Từ điển Hán Nôm Việt - Tự học tiếng Trung

1. Hàng lớp những vị tiên trên trời. ◇ Nho lâm ngoại sử 儒林外史: "Tiểu đệ tuy niên thiếu, lãng du giang hồ, duyệt nhân đa hĩ, tòng bất kiến tiên sanh châu huy ngọc ánh. Chân nãi thiên thượng tiên ban" 小弟雖年少, 浪遊江湖, 閱人多矣, 從不見先生珠輝玉映. 真乃天上仙班 (Đệ nhị thập cửu hồi).
2. Triều ban. § Ngày xưa các quan viên, khi triều kiến nhà vua, phân chia xếp hàng theo quan phẩm vị thứ. ◇ Hoàng Đình Kiên 黃庭堅: "Kim ngọc đường trung tịch mịch nhân, Tiên ban thì đắc cộng triều chân" 金玉堂中寂寞人, 仙班時得共朝真 (Đồng Tử Chiêm vận họa Triệu Bá Sung Đoàn Luyện 同子瞻韻和趙伯充團練) Trong nhà giàu sang người vắng lặng, Khi triều ban (triều kiến nhà vua) đều cùng được triều chân (đạo gia tu luyện dưỡng tính hay Phật gia tọa thiền).

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Người thanh cao, vượt khỏi trần tục.

▸ Từng từ: 仙班

德班 đức ban

德班

đức ban

phồn & giản thể

Từ điển phổ thông

Durban (thủ đô của Nam Phi)

▸ Từng từ: 德班

班列 ban liệt

班列

ban liệt

Từ điển trích dẫn

1. Ngôi thứ (trong triều). ◇ Phan Nhạc 潘岳: "Thiên tử dĩ vi tán kị thường thị, tòng ban liệt dã" 天子以為散騎常侍, 從班列也 (Hạ Hầu thường thị lụy 夏侯常侍誄, Tự 序).
2. Chỉ triều đình hoặc triều quan. ◇ Hư Trung 虛中: "Tảo vãn từ ban liệt, Quy tầm cựu ẩn phong" 早晚辭班列, 歸尋舊隱峰 (Hiến trịnh đô quan 獻鄭都官).
3. Quan giai, phẩm cấp. ◇ Vương Ngao 王鏊: "Đài tỉnh tự giám vệ suất chi quan, chỉ dĩ biện ban liệt chi sùng ti, chế lẫm lộc chi hậu bạc, đa vô chức nghiệp, kì sở vị quan, nãi cổ chi tước dã" 臺省寺監衛率之官, 止以辨班列之崇卑, 制廩祿之厚薄, 多無職業, 其所謂官, 乃古之爵也 (Chấn trạch trường ngữ 震澤長語, Quan chế 官制).
4. Thứ hạng.
5. Xếp đặt.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Thứ hạng, ngôi thứ.

▸ Từng từ: 班列

班史 ban sử

班史

ban sử

Từ điển trích dẫn

1. Một tên chỉ bộ "Hán Thư" 漢書. Bộ này do họ Ban ("Ban Bưu" 班彪, "Ban Cố" 班固, "Ban Chiêu" 班昭) soạn ra.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Một tên chỉ bộ Hán thư. Bộ này do họ Ban làm ra.

▸ Từng từ: 班史

班班 ban ban

班班

ban ban

Từ điển trích dẫn

1. Phồn thịnh, đông đảo, qua lại không ngớt. ◇ Đỗ Phủ 杜甫: "Tề hoàn Lỗ cảo xa ban ban, Nam canh nữ tang bất tương thất" 齊紈魯縞車班班, 男耕女桑不相失 (Ức tích 憶昔).
2. Sáng sủa, rõ ràng. ◎ Như: "ban ban khả khảo" 班班可考 mạch lạc rõ ràng.
3. Cũng như "bân bân" 彬彬 văn và chất đều nhau. ◇ Dương Hùng 揚雄: "Văn chất ban ban, vạn vật xán nhiên" 文質班班, 萬物粲然 (Thái huyền 太玄, Văn 文).
4. Lốm đốm. § Thông "ban" 斑. ◇ Bạch Cư Dị 白居易: "Mạc mạc ban ban thạch thượng đài, U phương tĩnh lục tuyệt tiêm ai" 漠漠班班石上苔, 幽芳靜綠絕纖埃 (San trung ngũ tuyệt cú 山中五絕句, Thạch thượng đài 石上苔).

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Vẻ sáng sủa, rõ ràng — Tiếng xe chạy.

▸ Từng từ: 班班

班行 ban hàng

班行

ban hàng

Từ điển trích dẫn

1. Hàng, vị thứ (ở triều đình).
2. Phiếm chỉ hàng, lớp, bậc, toán. ◇ Vương Thao 王韜: "Diệu tuyển nữ nhạc bách nhân, các tựu ban hàng, bỉ ca thử vũ, canh thối điệt tiến" 妙選女樂百人, 各就班行, 彼歌此舞, 更退迭進 (Tùng tân tỏa thoại 淞濱瑣話, Từ lân sĩ 徐麟士).
3. Phiếm chỉ quan vị, quan giai. ◇ Ngụy Thái 魏泰: "Định Công tam vi tể tướng, môn hạ tư dịch, vãng vãng giai đắc ban hàng" 定公三為宰相, 門下廝役, 往往皆得班行 (Đông hiên bút lục 東軒筆錄, Trương Văn Định Công 張文定公).
4. Chỉ triều quan. ◇ Tần Quan 秦觀: "Ban hàng chi nội, học thuật quá ư thần giả thậm đa" 班行之內, 學術過於臣者甚多 (Từ sử quan biểu 辭史官表).
5. Chỉ triều đình. ◇ Bì Nhật Hưu 皮日休: "Thương hoàng xuất ban hàng, Gia thất bất dong biệt" 蒼惶出班行, 家室不容別 (Tam tu thi 三羞詩, Chi nhất 之一).
6. Cùng hàng, ngang hàng. ◇ Lí Chí 李贄: "Liễu Tông Nguyên văn chương thức kiến nghị luận, bất dữ Đường nhân ban hàng giả, "Phong kiến luận" trác thả tuyệt" 柳宗元文章識見議論, 不與唐人班行者,《封建論》卓且絕 (Tàng thư 藏書, Nho thần truyện 儒臣傳, Liễu Tông Nguyên 柳宗元).
7. Gánh hát, đoàn diễn kịch, hí ban.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Cùng thứ hạng. Ngang hàng.

