Từ điển Hán Nôm Việt - Tự học tiếng Trung

1. Tháng không đủ thóc gạo. ◇ Tống Thư 宋書: "Hạn chi sở tệ, thật chung bần dân, ôn phú chi gia, các hữu tài bảo. Vị thử đẳng tịnh nghi trợ quan, đắc quá kiệm nguyệt, sở tổn chí khinh, sở tế thậm trọng" 旱之所弊, 實鍾貧民, 溫富之家, 各有財寶. 謂此等並宜助官, 得過儉月, 所損至輕, 所濟甚重 (Hiếu nghĩa truyện 張永傳, Từ Canh 徐耕).

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tháng không đủ ăn tiêu.

▸ Từng từ: 儉月

入月 nhập nguyệt

入月

nhập nguyệt

Từ điển trích dẫn

1. Đàn bà, con gái đến kì có kinh nguyệt. ◇ Vương Kiến 王建: "Mật tấu quân vương tri nhập nguyệt, Hoán nhân tương bạn tẩy quần cư" 密奏君王知入月, 喚人相伴洗裙裾 (Cung từ 宮詞, Chi tứ thập lục).
2. Chỉ đàn bà có thai đủ một tháng.
3. Đến gần mặt trăng (chiêm tinh). ◇ Lí Bạch 李白: "Vân long phong hổ tận giao hồi, Thái bạch nhập nguyệt địch khả tồi" 雲龍風虎盡交回, 太白入月敵可摧 (Hồ vô nhân 胡無人).

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Nói về con gái bắt đầu thấy tháng.

▸ Từng từ: 入月

八月 bát nguyệt

八月

bát nguyệt

phồn & giản thể

Từ điển phổ thông

tháng Tám

▸ Từng từ: 八月

六月 lục nguyệt

六月

lục nguyệt

phồn & giản thể

Từ điển phổ thông

tháng sáu

▸ Từng từ: 六月

冷月 lãnh nguyệt

冷月

lãnh nguyệt

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Ánh trăng lạnh lùng, nói về cảnh vắng vẻ buồn rầu. Hát nói của Cao Bá Quát có câu: » Thê phong lãnh nguyệt dạ hà như « ( Gió buồn trăng lạnh, đêm như thế nào ).

▸ Từng từ: 冷月

初月 sơ nguyệt

初月

sơ nguyệt

Từ điển trích dẫn

1. Trăng non, trăng thượng tuần.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Mặt trăng thượng tuần.

▸ Từng từ: 初月

十月 thập nguyệt

十月

thập nguyệt

phồn & giản thể

Từ điển phổ thông

tháng mười

▸ Từng từ: 十月

午月 ngọ nguyệt

午月

ngọ nguyệt

Từ điển trích dẫn

1. Âm lịch (có từ đời nhà "Hạ" 夏) gọi tháng năm là "ngọ nguyệt" 午月. § Âm lịch lấy mười hai "địa chi" 地支: "tí, sửu, dần, mão, thìn, tị, ngọ, vị (mùi), thân, dậu, tuất, hợi" 子, 丑, 寅, 卯, 辰, 巳, 午, 未, 申, 酉, 戌, 亥 tương phối với mười hai tháng. Tháng đầu năm là "dần nguyệt" 寅月, do đó tháng năm là "ngọ nguyệt" 午月.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Một tên chỉ tháng 5 âm lịch.

▸ Từng từ: 午月

半月 bán nguyệt

半月

bán nguyệt

Từ điển trích dẫn

1. Hình nửa vầng trăng tròn.
2. Thời gian nửa tháng, tức là mười lăm ngày. ◇ Hồng Lâu Mộng 紅樓夢: "Kháp chỉ toán lai, chí tảo dã đắc bán nguyệt đích công phu, Giả Trân phương năng lai đáo" 掐指算來, 至早也得半月的工夫, 賈珍方能來到 (Đệ lục thập tam hồi) Bấm đốt ngón tay sớm nhất cũng phải nửa tháng nữa Giả Trân mới về đến nhà.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Nửa vầng trăng, chỉ hình nửa vòng tròn. Ca dao có câu: » Xây dọc rồi lại xây ngang, xây hồ bán nguyệt cho nàng rửa chân «.

▸ Từng từ: 半月

四月 tứ nguyệt

四月

tứ nguyệt

phồn & giản thể

Từ điển phổ thông

tháng tư

▸ Từng từ: 四月

圓月 viên nguyệt

圓月

viên nguyệt

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Trăng tròn — Chỉ người thiếu nữ vừa tới thời kì đẹp đẽ nhất.

