Từ điển Hán Nôm Việt - Tự học tiếng Trung

參 - sâm, tam, tham, tảm, xam

人參 nhân sâm

phồn thể

Từ điển phổ thông

nhân sâm

Từ điển trích dẫn

1. Tên một loài cây nhỏ, hoa sắc trắng, rễ dùng làm vị thuốc bổ. § "Nhân sâm" 人參 hình trạng giống người nên có tên như thế. § Còn viết là: "nhân sâm" 人蔘, "ngọc tinh" 玉精.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tên một loài cây quý, rất bổ, rễ dùng làm vị thuốc bổ.

▸ Từng từ: 人參

參事 tham sự

參事

tham sự

Từ điển trích dẫn

1. Dự phần vào công việc. ◇ Tào Tháo 曹操: "Dữ thần tham sự, tận tiết vị quốc" 與臣參事, 盡節為國 (Thỉnh truy tăng quách gia phong ấp biểu 請追增郭嘉封邑表) Cùng thần dự phần, hết lòng vì nước.
2. Chức quan.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Dự phần vào công việc — Tên một chức việc tại công sở.

▸ Từng từ: 參事

參佐 tham tá

參佐

tham tá

Từ điển trích dẫn

1. Dự phần vào để giúp đỡ.
2. Tên một chức việc tại công sở.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Dự phần vào để giúp đỡ — Tên một chức việc tại công sở thời Pháp thuộc.

▸ Từng từ: 參佐

參加 tham gia

參加

tham gia

phồn thể

Từ điển phổ thông

tham gia, tham dự

Từ điển trích dẫn

1. Tham dự, gia nhập. ◎ Như: "tham gia bỉ tái" 參加比賽.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Góp mặt thêm vào với người khác.

▸ Từng từ: 參加

參商 sâm thương

參商

sâm thương

Từ điển trích dẫn

1. Tên hai vì sao, tức sao "Sâm" ở phương tây và sao "Thương" ở phương đông, sao này mọc thì sao kia lặn, không gặp nhau bao giờ. Chỉ sự cách biệt.
2. Hai bên không đồng ý kiến hoặc tình cảm không hòa thuận. ◇Ấu học quỳnh lâm 幼學瓊林: "Bỉ thử bất hợp, Vị chi sâm thương" 彼此不合, 謂之參商 (Quyển nhị, Bằng hữu tân chủ loại 朋友賓主類) Đây đó không hợp nhau, Gọi là sâm thương.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tên hai vì sao, tức sao hôm va sao mai, cứ sao này mọc thì sao kia lặn, không gặp nhau bao giờ. Chỉ sự cách xa. Bản dịch Chinh phụ ngâm khúc có câu: » Xưa kia hình ảnh chẳng rời, bây giờ nỡ để cách vời Sâm Thương « — Sâm và Thương ta gọi lần là sao hôm và sao mai, nhưng sao hôm và sao mai là kim tinh, một hành tinh đi ở trong quỹ đạo trái đất. Theo sách Tả truyện của Tàu nói vua Cao tân thị đời thượng cổ có hai người con tên là Át Bá và Thực Trầm hay đánh nhau, vua đày Át Bá đi ở Thương khâu chủ sao Thần tức là sao Tâm, bởi vậy gọi sao Thần là sao Thương, và đày Thực Trầm đi ở Đại hạ chủ sao Sâm. Khi sao Sâm ở đông thì sao Thương ở tây, không bao giờ gặp nhau. Người đời sau gọi anh em không hòa mục là Sâm Thương. » Sâm Thương chẳng vẹn chữ tòng, tại ai, há dám phụ lòng cố nhân « ( Kiều ).

