Từ điển Hán Nôm Việt - Tự học tiếng Trung

1. Triều đình phương Nam, chỉ triều đình Việt Nam, để phân biệt với Bắc triều, là triều đình Trung Hoa.
2. Triều đình Huế (nước Việt Nam) thời Pháp thuộc.
3. Xem "Nam Bắc triều" 南北朝.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Triều đình phương Nam, chỉ triều đình Việt Nam, để phân biệt Bắc triều, là triều đình Trung Hoa — Triều đình Huế thời Pháp thuộc.

▸ Từng từ: 南朝

南柯 nam kha

南柯

nam kha

Từ điển trích dẫn

1. Chỉ cảnh mộng. Theo tích "Thuần Vu Phần" 淳于棼 uống rượu say, nằm mơ được vinh hoa phú quý ở "Hòe An quốc" 槐安國, tỉnh giấc, chén thừa còn đó, nhìn thấy tổ kiến ở dưới cành nam cây hòe, chính là quận "Nam Kha" 南柯 trong mộng. § "Cung Oán Ngâm Khúc" có câu: Giấc Nam Kha khéo bất tình, Bừng con mắt dậy thấy mình tay không.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Cành cây hướng về phí nam — Chỉ giâc mơ. Cung oán ngâm khúc có câu: » Giấc Nam kha khéo bất tình, bừng con mắt dậy thấy mình tay không «.

▸ Từng từ: 南柯

南極 nam cực

南極

nam cực

phồn & giản thể

Từ điển phổ thông

Nam Cực

▸ Từng từ: 南極

南樓 nam lâu

南樓

nam lâu

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Ngôi lầu ở phía nam — Chòi canh phía nam. Đoạn trường tân thanh có câu: » Xiết bao kể nỗi thảm sầu, khắc canh đã giục nam lâu mấy hồi «.

▸ Từng từ: 南樓

南海 nam hải

南海

nam hải

phồn & giản thể

Từ điển phổ thông

biển nam Trung Quốc

Từ điển trích dẫn

1. Biển ở phương nam.
2. Tên huyện ở "Quảng Châu" 廣州.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Biển phương nam — Chỉ nước Việt Nam.

▸ Từng từ: 南海

南無 nam mô

南無

nam mô

Từ điển trích dẫn

1. Phiên âm tiếng Phạn "namas", dịch nghĩa ra là: quy mệnh, kỉnh lễ, cứu ngã, độ ngã. Nam mô là câu nói của chúng sinh khi hướng về Phật, quy y tín thuận. ◇ Pháp Hoa Kinh 法華經: "Ngã văn thánh sư tử, thâm tịnh vi diệu âm, hỉ xưng nam mô Phật" 我聞聖師子, 深淨微妙音, 喜稱南無佛 (Quyển nhất).

南無

nam vô

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Phiên âm tiếng Phạn ( Namah ), có nghĩa là rất nhiều, sau trở thành tiếng cầu nguyện, hoặc tiếng chào hỏi của Phật tử. Ta vẫn đọc trại thành Na mô hoặc Nam mô, thay vì nói Na ma. Xem Na ma. Vần Na. » Lòng mộ đạo tăng ni, niệm niệm nam vô Phật « ( Sãi Vãi ).

▸ Từng từ: 南無

南照 nam chiếu

南照

nam chiếu

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tên một nước thời Hán, ở phía tây tỉnh Vân Nam.

▸ Từng từ: 南照

南爵 nam tước

南爵

nam tước

phồn & giản thể

Từ điển phổ thông

nam tước

▸ Từng từ: 南爵

南瓜 nam qua

南瓜

nam qua

phồn & giản thể

Từ điển phổ thông

quả bí ngô, quả bí đỏ

▸ Từng từ: 南瓜

南窗 nam song

南窗

nam song

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Cửa sổ xoay về hướng nam. Bài Tài tử đa cùng phú của Cao Bá Quát có câu: » Đèn toan hàn thức nhắp mái nam song, dăm ba ngọn lửa hùynh khêu nho nhỏ «.

▸ Từng từ: 南窗

南美 nam mĩ

南美

nam mĩ

Từ điển trích dẫn

1. Vùng phía nam châu Mĩ (South America).

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Vùng phía nam của châu Mĩ. Chỉ chung các quốc gia tại vùng này.

▸ Từng từ: 南美

南越 nam việt

南越

nam việt

phồn & giản thể

Từ điển phổ thông

1. Việt Nam
2. miền Nam Việt Nam

Từ điển trích dẫn

1. Tên nước, "Triệu Đà" 趙佗 làm vua xưng là "Nam Việt Vương" 南越王, ở Quảng Đông và Quảng Tây bây giờ.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tên nước thời Triệu Đà — Một tên chỉ nước Việt Nam, vì ở phía nam của Trung Hoa. Thơ Tản Đà có câu: » Quê ở Á châu về địa cầu, Sông Đà núi Tản nước Nam Việt «.

▸ Từng từ: 南越

南郊 nam giao

南郊

nam giao

Từ điển trích dẫn

1. Khu đất ở mặt nam đô ấp.
2. Khu ngoại thành ở phía nam kinh đô, ngày xưa thiên tử dùng làm chỗ tế trời. ◇ Lễ Kí 禮記: "Lập hạ chi nhật, thiên tử thân suất tam công, cửu khanh, đại phu, dĩ nghênh hạ ư Nam Giao" 立夏之日, 天子親帥三公, 九卿, 大夫, 以迎夏於南郊 (Nguyệt lệnh 月令).
3. Lễ lớn tế trời của đế vương.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Cuộc tế lễ trời đất, tổ chức tại ngoại ô phía nam kinh đô, do vua đứng tế. Chỗ đất đắp cao để lập đàn tế lễ, gọi là đàn Nam giao » Vua ngự lễ Nam giao rầm rột « ( Lục Súc tranh công ).