▸ Từng từ: 圓月

大月 đại nguyệt

大月

đại nguyệt

Từ điển trích dẫn

1. Tháng âm lịch đủ có 30 ngày hoặc tháng dương lịch có 31 ngày gọi là "đại nguyệt" 大月.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tháng âm lịch đủ, có 30 ngày. Trái với Tiểu nguyệt là tháng thiếu, chỉ có 29 ngày.

▸ Từng từ: 大月

孟月 mạnh nguyệt

孟月

mạnh nguyệt

Từ điển trích dẫn

1. Tháng đầu tiên của một mùa, tức là các tháng giêng, tư, bảy và mười âm lịch.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tháng đầu tiên của một mùa, tức các tháng giêng, tư, bảy và mười âm lịch.

▸ Từng từ: 孟月

季月 quý nguyệt

季月

quý nguyệt

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tháng cuối mùa. Tháng thứ ba trong mỗi mùa.

▸ Từng từ: 季月

寅月 dần nguyệt

寅月

dần nguyệt

Từ điển trích dẫn

1. Tháng giêng âm lịch. ☆ Tương tự: "chính nguyệt" 正月.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Một tên chỉ tháng Giêng âm lịch.

▸ Từng từ: 寅月

小月 tiểu nguyệt

小月

tiểu nguyệt

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tháng thiếu, tháng 29 ngày.

▸ Từng từ: 小月

岁月 tuế nguyệt

岁月

tuế nguyệt

giản thể

Từ điển phổ thông

1. năm tháng
2. tuổi tác

▸ Từng từ: 岁月

弄月 lộng nguyệt

弄月

lộng nguyệt

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Vui chơi dưới trăng.

▸ Từng từ: 弄月

彌月 di nguyệt

彌月

di nguyệt

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Đầy tháng, nói về trẻ con sinh vừa tròn một tháng.

▸ Từng từ: 彌月

提月 đề nguyệt

提月

đề nguyệt

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Ngày cuối tháng âm lịch.

▸ Từng từ: 提月

斜月 tà nguyệt

斜月

tà nguyệt

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Mặt trăng soi nghiêng, tức mặt trăng gần về sáng, sắp lặn. Cung oán ngâm khúc có câu: » Hóa công sao khéo trêu ngươi, bóng đèn tà nguyệt nhử mùi kí sinh «.

▸ Từng từ: 斜月

新月 tân nguyệt

新月

tân nguyệt

phồn & giản thể

Từ điển phổ thông

trăng non, trăng lưỡi liềm

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Mừng năm mới có, trăng non đầu tháng.

▸ Từng từ: 新月

日月 nhật nguyệt

日月

nhật nguyệt

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Mặt trời và mặt trăng. Đoạn trường tân thanh có câu: » Mai sau dầu đến thế nào, kìa gương nhật nguyệt nọ dao quỷ thần « — Chỉ ngày tháng, thời giờ. Td: Nhật nguyệt như thoa 日月如梭 ( ngày tháng như thoi đưa ).

▸ Từng từ: 日月

旺月 vượng nguyệt

旺月

vượng nguyệt

phồn & giản thể

Từ điển phổ thông

tháng buôn bán (tháng có sức mua lớn nhất trong năm)

▸ Từng từ: 旺月

明月 minh nguyệt

明月

minh nguyệt

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Trăng sáng. Hát nói của Cao Bá Quát có câu: » Duy giang thượng chi thanh phong, dữ sơn gian chi minh nguyệt «. ( Chỉ có gió mát trên sông và trăng sáng trên núi ).

▸ Từng từ: 明月

月下 nguyệt hạ

月下

nguyệt hạ

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Dưới trăng.

▸ Từng từ: 月下

月事 nguyệt sự

月事

nguyệt sự

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Cái việc hàng tháng. Như Nguyệt kinh 月經.

▸ Từng từ: 月事

月亮 nguyệt lượng

月亮

nguyệt lượng

phồn & giản thể

Từ điển phổ thông

ánh trăng, ánh sáng của Mặt Trăng

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Ánh sáng của mặt trăng.

▸ Từng từ: 月亮

月份 nguyệt phần

月份

nguyệt phần

phồn & giản thể

Từ điển phổ thông

tháng

▸ Từng từ: 月份

月信 nguyệt tín

月信

nguyệt tín

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Như Nguyệt kinh 月經. » Cùng ngày nguyệt tín phải khuyên dỗ chồng « ( Gia huấn ca ).

▸ Từng từ: 月信

月俸 nguyệt bổng

月俸

nguyệt bổng

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tiền lĩnh hàng tháng.