▸ Từng từ: 班行

班超 ban siêu

班超

ban siêu

Từ điển trích dẫn

1. Danh thần đời Đông Hán (32-102), đi sứ "Tây Vực" 西域 hơn 30 năm, bắt hơn 50 nước phải thần phục. Được phong làm "Định Viễn Hầu" 定遠侯

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tên người đời Hán, quê ở An Lăng, tự là Bưu đánh giặc ở Tây vực hơn 30 năm, về nhà thì đã già. Chinh phụ ngâm khúc của Đặng Trần Côn có câu: » Ban Siêu quy thì mấn dĩ ban «. Bà Đoàn Thị Điểm dịch rằng: » Chàng Siêu mái tóc điểm sương mới về «.

▸ Từng từ: 班超

班輸 ban thâu

班輸

ban thâu

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tên người nước Lỗ, nổi tiếng là tay thợ khéo. Xem thêm Ban môn lộng phủ 班門弄斧.

▸ Từng từ: 班輸

班馬 ban mã

班馬

ban mã

Từ điển trích dẫn

1. Ngựa lạc bầy. ◇ Tả truyện 左傳: "Hữu ban mã chi thanh" 有班馬之聲 (Tương Công thập bát niên 襄公十八年) Có tiếng ngựa lạc bầy.
2. Tức "Ban Cố" 班固 và "Tư Mã Thiên" 司馬遷 hợp xưng. ◎ Như: "Ban Mã văn chương" 班馬文章 văn chương sánh với Ban Cố 班固 và Tư Mã Thiên 司馬遷.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Gọi chung Ban Cố và Tư Mã Thiên, Ban Cố làm bộ Hán thư, Tư Mã Thiên làm bộ Sử kí, là hai đại tác phẩm Trung Hoa.

▸ Từng từ: 班馬

班駮 ban bác

班駮

ban bác

Từ điển trích dẫn

1. § Cũng viết là "ban bác" 班駁.
2. Màu sắc lẫn lộn, loang lổ. ◇ Tây Kinh tạp kí 西京雜記: "(San) thượng kết tùng điều như xa cái, diệp nhất thanh nhất xích, vọng chi ban bác như cẩm tú" (山)上結藂條如車蓋, 葉一青一赤, 望之班駮如錦繡 (Quyển nhất).
3. Tỉ dụ có văn thái, văn hoa.
4. Mô hồ, không rõ ràng. ◇ Trần Vũ 陳武: "Đại để sáng nghiệp chi quân, giá ta quy mô, nhân bất đắc tận thức, sở dĩ kì trị, ban bác nhi bất khả khảo" 大抵創業之君, 這些規模, 人不得盡識, 所以其治, 班駮而不可考 (Cao đế phong kiến luận 高帝封建論).

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Màu sắc lẫn lộn, loang lổ. Cũng như Ban bác 斑駮.

▸ Từng từ: 班駮

塔利班 tháp lợi ban

塔利班

tháp lợi ban

Từ điển trích dẫn

1. Tiếng Anh: Taliban.

▸ Từng từ: 塔利班

班婕妤 ban tiệp dư

班婕妤

ban tiệp dư

Từ điển trích dẫn

1. Nữ quan trong cung vua "Hán Thành Đế" 漢成帝, hiền tài thông biện. Sau bị thất sủng, làm thi phú tự thương cực kì ai oán. ◇ Ban Tiệp Dư 班婕妤: "Kiểu khiết như sương tuyết" 皎潔如霜雪 (Oán ca hành 怨歌行) Trong sạch như sương tuyết.

▸ Từng từ: 班婕妤

西班牙 tây ban nha

西班牙

tây ban nha

phồn & giản thể

Từ điển phổ thông

nước Tây Ban Nha

Từ điển trích dẫn

1. Vương quốc thuộc Âu Châu, thủ đô là "Mã Đức Lí" 馬德里 Madrid (Kingdom of Spain).

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tên nước cộng hòa ở Âu châu, tức nước Eapagne.

▸ Từng từ: 西班牙

班門弄斧 ban môn lộng phủ

班門弄斧

ban môn lộng phủ

Từ điển trích dẫn

1. Múa rìu trước cửa nhà ông Ban. Ban là "Lỗ Ban" 魯班 người thợ khéo nổi tiếng của nước Lỗ. "Ban môn lộng phủ" 班門弄斧 chỉ ý múa rìu qua mắt thợ.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Múa rìu trước cửa nhà ông Ban. Ban là Ban Công, người thợ khéo nổi tiếng của nước Lỗ. Ban môn lộng phủ chỉ ý múa rìu qua mắt thợ. Do câu thơ của Vương Chi Hoán để trên mộ Lí Bạch: » Lỗ Ban môn tiền lộng đại phủ «. Nghĩa là múa rìu lớn trước cửa nhà ông thợ họ Ban, ý nói ông Hoán làm thơ để ở mộ Lí Bạch là múa rìu qua mắt thợ.

▸ Từng từ: 班門弄斧