Từ điển Hán Nôm Việt - Tự học tiếng Trung

1. Nhà ngồi đánh đàn.
2. Chỉ dinh quan huyện. § "Mật Tử Tiện" 宓子賤 đời Xuân Thu làm quan huyện ở huyện "Thiện Phủ" 單父, chỉ ngồi đánh đàn mà trong huyện được yên vui.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Nhà ngồi đánh đàn — Còn chỉ đinh quan huyện. Mật Tử Tiện đời Xuân Thu làm quan huyện ở huyện Thiện phủ, chỉ ngồi đánh đàn mà trong huyện được yên vui.

▸ Từng từ: 琴堂

琴尊 cầm tôn

琴尊

cầm tôn

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Cây đàn và chén rượu. Chỉ thú vui thanh cao.

▸ Từng từ: 琴尊

琴心 cầm tâm

琴心

cầm tâm

Từ điển trích dẫn

1. Lấy tiếng đàn mà bày tỏ ý tứ. § Đời Hán, "Tư Mã Tương Như" 司馬相如 gảy đàn quyến rủ được nàng "Trác Văn Quân" 卓文君.

▸ Từng từ: 琴心

琴書 cầm thư

琴書

cầm thư

Từ điển trích dẫn

1. Đàn và sách. ◇ Đào Uyên Minh 陶淵明: "Duyệt thân thích chi tình thoại, lạc cầm thư dĩ tiêu ưu" 悅親戚之情話, 樂琴書以消憂 (Quy khứ lai từ 歸去來辭) Vui vẻ nghe chuyện trò tình thật của người thân thích, vui với cây đàn và cuốn sách để khuây lo.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Cây đàn và cuốn sách. Chỉ người học trò, kẻ sĩ. Nguyễn Công Trứ khi đi thi có vế câu đối rằng: » Trời đất nhé, gắng một phen này nữa, xếp cung kiếm cầm thư vào một gánh, làm cho nổi tiếng trượng phu kềnh «.

▸ Từng từ: 琴書

琴樽 cầm tôn

琴樽

cầm tôn

Từ điển trích dẫn

1. Cây đàn và chén rượu. § Chỉ thú vui thanh cao của văn nhân thi sĩ. ◇ Trần Tử Ngang 陳子昂: "Mặc ngữ thùy tương thức, Cầm tôn kí thử song" 默語誰相識, 琴樽寄此窗 (Quần công tập Tất thị lâm đình 群公集畢氏林亭).

▸ Từng từ: 琴樽

琴歌 cầm ca

琴歌

cầm ca

Từ điển trích dẫn

1. Khúc đàn có lời ca. Bắt đầu xuất hiện rất sớm. Khi diễn xướng, tùy theo tiếng đàn ngâm cao hát trầm. Ngày nay còn lưu truyền như: "Dương Quan tam điệp" 陽關三疊, "Tô Vũ tư quân" 蘇武思君, "Hồ già thập bát phách" 胡笳十八拍, v.v.
2. Ca hát và đánh đàn. ◇ Khổng Trĩ Khuê 孔稚珪: "Cầm ca kí đoạn, tửu phú vô tục" 琴歌既斷, 酒賦無續 (Bắc san di văn 北山移文).

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Hát và đánh đàn — Nghề hát xướng.

▸ Từng từ: 琴歌

琴瑟 cầm sắt

琴瑟

cầm sắt

Từ điển trích dẫn

1. Đàn cầm và đàn sắt (nhạc khí).
2. Chỉ tiếng đàn cầm đàn sắt. § Người xưa coi là "nhã nhạc chánh thanh" 雅樂正聲.
3. Đánh đàn cầm đàn sắt. ◇ Thi Kinh 詩經: "Yểu điệu thục nữ, Cầm sắt hữu chi" 窈窕淑女, 琴瑟友之 (Chu nam 周南, Quan thư 關雎) Người thục nữ u nhàn ấy, Phải đánh đàn cầm đàn sắt mà thân ái nàng.
4. Tỉ dụ vợ chồng hòa hợp. ◇ Liêu trai chí dị 聊齋志異: "Nữ cần kiệm, hữu thuận đức, cầm sắt thậm đốc" 女勤儉, 有順德, 琴瑟甚篤 (Hồng Ngọc 紅玉) Cô gái tính cần kiệm, lại hiếu thuận, vợ chồng rất hòa hợp.
5. Tỉ dụ tình bạn bè thân thiết. ◇ Trần Tử Ngang 陳子昂: "Li đường tư cầm sắt, Biệt lộ nhiễu san xuyên" 離堂思琴瑟; 別路遶山川 (Xuân dạ biệt hữu nhân 春夜別友人).