▸ Từng từ: 月俸

月光 nguyệt quang

月光

nguyệt quang

phồn & giản thể

Từ điển phổ thông

ánh trăng, ánh sáng của Mặt Trăng

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Ánh sáng của mặt trăng.

▸ Từng từ: 月光

月兔 nguyệt thỏ

月兔

nguyệt thỏ

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Con thỏ trong mặt trăng, chỉ mặt trăng.

▸ Từng từ: 月兔

月冥 nguyệt minh

月冥

nguyệt minh

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Mặt trăng mờ tối. Chỉ cảnh buồn sầu. Cung oán ngâm khúc có câu: » Cảnh hoa lạc nguyệt minh nhường ấy, lửa hoàng hôn như cháy tấm son « — Nguyệt minh 月明 trăng sáng — Nguyệt minh tại thượng liễu sáo đầu 月明才上柳梢頭: Bóng trăng mới soi qua trên ngọn cây liễu ( Cổ thi ) — » Nhặt thưa gương giọi đầu cành « ( Kiều ).

▸ Từng từ: 月冥

月刊 nguyệt san

月刊

nguyệt san

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Loại báo xuất bản hàng tháng.

▸ Từng từ: 月刊

月匱 nguyệt quỹ

月匱

nguyệt quỹ

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Lúc hết tháng, cuối tháng. Bài Hàn nho phong vị phú của Nguyễn Công Trứ có câu: » Đến lúc niên chung nguyệt quỹ, lấy chi tiêu đồng nợ đồng công «.

▸ Từng từ: 月匱

月半 nguyệt bán

月半

nguyệt bán

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Nửa tháng.

▸ Từng từ: 月半

月历 nguyệt lịch

月历

nguyệt lịch

giản thể

Từ điển phổ thông

lịch ghi các ngày trong tháng

▸ Từng từ: 月历

月台 nguyệt đài

月台

nguyệt đài

Từ điển trích dẫn

1. Đài ngắm trăng (ngày xưa).
2. Đài có mặt chính nhô ra phía trước, ba mặt đều có bậc lên xuống.
3. § Còn gọi là "trạm đài" 站台: sân ga. Tiếng Anh: "railway platform".

▸ Từng từ: 月台

月吉 nguyệt cát

月吉

nguyệt cát

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Ngày tốt của tháng, chỉ ngày mồng một âm lịch.

▸ Từng từ: 月吉

月夕 nguyệt tịch

月夕

nguyệt tịch

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Đêm rằm tháng tám âm lịch.

▸ Từng từ: 月夕

月娥 nguyệt nga

月娥

nguyệt nga

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Người con gái đẹp ở cung trăng, tức Hằng Nga. Xem Hằng Nga. Vần Hằng — Tên nữ nhân vật trong truyện Lục Vân Tiên của Nguyễn Đình Chiểu, tức nàng Kiều Nguyệt Nga.

▸ Từng từ: 月娥

月宮 nguyệt cung

月宮

nguyệt cung

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Chỉ mặt trăng. Ta cũng gọi là Cung trăng — Nguyệt kí tâm vu nguyệt cung 月寄心于月宮 Tháng nào cũng để bụng ở cung tiên trong mặt trăng. » Tháng tròn như gửi cung mây « ( Kiều ).

▸ Từng từ: 月宮

月尾 nguyệt vĩ

月尾

nguyệt vĩ

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Cuối tháng.

▸ Từng từ: 月尾

月府 nguyệt phủ

月府

nguyệt phủ

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Chỉ mặt trăng. Cũng như Nguyệt điện.

▸ Từng từ: 月府

月影 nguyệt ảnh

月影

nguyệt ảnh

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Bóng trăng — Nguyệt di hoa ảnh ngọc nhân lai月移花影玉人來 Dưới bóng trăng bóng hoa mà có người đẹp như ngọc đi đến. Tả cảnh người đẹp đi ban đêm. » Bóng trăng đã xế hoa lê lại gần « ( Kiều ).

▸ Từng từ: 月影

月忌 nguyệt kị

月忌

nguyệt kị

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Ngày nên tránh trong tháng, ngày xấu, tránh làm việc quan trọng, tức là các ngày mùng năm, mười bốn và hăm ba âm lịch.

▸ Từng từ: 月忌

月息 nguyệt tức

月息

nguyệt tức

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tiền lời hàng tháng.