▸ Từng từ: 參商

參差 sâm sai

參差

sâm sai

phồn thể

Từ điển trích dẫn

1. Tạp loạn, so le, không tề chỉnh. ◇ Nguyễn Du 阮攸: "Y sức đa sâm si" 衣飭多參差 (Kí mộng 記夢) Áo quần thì lếch thếch. ◇ Thi Kinh 詩經: "Sâm si hạnh thái, Tả hữu lưu chi" 參差荇菜, 左右流之 (Chu nam 周南, Quan thư 關睢) Rau hạnh cọng dài cọng ngắn, (Theo) dòng bên tả bên hữu mà hái. ★ Tương phản: "chỉnh tề" 整齊.
2. Không nhất trí, không đồng ý với nhau. ◇ Nho lâm ngoại sử 儒林外史: "Vi giá giao bàn đích sự, bỉ thử sâm si trước" 為這交盤的事, 彼此參差著 (Đệ bát hồi) Việc bàn giao này, hai bên không thỏa thuận cùng nhau.
3. Hầu như, cơ hồ. ◇ Bạch Cư Dị 白居易: "Trung hữu nhất nhân tự Thái Chân, Tuyết phu hoa mạo sâm si thị" 中有一人字太真, 雪膚花貌參差是 (Trường hận ca 長恨歌) Trong số những người này, có một nàng tên gọi là Thái Chân, Da tuyết, mặt hoa trông tựa như là (Dương Quí Phi).

參差

sâm si

phồn thể

Từ điển phổ thông

so le nhau

Từ điển trích dẫn

1. Tạp loạn, so le, không tề chỉnh. ◇ Nguyễn Du 阮攸: "Y sức đa sâm si" 衣飭多參差 (Kí mộng 記夢) Áo quần thì lếch thếch. ◇ Thi Kinh 詩經: "Sâm si hạnh thái, Tả hữu lưu chi" 參差荇菜, 左右流之 (Chu nam 周南, Quan thư 關睢) Rau hạnh cọng dài cọng ngắn, (Theo) dòng bên tả bên hữu mà hái. ★ Tương phản: "chỉnh tề" 整齊.
2. Không nhất trí, không đồng ý với nhau. ◇ Nho lâm ngoại sử 儒林外史: "Vi giá giao bàn đích sự, bỉ thử sâm si trước" 為這交盤的事, 彼此參差著 (Đệ bát hồi) Việc bàn giao này, hai bên không thỏa thuận cùng nhau.
3. Hầu như, cơ hồ. ◇ Bạch Cư Dị 白居易: "Trung hữu nhất nhân tự Thái Chân, Tuyết phu hoa mạo sâm si thị" 中有一人字太真, 雪膚花貌參差是 (Trường hận ca 長恨歌) Trong số những người này, có một nàng tên gọi là Thái Chân, Da tuyết, mặt hoa trông tựa như là (Dương Quí Phi).

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

So le không đều, cũng đọc là Sâm sai.

▸ Từng từ: 參差

參戰 tham chiến

參戰

tham chiến

Từ điển trích dẫn

1. Tham dự chiến tranh hoặc chiến đấu. ◎ Như: "Mĩ quốc đích tham chiến đối đệ nhị thứ thế giới đại chiến hữu trọng đại đích ảnh hưởng" 美國的參戰對第二次世界大戰有重大的影響.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Dự vào việc đánh nhau.

▸ Từng từ: 參戰

參政 tham chính

參政

tham chính

Từ điển trích dẫn

1. Tham gia làm việc chính trị.
2. Tên chức quan, nói tắt của "tham tri chính sự" 參知政事.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Dự vào việc nước. Ra làm quan.

▸ Từng từ: 參政

參橫 sâm hoành

參橫

sâm hoành

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Sao Sâm ngang trời, chỉ đêm khuya.