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Đàn cầm và đàn sắt, hai thứ nhạc khí thời cổ có hai âm rất hòa hợp với nhau. Chỉ sự hòa hợp vợ chồng. Bản dịch Chinh phụ ngâm khúc có câu: » Sắt cầm gượng gãy ngón đàn «.

▸ Từng từ: 琴瑟

琴童 cầm đồng

琴童

cầm đồng

Từ điển trích dẫn

1. Thư đồng, tiểu đồng. ◇ Tăng Thụy 曾瑞: "Tự gia cầm đồng đích tiện thị. Yêm chủ nhân Tướng Quốc tự khán đăng khứ liễu, nhất dạ bất kiến hồi gia, ngã sách tầm khứ gia!" 自家琴童的便是. 俺主人相國寺看燈去了, 一夜不見回家, 我索尋去咱 (Lưu hài kí 留鞋記, Đệ nhị chiết).

▸ Từng từ: 琴童

琴臺 cầm đài

琴臺

cầm đài

Từ điển trích dẫn

1. Nhà cao dùng làm nơi đánh đàn. ◇ Tạ Thiểu 謝朓: "Yến tư di chúc ẩm, Du thưởng tạ cầm đài" 宴私移燭飲, 游賞藉琴臺 (Phụng hòa Tùy Vương điện hạ 奉和隨王殿下).
2. Cái giá để đàn.
3. Tên đài đánh đàn: (1) Ở Tứ Xuyên, tương truyền là nơi Tư Mã Tương Như (đời Hán) gảy đàn. (2) Ở huyện Thiện Phủ, tương truyền là nơi Mật Tử Tiện (đời Xuân Thu) gảy đàn. (3) Trên núi Linh Nham ở Tô Châu, tỉnh Giang Tô. (4) Ở huyện Lỗ San tỉnh Hà Nam, do Nguyên Đức Tú dựng lên.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Ngôi nhà cao dùng làm nơi đánh đàn — Cái giá để đàn — Cũng chỉ tài đánh đàn. Đoạn trường tân thanh có câu: » Rằng nghe nổi tiếng cầm đài «.

▸ Từng từ: 琴臺

琴譜 cầm phổ

琴譜

cầm phổ

Từ điển trích dẫn

1. Sách ghi các bài đàn. ◇ Hồng Lâu Mộng 紅樓夢: "Đại Ngọc "xi" đích nhất thanh tiếu đạo: Hảo cá niệm thư đích nhân, liên cá cầm phổ đô một hữu kiến quá!" 黛玉嗤的一聲笑道: 好個唸書的人, 連個琴譜都沒有見過 (Đệ bát thập lục hồi) Đại Ngọc phì cười nói: Rõ học giỏi thực! Ngay cả nhạc phổ cũng chưa hề xem!

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Sách ghi các bài đàn. Sách dạy đánh đàn.

▸ Từng từ: 琴譜

琴鶴 cầm hạc

琴鶴

cầm hạc

Từ điển trích dẫn

1. Đàn cầm và con chim hạc. Người xưa thường mang theo đàn và chim hạc, bày tỏ lòng thanh cao, liêm khiết. ◇ Trịnh Cốc 鄭谷: "Phu quân thanh thả bần, Cầm hạc tối tương thân" 夫君清且貧, 琴鶴最相親 (Tặng Phú Bình Lí Tể 贈富平李宰).

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Đàn cầm và con chim hạc, hai vật tùy thân của người ở ẩn sống nhàn. Chỉ cuộc sống nhàn. Thơ Nguyễn Công Trứ có câu: » Cầm hạc tiêu dao đất nước này «.