▸ Từng từ: 月息

月旦 nguyệt đán

月旦

nguyệt đán

Từ điển trích dẫn

1. Ngày đầu tháng.
2. Phê bình, chỉ trích. § Ghi chú: Nói đủ là "nguyệt đán bình" 月旦評. ◇ Liêu trai chí dị 聊齋志異: "Phỏng tất, chi lập ki tiền, thính sanh nguyệt đán" 仿畢, 祗立幾前, 聽生月旦 (Tiểu Tạ 小謝) (Hai người) học chép (chữ) xong, cung kính đứng trước bàn, nghe sinh phê bình.

▸ Từng từ: 月旦

月曆 nguyệt lịch

月曆

nguyệt lịch

phồn thể

Từ điển phổ thông

lịch ghi các ngày trong tháng

▸ Từng từ: 月曆

月曜 nguyệt diệu

月曜

nguyệt diệu

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tên chỉ ngày đầu tiên của tuần lễ, tức Thứ Hai.

▸ Từng từ: 月曜

月望 nguyệt vọng

月望

nguyệt vọng

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Ngày rằm âm lịch.

▸ Từng từ: 月望

月期 nguyệt kì

月期

nguyệt kì

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Cái thời hạn hàng tháng. Như Nguyệt kinh 月經.

▸ Từng từ: 月期

月殿 nguyệt điện

月殿

nguyệt điện

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Chỉ mặt trăng.

▸ Từng từ: 月殿

月球 nguyệt cầu

月球

nguyệt cầu

phồn & giản thể

Từ điển phổ thông

Mặt Trăng

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Mặt trăng ( gọi như vậy vì mặt trăng tròn như khối cầu ).

▸ Từng từ: 月球

月琴 nguyệt cầm

月琴

nguyệt cầm

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tên một thứ nhạc khí, tức cây đàn mà thùng đàn tròn như hình mặt trăng. Ta cũng gọi là đàn Nguyệt, hoặc Cầm trăng.

▸ Từng từ: 月琴

月白 nguyệt bạch

月白

nguyệt bạch

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Màu trắng xanh ( như ánh trăng ).

▸ Từng từ: 月白

月盡 nguyệt tận

月盡

nguyệt tận

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Cuối tháng. Hết tháng — Ngày cuối cùng của tháng âm lịch.

▸ Từng từ: 月盡

月瞻 nguyệt chiêm

月瞻

nguyệt chiêm

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Sự xem xét thiên văn mỗi tháng để đoán biết việc xấu tốt. Bài Tụng Tây hồ phú của Nguyễn Huy Lượng có câu: » Ngắm nguyệt chiêm từ cấn tượng bốn hào, ống âm dương đà quét bụi «.

▸ Từng từ: 月瞻

月秋 nguyệt thu

月秋

nguyệt thu

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Vừng trăng mùa thu. Cung oán ngâm khúc có câu: » Hoa xuân nọ còn phong nộn nhụy, nguyệt thu kia chưa hé hàn quang «.

▸ Từng từ: 月秋

月糧 nguyệt lương

月糧

nguyệt lương

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Số thực phẩm dùng hàng tháng — Chỉ tiền công lĩnh hàng tháng.

▸ Từng từ: 月糧

月結 nguyệt kết

月結

nguyệt kết

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tính toán sổ sách hàng tháng.

▸ Từng từ: 月結

月給 nguyệt cấp

月給

nguyệt cấp

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Số tiền phát cho hàng tháng.

▸ Từng từ: 月給

月經 nguyệt kinh

月經

nguyệt kinh

Từ điển trích dẫn

1. Kinh nguyệt đàn bà. § Cũng gọi là: "nguyệt tín" 月信, "nguyệt sự" 月事.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Sự trải qua hàng tháng, chỉ sự thấy tháng của đàn bà con gái.