▸ Từng từ: 參橫

參禪 tham thiền

參禪

tham thiền

Từ điển trích dẫn

1. Ðến tham vấn một vị lão sư.
2. Trong tông "Lâm Tế" 臨濟 tại Nhật Bản thì "tham thiền" 參禪 đồng nghĩa với "độc tham" 獨參 (tiếng Nhật: dokusan), tức là người tham thiền gặp riêng vị thầy. Ðộc tham là một trong những yếu tố rất quan trọng để thiền sinh có thể trình bày những vấn đề liên hệ đến việc tu tập, trắc nghiệm mức độ thông đạt đạo của mình.
3. Theo thiền sư "Ðạo Nguyên Hi Huyền" 道元希玄 thì "tham thiền" chính là sự tu tập thiền đúng đắn.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Dự vào việc yên lặng, một phép tu đạo của nhà Phật.

▸ Từng từ: 參禪

參考 tham khảo

參考

tham khảo

phồn thể

Từ điển phổ thông

tham khảo

Từ điển trích dẫn

1. Xem xét tài liệu liên hệ với công việc nghiên cứu.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tìm kiếm xem xét nhiều thứ.

▸ Từng từ: 參考

參與 tham dữ

參與

tham dữ

phồn thể

Từ điển phổ thông

tham gia vào

參與

tham dự

Từ điển trích dẫn

1. Dự vào, tham gia. ◎ Như: "tham dự quân sự" 參與軍事, "tham dự kế mưu" 參與計謀.

▸ Từng từ: 參與

參觀 tham quan

參觀

tham quan

phồn thể

Từ điển phổ thông

tham quan

Từ điển trích dẫn

1. Đối chiếu xem xét. ◇ Bắc sử 北史: "Nhân mệnh thệ cát hung, tham quan thiên văn, khảo định nghi hoặc" 因命筮吉凶, 參觀天文, 考定疑惑 (Thôi Hoành truyện 崔宏傳).
2. Thăm, xem, du lãm. ◎ Như: "tham quan bác vật quán" 參觀博物館 xem viện bảo tàng.

▸ Từng từ: 參觀

參論 tham luận

參論

tham luận

Từ điển trích dẫn

1. Tham dự thảo luận.
2. Đàn hặc truy cứu. ◇ Tây Hồ giai thoại 西湖佳話: "Vương An Thạch khước quy tội đáo Đông Pha thân thượng, thuyết thị tha đích họa căn, nhân khiếu môn hạ nhân tầm tha đích quá thất tham luận tha" 王安石卻歸罪到東坡身上, 說是他的禍根, 因叫門下人尋他的過失參論他 (Lục kiều tài tích 雷峰怪跡) Vương An Thạch vẫn quy tội vào Tô Đông Pha, nói Đông Pha chính là nguồn gốc của họa hại, và sai môn hạ truy tầm hạch hỏi những lỗi lầm của ông này.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Dự phần vào bàn xét một việc.

▸ Từng từ: 參論

參謀 tham mưu

參謀

tham mưu

phồn thể

Từ điển phổ thông

tham mưu

Từ điển trích dẫn

1. Tham dự bàn luận, đề nghị ý kiến, đưa ra kế hoạch. ◇ Hậu Hán Thư 後漢書: "Kì hữu đại nghị, nãi nghệ triều đường, dữ công khanh tham mưu" 其有大議, 乃詣朝堂, 與公卿參謀 (Đặng Khấu truyện 鄧寇傳).
2. Người đưa ra kế hoạch, mưu sách. ◇ Hạo Nhiên 浩然: "Nhất cá hồ lí hồ đồ đích lão đầu tử, đương thập ma tham mưu!" 一個糊裏糊塗的老頭子, 當什麼參謀 (Diễm dương thiên 艷陽天, Đệ lục tam chương).
3. Tên chức quan. ◇ Hàn Dũ 韓愈: "Phiền Phó Xạ trạch, dĩ Tương Dương binh chiến Hoài Tây, công dĩ tham mưu lưu phủ, năng nhậm hậu sự" 樊仆射澤, 以襄陽兵戰淮西, 公以參謀留府, 能任後事 (Trịnh công thần đạo bi văn 鄭公神道碑文).
4. Tên chức vụ trong quân đội. ◇ Ba Kim 巴金: "Niên thanh đích tham mưu thân xuất đầu lai, đại thanh khiếu: Giáo đạo viên, điện thoại!" 年青的參謀伸出頭來, 大聲叫: 教導員, 電話 (Kí Lật Học Phúc đồng chí 記栗學福同志).

