đầu trường văn, tâm khí có phần tự cao.

才思

tài tứ

phồn & giản thể

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Ý hay trong văn bài.

▸ Từng từ: 才思

推思 suy tư

推思

suy tư

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Nghĩ ngợi.

▸ Từng từ: 推思

構思 cấu tứ

構思

cấu tứ

Từ điển trích dẫn

1. Vận dụng tâm tư (thường dùng trong việc sáng tác văn chương, nghệ thuật). ◇ Ba Kim 巴金: "Khuyết thiểu lãnh tĩnh đích tư khảo hòa chu mật đích cấu tứ" 缺少冷靜的思考和周密的構思 (Gia 家, Hậu kí 後記).
2. Mưu hoạch, thiết tưởng.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tìm ý tưởng để viết văn.

▸ Từng từ: 構思

沈思 trầm tư

沈思

trầm tư

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Nghĩ ngợi sâu xa. Suy nghĩ thật kĩ. Hát nói của Cao Bá Quát: » Trầm t7 bách kế bất như nhàn « ( Suy nghĩ thật kĩ, trăm cách cũng chẳng bằng sống nhàn ).

▸ Từng từ: 沈思

浮思 phù ty

浮思

phù ty

phồn & giản thể

Từ điển phổ thông

1. chấn song
2. bức bình phong

▸ Từng từ: 浮思

相思 tương tư

相思

tương tư

phồn & giản thể

Từ điển phổ thông

tương tư, nhớ nhau

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Nhớ nhau. Đoạn trường tân thanh : » Giữa đường đứt gánh tương tư «.

▸ Từng từ: 相思

綺思 ỷ tứ

綺思

ỷ tứ

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tư tưởng đẹp đẽ trong văn chương.

▸ Từng từ: 綺思

覃思 đàm tư

覃思

đàm tư

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Nghĩ ngợi sâu xa.

▸ Từng từ: 覃思

詩思 thi tứ

詩思

thi tứ

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Ý thơ. Ý tưởng trong bài thơ, câu thơ.

▸ Từng từ: 詩思

閒思 nhàn tứ

閒思

nhàn tứ

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Ý nghĩa rộng rãi, không gò bó.

▸ Từng từ: 閒思

單思病 đơn tư bệnh

單思病

đơn tư bệnh

Từ điển trích dẫn

1. Trong tình yêu trai gái, chỉ một bên thương nhớ bên kia. § Cũng gọi là "đơn tương tư" 單相思. ◇ Thông tục thường ngôn sơ chứng 通俗常言疏證: "Tha lai tưởng nhĩ, nhĩ bất khứ tưởng tha, khởi bất thị đơn tư bệnh?" 他來想你, 你不去想他, 豈不是單思病? (Y bệnh 醫病, Đơn tư bệnh dẫn tứ tiết kí kịch 單思病引四節記劇).

▸ Từng từ: 單思病

有意思 hữu ý tứ

有意思

hữu ý tứ

Từ điển trích dẫn

1. Ý thú ý hướng riêng biệt không như thế tục. ◇ Nam sử 南史: "... hung trung quảng bác, cực hữu khẩu tài, dã thị nhất cá hữu ý tứ đích nhân" ...胸中廣博, 極有口才, 也是一個有意思的人 (齊武帝諸子傳).
2. Có ý nghĩa. ◇ Ngang Vượng 昂旺: "Đa hữu ý tứ đích dân ca nha, bả đại gia đô hoán tiến liễu nhất chủng thâm hậu đích cảm tình lí" 多有意思的民歌呀, 把大家都喚進了一種深厚的感情裏 (Phong tuyết sâm lâm dạ 風雪森林夜)
3. Có cái hay, có điều thú vị. ◇ Lão Xá 老舍: "Luân Đôn đích vụ chân hữu ý tứ, quang thuyết nhan sắc ba, tựu năng đồng thì hữu kỉ chủng" 倫敦的霧真有意思, 光說顏色吧, 就能同時有幾種 (Nhị mã 二馬, Đệ tứ đoạn nhất).
4. Đặc chỉ có tình ý yêu thương giữa trai gái. ◎ Như: "na cá nam hài tử tự hồ đối nhĩ hữu ý tứ" 那個男孩子似乎對你有意思.

▸ Từng từ: 有意思

不可思議 bất khả tư nghị

不可思議

bất khả tư nghị

Từ điển trích dẫn

1. Nghĩa là không thể nào suy nghĩ bàn luận ra được, vượt ngoài lí luận; câu này dùng để tả cái Tuyệt đối, chỉ có ai đạt Giác ngộ mới biết. Phật Thích-ca khuyên: Có bốn hiện tượng "bất khả tư nghị" 不可思議, này tỉ-khâu, bốn trường hợp mà người ta không nên suy ngẫm, đó là: năng lực của một vị Phật, Ðịnh lực, nghiệp lực và suy ngẫm, tìm hiểu thế giới (Tăng nhất bộ kinh, IV. 77).

▸ Từng từ: 不可思議

居安思危 cư an tư nguy

居安思危

cư an tư nguy

Từ điển trích dẫn

1. Đương lúc yên ổn phải nghĩ đến lúc nguy cấp để phòng bị. ◇ Tả truyện 左傳: "Cư an tư nguy, tư tắc hữu bị, hữu bị vô hoạn" 居安思危, 思則有備, 有備無患 (Tương Công thập nhất niên 襄公十一年) Đương lúc ở yên phải nghĩ đến lúc nguy cấp, nghĩ thì phải phòng bị, có phòng bị thì không lo lắng.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Đang ở trong lúc yên ổn thì phải nghĩ tới lúc nguy cấp, để phòng ngừa trước.

▸ Từng từ: 居安思危

左思右想 tả tư hữu tưởng

左思右想

tả tư hữu tưởng

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Suy phải nghĩ trái, ý nói suy tính kĩ càng, cân nhắc cẩn thận.

▸ Từng từ: 左思右想

飲水思源 ẩm thủy tư nguyên

飲水思源

ẩm thủy tư nguyên

Từ điển trích dẫn

1. Uống nước nhớ nguồn. Tỉ dụ không quên nguồn gốc.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Uống nước thì nghĩ tới nguồn nước, chỉ sự biết ơn.

▸ Từng từ: 飲水思源