▸ Từng từ: 月經

月老 nguyệt lão

月老

nguyệt lão

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Ông già dưới trăng, tức ông thần coi về việc vợ chồng ở trần gian. Cung oán ngâm khúc có câu: » Tay nguyệt lão chẳng se thì chớ, se thế này có dở dang không «. — Nguyệt lão 月老 tức nguyệt hạ lão nhân: 月下老人 Ông lão ở dưới mặt trăng. Tục truyền là vị thần xem việc hôn nhân. Tích Vi Cố, người đời Đường, đi kén vợ, một hôm về đêm xảy gặp một ông già ngồi trước sân chùa, bên mình có để một túi đựng toàn chỉ hồng, tay mở quyển sách soi ra ánh trăng mà xem. Vi Cố hỏi thì nói: Sách ấy là sách hôn thư là sổ những người phải lấy nhau. Chỉ đã buộc rồi thì dù thân, thù, quý, tiện thế nào cũng phải hợp. Vi tọc mạch hỏi thêm về duyên nợ của mình, ông già dưới trăng cũng vui vẻ cho biết rằng đã se dây chi Vi lấy một đứa con nhà hàng rau. Sáng ngày Vi ra chợ theo lời chỉ bảo của ông già dưới trăng, thấy người có duyên nợ với mình nghèo nàn quá. Vi giận bèn mướn người giết chết nàng con gái ấy đi. Nhưng không giết được. Đến sau Vi cưới vợ, té ra người vợ lại chính là người con gái mà Vi đã toan giết ấy. » Nguyệt cùng Nguyệt lão hỡi ông « ( Lục Vân Tiên ). Vi Cố 韋固 đời Đường ở Tống Đô 宋都 đêm đi chơi mát, gặp ông già ngồi xem sách ở dưới trăng, bên có cái đãy đựng tơ đỏ ( xích thằng ) hỏi, ông đáp rằng: Quyển sổ này chép tên tuổi, đãy đựng sợi tơ đỏ để buộc duyên phận vợ chồng người. Những người đã ghi tên vào sổ này, đã buộc sợi tơ đỏ này, dù người thù hoặc ở nước khác cũng vầy nên chồng vợ. Ông này không có tên, ông xem sách dưới trăng nên gọi Nguyệt lão: Ông già dưới trăng. » Trăng già « đều nghĩa ấy ( Điển Vi Cố ) ( C.O.N.K ).

▸ Từng từ: 月老

月花 nguyệt hoa

月花

nguyệt hoa

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Trăng và hoa, cảnh hoa nở trăng sáng, chỉ cảnh đẹp. Bản dịch Chinh phụ ngâm khúc có câu: » Nguyệt hoa, hoa nguyệt trùng trùng, trước hoa dưới nguyệt trong lòng xiết đau « — Chỉ sự liên lạc không đứng đắn giữa trai gái. Chỉ sự đĩ thõa. Đoạn trường tân thanh có câu: » Quá chơi lại gặp hồi đen, quen mồi lại kiếm ăn miền nguyệt hoa «.

▸ Từng từ: 月花

月落 nguyệt lạc

月落

nguyệt lạc

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Trăng lặn.

▸ Từng từ: 月落

月蚀 nguyệt thực

月蚀

nguyệt thực

giản thể

Từ điển phổ thông

hiện tượng nguyệt thực (Mặt Trăng bị Trái Đất che khuất)

▸ Từng từ: 月蚀

月蝕 nguyệt thực

月蝕

nguyệt thực

phồn thể

Từ điển phổ thông

hiện tượng nguyệt thực (Mặt Trăng bị Trái Đất che khuất)

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Mặt trăng bị ăn mất một phần hoặc toàn phần ( Éclipse de Lune ).

▸ Từng từ: 月蝕

月表 nguyệt biểu

月表

nguyệt biểu

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Bảng ghi chép hàng tháng.

▸ Từng từ: 月表

月評 nguyệt bình

月評

nguyệt bình

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Lời khen chê hàng tháng. Do điển Hứa Tỉnh và Hứa Thiệu đời Hậu Hán, mỗi tháng đều kiểm điểm hành động ngôn ngữ của mình, và nổi tiếng là người hiền — Chỉ sự khen chê. Tự tình khúc của Cao Bá Nhạ có câu: » Một là mở tấm đan thanh, hai là rửa tiếng nguyệt bình chê bai «.

▸ Từng từ: 月評

月輪 nguyệt luân

月輪

nguyệt luân

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Chỉ mặt trăng tròn ( như bánh xe ).

▸ Từng từ: 月輪

月露 nguyệt lộ

月露

nguyệt lộ

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Trăng và sương, trăng sáng sương rơi, chỉ cảnh đẹp thiên nhiên. Hát nói của Nguyễn Công Trứ có câu: » Thơ một túi phẩm đề câu nguyệt lộ, rượu ba chung tiêu sái cuộc yên hà «.

▸ Từng từ: 月露

月面 nguyệt diện

月面

nguyệt diện

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Khuôn mặt đầy đặn sáng sủa như mặt trăng. Ta gọi là Khuôn trăng.

▸ Từng từ: 月面

月頭 nguyệt đầu

月頭

nguyệt đầu

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Những ngày đầu tháng.

▸ Từng từ: 月頭

朔月 sóc nguyệt

朔月

sóc nguyệt

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Ngày mồng một âm lịch. Ngày đầu tháng âm lịch.