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Dự phần vào việc bàn xét một việc.

▸ Từng từ: 參謀

參議 tham nghị

參議

tham nghị

Từ điển trích dẫn

1. Dự bàn.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Dự phần bàn xét và quyết định.

▸ Từng từ: 參議

參賛 tham tán

參賛

tham tán

Từ điển trích dẫn

1. Dự phần vào việc bàn kế hoạch quân sự.
2. Tên chức quan thời nhà "Thanh" 清 Trung Quốc: như "tham tán đại thần" 參贊大臣, "tham tán biện lí ngoại giao" 參贊辦理外交.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Dự phần vào việc bàn kế hoạch quân sự — Tên một chức quan võ thời xưa. Hát nói của Nguyễn Công Trứ: » Khi Thủ khoa, khi Tham tán, khi Tổng đốc Đông «.

▸ Từng từ: 參賛

參贊 tham tán

參贊

tham tán

phồn thể

Từ điển phổ thông

tham tán, tùy viên ngoại giao

▸ Từng từ: 參贊

參辦 tham biện

參辦

tham biện

Từ điển trích dẫn

1. Hạch hỏi, trách phạt.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Góp mặt mà làm việc — Tên một chức vụ tại công sở thời Pháp thuộc.

▸ Từng từ: 參辦

參預 tham dự

參預

tham dự

phồn thể

Từ điển phổ thông

tham dự

Từ điển trích dẫn

1. Dự vào, tham gia.
2. ☆ Tương tự: "gia nhập" 加入, "sáp thủ" 插手, "sáp túc" 插足, "tham gia" 參加, "tham dự" 參與.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Góp mặt vào.

▸ Từng từ: 參預

拳參 quyền sâm

拳參

quyền sâm

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tên một loài cây, rễ xoắn lại như nắm tay, dùng làm vị thuốc bắc ( một thứ sâm ).

▸ Từng từ: 拳參

沙參 sa sâm

沙參

sa sâm

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tên một thứ cây, rễ dùnglàm thuốc, gần giống như nhân sâm.

▸ Từng từ: 沙參

海參 hải sâm

海參

hải sâm

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Đỉa biển, còn gọi là Hải thử ( chuột biển ), một loài vật ở biển, tên khoa học là Stichopus Japonicus, giống như con sâu, con đỉa cực lớn, mình có gai — Tên một món ăn rất bổ của người Trung Hoa, nấu bằng con đỉa biển.

▸ Từng từ: 海參

玄參 huyền sâm

玄參

huyền sâm

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tên một thứ rễ cây màu đen, dùng làm vị thuốc Bắc.

▸ Từng từ: 玄參

海參崴 hải sâm uy

海參崴

hải sâm uy

Từ điển trích dẫn

1. "Hải Sâm Uy" 海參崴: Vladivostok, là một cửa bể cốt yếu phía đông nước Nga.

▸ Từng từ: 海參崴

月落參橫 nguyệt lạc sâm hoành

月落參橫

nguyệt lạc sâm hoành

Từ điển trích dẫn

1. Trăng xuống thấp, sao Sâm chiếu ngang. Chỉ trời sắp sáng. § Cũng nói là "nguyệt lạc tinh trầm" 月落星沉. ◇ Hồng Mại 洪邁: "Đông phương dĩ bạch, nguyệt lạc Sâm　hoành" 東方已白, 月落參橫 (Dong trai tùy bút 容齋隨筆, Mai hoa hoành sâm 梅花橫參).

▸ Từng từ: 月落參橫