▸ Từng từ: 琴鶴

瑟琴 sắt cầm

瑟琴

sắt cầm

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tên hai loại đàn thời xưa, đàn sắt có 50 dây, đàn cầm có 7 dây. Bản dịch Chinh phụ ngâm khúc có câu: » Sắt cầm gượng gảy tiếng đàn, dây uyên kinh dứt phím loan ngại chùng « — Tiếng đàn Sắt và tiếng đàn Cầm rất hòa hợp, do đó Sắt cầm còn chỉ sự thắm thiết hòa hợp giữa hai vợ chồng. Đoạn trường tân thanh có câu: » Ai ngờ lại họp một nhà, lọ là chăn gối mới ra sắt cầm «.

▸ Từng từ: 瑟琴

胡琴 hồ cầm

胡琴

hồ cầm

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tên một loại nhạc khí của giống dân Bắc phiên ở phía bắc Trung Hoa thời cổ, hình dáng giống đàn tì bà, có hai dây, kéo bằng một cây cung căng đuôi ngựa. Đoạn trường tân thanh có câu: » Nghề riêng ăn đứt hồ cầm một trương « — Tên chỉ đàn Violon ngày nay, cũng gọi là Vĩ cầm.

▸ Từng từ: 胡琴

鋼琴 cương cầm

鋼琴

cương cầm

Từ điển trích dẫn

1. Dương cầm (tiếng Pháp: piano).

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tên gọi đàn Piano. Ta gọi là Dương cầm.

▸ Từng từ: 鋼琴

風琴 phong cầm

風琴

phong cầm

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Cây đàn kêu bằng sức ép của gió.

▸ Từng từ: 風琴

鼓琴 cổ cầm

鼓琴

cổ cầm

Từ điển trích dẫn

1. Đánh đàn. ◇ Thi Kinh 詩經: "Cổ sắt cổ cầm, Hòa lạc thả đam" 鼓瑟鼓琴, 和樂且湛 (Tiểu nhã 小雅, Lộc minh 鹿鳴) Gảy đàn sắt đàn cầm, Vui hòa thỏa thích.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Đánh đàn, gảy đàn.

▸ Từng từ: 鼓琴

素琴集 tố cầm tập

素琴集

tố cầm tập

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tên một tập thơ của Vũ quỳnh, danh sĩ đời Lê.

▸ Từng từ: 素琴集

琴心劍膽 cầm tâm kiếm đảm

琴心劍膽

cầm tâm kiếm đảm

Từ điển trích dẫn

1. Đánh đàn thì thấy rõ lòng cao đẹp, múa kiếm thì thấy rõ sự gan dạ. Chỉ bậc tài hoa. Cũng viết "kiếm đảm cầm tâm" 劍膽琴心.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Đánh đàn thì thấy rõ lòng cao đẹp, múa kiếm thì thấy rõ sự gan dạ. Chỉ bậc tài hoa.

▸ Từng từ: 琴心劍膽

琴棋書畫 cầm kì thư họa

琴棋書畫

cầm kì thư họa

Từ điển trích dẫn

1. Đánh đàn, chơi cờ, viết chữ, vẽ tranh. Phiếm chỉ các thú văn nghệ phong nhã. ◇ Cảnh thế thông ngôn 警世通言: "(Văn Quân) thông tuệ quá nhân, tư thái xuất chúng, cầm kì thư họa, vô sở bất thông" (文君)聰慧過人, 姿態出眾, 琴棋書畫, 無所不通 (Du trọng cử đề thi ngộ thượng hoàng 俞仲舉題詩遇上皇).

▸ Từng từ: 琴棋書畫

琴棋詩畫 cầm kì thi họa

琴棋詩畫

cầm kì thi họa

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Đánh đàn, đánh cờ, làm thơ và vẽ. Bốn thú giải trí thanh nhã của người xưa. Hoặc nói là Cầm kì thi tửu. Hát nói của Nguyễn Công Trứ có câu: » Cầm kì thi tửu, đường ăn chơi mỗi vẻ mỗi hay «.

▸ Từng từ: 琴棋詩畫