▸ Từng từ: 朔月

望月 vọng nguyệt

望月

vọng nguyệt

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Mặt trăng tròn ngày rằm — Trông nhìn vừng trăng. Ngắm trăng.

▸ Từng từ: 望月

桂月 quế nguyệt

桂月

quế nguyệt

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Một tên chỉ tháng tám âm lịch, vì trong tháng này có tiết Trung thu, trăng sáng đẹp, mà tương truyền trên mặt trăng có cây quế lớn.

▸ Từng từ: 桂月

正月 chánh nguyệt

正月

chánh nguyệt

Từ điển trích dẫn

1. Tháng giêng âm lịch.

正月

chính nguyệt

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tháng Giêng âm lịch.

▸ Từng từ: 正月

步月 bộ nguyệt

步月

bộ nguyệt

phồn & giản thể

Từ điển phổ thông

đi dạo dưới ánh trăng

Từ điển trích dẫn

1. Đi tản bộ dưới bóng trăng. ◇ Đỗ Phủ 杜甫: "Tư gia bộ nguyệt thanh tiêu lập, Ức đệ khán vân bạch nhật miên" 思家步月清宵立, 憶弟看雲白日眠 (Hận biệt 恨別).
2. Tên thể bài từ.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Bước dưới ánh trăng.

▸ Từng từ: 步月

歲月 tuế nguyệt

歲月

tuế nguyệt

phồn thể

Từ điển phổ thông

1. năm tháng
2. tuổi tác

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Năm và tháng, chỉ thời gian. Thơ Bà Huyện Thanh Quan: » Đá vẫn trơ gan cùng tuế nguyệt «.

▸ Từng từ: 歲月

殘月 tàn nguyệt

殘月

tàn nguyệt

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Mặt trăng về sáng, sắp lặn. Cung oán ngâm khúc có câu: » Hóa công sao khéo trêu ngươi, bóng đèn tàn nguyệt nhử mùi kí sinh « — Mặt trời cuối tháng âm lịch.

▸ Từng từ: 殘月

涂月 đồ nguyệt

涂月

đồ nguyệt

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Một tên chỉ tháng chạp âm lịch.

▸ Từng từ: 涂月

淹月 yêm nguyệt

淹月

yêm nguyệt

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Ở lại thêm một tháng.

▸ Từng từ: 淹月

滿月 mãn nguyệt

滿月

mãn nguyệt

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tròn một tháng — Mặt trăng tròn — Diện như mãn nguyệt, mi nhược ngọa tàm 面如滿月眉若卧蠶: ( Tướng thư ). Mặt như mặt trăng tròn, mà long mi như con tằm nằm ngay. » Khuông trăng đầy đặn nét ngài nở nang « ( Kiều ).

▸ Từng từ: 滿月

玄月 huyền nguyệt

玄月

huyền nguyệt

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Một tên chỉ tháng 9 âm lịch.

▸ Từng từ: 玄月

璧月 bích nguyệt

璧月

bích nguyệt

Từ điển trích dẫn

1. Mặt trăng tròn như viên ngọc bích. ◇ Trần Thư 陳書: "Bích nguyệt dạ dạ mãn, quỳnh thụ triêu triêu tân" 璧月夜夜滿, 瓊樹朝朝新 (Quyển thất, Hậu Chủ Trầm hoàng hậu truyện 後主沈皇后傳).

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Mặt trăng ( tròn như viên ngọc bích ).

▸ Từng từ: 璧月

白月 bạch nguyệt

白月

bạch nguyệt

Từ điển trích dẫn

1. Ánh trăng trong sáng. ◇ Lưu Trường Khanh 劉長卿: "Thanh tùng lâm cổ lộ, Bạch nguyệt mãn hàn san" 青松臨古路, 白月滿寒山 (Túc bắc san thiền tự lan nhã 宿北山禪寺蘭若) Thông xanh kề đường xưa, Ánh trăng trong sáng đầy núi lạnh.
2. Chỉ nửa tháng đầu mỗi tháng trong âm lịch. § Cũng gọi là "bạch phân" 白分, "bạch bán" 白半.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Trăng sáng — Chỉ màu trắng ngà. Ta thường gọi là màu nguyệt bạch.

▸ Từng từ: 白月

皋月 cao nguyệt

皋月

cao nguyệt

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Một tên chỉ tháng 5 âm lịch.

▸ Từng từ: 皋月

眉月 mi nguyệt

眉月

mi nguyệt

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Mặt trăng lưỡi liềm, cong như lông mày.

▸ Từng từ: 眉月

端月 đoan nguyệt

端月

đoan nguyệt

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Một tên chỉ tháng giêng. Cũng gọi là Chính nguyệt.

▸ Từng từ: 端月

經月 kinh nguyệt

經月

kinh nguyệt

Từ điển trích dẫn

1. Thời kì mặt trăng qua lần thứ nhất ngày đầu tháng và ngày rằm, suốt tháng, cả tháng. § Xem "sóc vọng" 朔望. ◇ Cảnh thế thông ngôn 警世通言: "Tô Lão Tuyền kiến An Thạch y phục cấu tệ, kinh nguyệt bất tẩy diện, dĩ vi bất cận nhân tình, tác "Biện gian luận" dĩ thứ chi" 蘇老泉見安石衣服垢敝, 經月不洗面, 以為不近人情, 作"辨奸論"以刺之 (Ảo tướng công ẩm hận bán san đường 拗相公飲恨半山堂).

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Sự thấy tháng của đàn bà ( vì trải qua mỗi tháng một lần nên gọi Kinh nguyệt ).

▸ Từng từ: 經月

臘月 lạp nguyệt

臘月

lạp nguyệt

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Một tên chỉ tháng Chạp âm lịch.

▸ Từng từ: 臘月

臨月 lâm nguyệt

臨月

lâm nguyệt

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tới tháng đẻ, gần ngày đẻ.

▸ Từng từ: 臨月

良月 lương nguyệt

良月

lương nguyệt

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Một tên chỉ tháng 10 âm lịch.

▸ Từng từ: 良月

花月 hoa nguyệt

花月

hoa nguyệt

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Trăng và hoa, cảnh đẹp. Bản dịch Chinh phụ ngâm khúc có câu: » Nguyệt hoa hoa nguyệt trùng trùng « — Chỉ mối liên hệ không đứng đắn giữa trai gái.

▸ Từng từ: 花月

菊月 cúc nguyệt

菊月

cúc nguyệt

Từ điển trích dẫn

1. Tháng chín âm lịch (thời kì hoa cúc nở).

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Một tên chỉ tháng tám âm lịch ( hoa cúc nở ).

▸ Từng từ: 菊月

落月 lạc nguyệt

落月

lạc nguyệt

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Mặt trăng lặn.

▸ Từng từ: 落月

蒲月 bồ nguyệt

蒲月

bồ nguyệt

Từ điển trích dẫn

1. Tức tháng 5 âm lịch. § Xem "bồ kiếm" 蒲劍.

蒲月

bồ nguyệt

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tháng dùng cỏ Bồ, một tên chỉ tháng 5 âm lịch. Xem thêm Bồ kiếm 蒲劍.

▸ Từng từ: 蒲月

蜜月 mật nguyệt

蜜月

mật nguyệt

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tháng đầu tiên sau ngày cưới. Ta cũng gọi là Trăng mật. ( Honey-moon ).

▸ Từng từ: 蜜月

詠月 vịnh nguyệt

詠月

vịnh nguyệt

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Làm thơ tả cảnh trăng đẹp. Chỉ việc làm thơ ca tụng cảnh đẹp thiên nhiên. Thường nói: Ngâm hoa vịnh nguyệt.

▸ Từng từ: 詠月

賞月 thưởng nguyệt

賞月

thưởng nguyệt

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Ngắm trăng.

▸ Từng từ: 賞月

踏月 đạp nguyệt

踏月

đạp nguyệt

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Dẫm lên ánh trăng, ý nói đi chơi trong đêm trăng.

▸ Từng từ: 踏月

辜月 cô nguyệt

辜月

cô nguyệt

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tên chỉ tháng 11 âm lịch.

▸ Từng từ: 辜月

農月 nông nguyệt

農月

nông nguyệt

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tháng bận rộn nhất trong việc làm ruộng, tức thời gặt hái. Ngày mùa.

▸ Từng từ: 農月

閏月 nhuận nguyệt

閏月

nhuận nguyệt

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tháng dư ra, tháng nhuần ( theo âm lịch ).

▸ Từng từ: 閏月

陬月 tưu nguyệt

陬月

tưu nguyệt

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Một tên chỉ tháng giêng âm lịch.

▸ Từng từ: 陬月

陽月 dương nguyệt

陽月

dương nguyệt

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Một tên chỉ tháng 10 âm lịch.

▸ Từng từ: 陽月

霜月 sương nguyệt

霜月

sương nguyệt

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Một tên chỉ tháng bảy âm lịch, tháng đầu thu có nhiều sương.

▸ Từng từ: 霜月

風月 phong nguyệt

風月

phong nguyệt

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Gió và trăng, chỉ cảnh thiên nhiên. Đoạn trường tân thanh có câu: » Sánh vai về chốn thư hiên, góp lời phong nguyệt nặng nguyền non sông « — Cũng chỉ sự liên lạc không đúng đắn giữa trai gái. » Đặt bày phong nguyệt, dèm pha cương thường « ( Hoa Tiên ).

▸ Từng từ: 風月

餘月 dư nguyệt

餘月

dư nguyệt

Từ điển trích dẫn

1. Tháng nhuận (âm lịch). § Tức "nhuận nguyệt" 閏月.

▸ Từng từ: 餘月

三個月 tam cá nguyệt

三個月

tam cá nguyệt

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Thời hạn ba tháng. Cứ ba tháng một.

▸ Từng từ: 三個月

下个月 hạ cá nguyệt

下个月

hạ cá nguyệt

giản thể

Từ điển phổ thông

tháng sau, tháng tới

▸ Từng từ: 下个月

下個月 hạ cá nguyệt

下個月

hạ cá nguyệt

phồn thể

Từ điển phổ thông

tháng sau, tháng tới

▸ Từng từ: 下個月

偃月刀 yển nguyệt đao

偃月刀

yển nguyệt đao

Từ điển trích dẫn

1. Cây đao lưỡi cong hình trăng khuyết.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Cây đao mà lưỡi cong như vành trăng khuyết.

▸ Từng từ: 偃月刀

月旦評 nguyệt đán bình

月旦評

nguyệt đán bình

Từ điển trích dẫn

1. "Hứa Thiệu" 許劭, đời nhà Hán, mỗi tháng hay phê bình các nhân vật trong làng xóm. Về sau, gọi sự phê bình, chỉ trích là "nguyệt đán bình" 月旦評.

▸ Từng từ: 月旦評

日居月諸 nhật cư nguyệt chư

日居月諸

nhật cư nguyệt chư

Từ điển trích dẫn

1. "Cư" 居, "chư" 諸 là trợ từ. "Nhật cư nguyệt chư" chỉ mặt trời và mặt trăng. ◇ Thi Kinh 詩經: "Nhật cư nguyệt chư, Chiếu lâm hạ thổ" 日居月諸, 照臨下土 (Bội phong 邶風, Nhật nguyệt 日月) Mặt trời và mặt trăng, Chiếu xuống mặt đất. § Sau người ta thường nói "nhật cư nguyệt chư" 日居月諸 để than tiếc ngày tháng trôi qua.

▸ Từng từ: 日居月諸

映月讀書 ánh nguyệt độc thư

映月讀書

ánh nguyệt độc thư

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Đọc sách dưới sự chiếu sáng của mặt trăng. Chỉ sự hiếu học. Lục Điền đời Tống, nhà nghèo không có tiền mua dầu đốt đèn, đã phải đọc sách dưới trăng.

▸ Từng từ: 映月讀書

月下美人 nguyệt hạ mỹ nhân

月下美人

nguyệt hạ mỹ nhân

phồn & giản thể

Từ điển phổ thông

cây hoa quỳnh

▸ Từng từ: 月下美人

月落參橫 nguyệt lạc sâm hoành

月落參橫

nguyệt lạc sâm hoành

Từ điển trích dẫn

1. Trăng xuống thấp, sao Sâm chiếu ngang. Chỉ trời sắp sáng. § Cũng nói là "nguyệt lạc tinh trầm" 月落星沉. ◇ Hồng Mại 洪邁: "Đông phương dĩ bạch, nguyệt lạc Sâm　hoành" 東方已白, 月落參橫 (Dong trai tùy bút 容齋隨筆, Mai hoa hoành sâm 梅花橫參).

▸ Từng từ: 月落參橫

閉月羞花 bế nguyệt tu hoa

閉月羞花

bế nguyệt tu hoa

Từ điển trích dẫn

1. Hình dung sắc đẹp đến nỗi khiến mặt trăng phải che lại, hoa phải hổ thẹn. Tức là rất đẹp. ◇ Tây sương kí 西廂記: "Chỉ vi nhĩ bế nguyệt tu hoa tướng mạo, thiểu bất đắc tiễn thảo trừ căn đại tiểu" 只為你閉月羞花相貌, 少不得剪草除根大小 (Đệ nhất bổn, Đệ tứ chiết).

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Khiến mặt trăng phải đóng lại, hoa phải hổ thẹn. Chỉ sắc đẹp lộng lẫy.

▸ Từng từ: 閉月羞花