▸ Từng từ: 南郊

南部 nam bộ

南部

nam bộ

Từ điển trích dẫn

1. Vùng đất phía nam.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Vùng đất phía nam — Một tên thời trước, chỉ Nam phần Việt Nam.

▸ Từng từ: 南部

南針 nam châm

南針

nam châm

Từ điển trích dẫn

1. Tức "chỉ nam châm" 指南針: khí cụ chỉ phương hướng nam bắc. Tỉ dụ chỉ đạo và chuẩn tắc. § Cũng viết là "nam châm" 南鍼.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Cây kim lúc nào cũng chỉ phía nam — Chỉ sự dẫn đường, dẫn dắt. Ta cũng nói là Kim chỉ nam.

▸ Từng từ: 南針

南非 nam phi

南非

nam phi

phồn & giản thể

Từ điển phổ thông

Nam Phi

Từ điển trích dẫn

1. Miền nam châu Phi (South Africa).
2. Gọi tắt của "Nam Phi Cộng Hòa Quốc" 南非共和國.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Miền phía nam của châu Phi. Chỉ chung các quốc gia tại vùng này.

▸ Từng từ: 南非

南音 nam âm

南音

nam âm

Từ điển trích dẫn

1. Nhạc của phương Nam.
2. Giọng phương nam.
3. Một loại ca khúc dùng phương ngôn Quảng Châu diễn xướng.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Nhạc của phương Nam — Giọng nói, tiếng nói miền Nam.

▸ Từng từ: 南音

南風 nam phong

南風

nam phong

Từ điển trích dẫn

1. Gió thổi từ phương nam.
2. Tên một nhạc khúc tương truyền do vua "Thuấn" 舜 sáng tác.
3. Âm nhạc của phương Nam.
4. Chỉ thiên "Quốc Phong" 國風 trong kinh Thi.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Gió thổi từ phương nam. Gió nồm.

▸ Từng từ: 南風

大南 đại nam

大南

đại nam

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tên nước Việt Nam dưới đời Nguyễn.

▸ Từng từ: 大南

安南 an nam

安南

an nam

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tên nước Việt vào đời Lí.

▸ Từng từ: 安南

巢南 sào nam

巢南

sào nam

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Làm tổ ở hướng nam, do câu Việt điểu sào nam chi ( chim Việt làm tổ trên cành cây hướng nam ), chỉ long dạ hướng về tổ quốc.

▸ Từng từ: 巢南

廣南 quảng nam

廣南

quảng nam

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tên một tỉnh ở trung phần Việt Nam, phía nam cố đô Huế.

▸ Từng từ: 廣南

指南 chỉ nam

指南

chỉ nam

phồn & giản thể

Từ điển phổ thông

chỉ dẫn, hướng dẫn, hướng đạo

Từ điển trích dẫn

1. Đường lối, sách chỉ dẫn. ◎ Như: "lữ hành chỉ nam" 旅行指南.
2. Chỉ dẫn đường lối phương pháp, hướng dẫn (như kim nam châm trong địa bàn, luôn luôn chỉ đúng về phía nam). ◇ Trương Hành 張衡: "Bỉ tai dư hồ! Tập phi nhi toại mê dã, hạnh kiến chỉ nam ư ngô tử" 鄙哉予乎! 習非而遂迷也, 幸見指南於吾子 (Đông Kinh phú 東京賦) Ôi ta lầm lạc cả rồi, nay may được ngài chỉ hướng cho (thấy đâu là nam đâu là bắc).

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Trỏ về hướng nam, ý nói trỏ đường dẫn, giống như cây kim trong địa bàn, lúc nào cũng chỉ về hướng nam để tàu bè biết phương hướng mà đi.

▸ Từng từ: 指南

海南 hải nam

海南

hải nam

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tên một hòn đảo lớn ở phía nam Trung Hoa, đặt thuộc địa phận tỉnh Quảng đông.

▸ Từng từ: 海南

湖南 hồ nam

湖南

hồ nam

phồn & giản thể

Từ điển phổ thông

tỉnh Hồ Nam của Trung Quốc

Từ điển trích dẫn

1. Tên tỉnh của Trung Quốc, thuộc trung du lưu vực sông "Trường Giang" 長江. Vì ở phía nam "Động Đình hồ" 洞庭湖 nên có tên như thế. Sông "Tương" 湘 chảy qua theo hướng nam bắc, nên còn gọi tắt là tỉnh "Tương".

▸ Từng từ: 湖南

越南 việt nam

越南

việt nam

phồn & giản thể

Từ điển phổ thông

nước Việt Nam

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tên nước ta, từ thời Gia Long tới nay.

▸ Từng từ: 越南

南冰洋 nam băng dương

南冰洋

nam băng dương

Từ điển trích dẫn

1. Tên biển, là một trong ngũ đại dương, ở gần Nam cực trái đất, quanh năm đóng băng.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Bể băng giá ở cực nam phía nam trái đất.

▸ Từng từ: 南冰洋

南北朝 nam bắc triều

南北朝

nam bắc triều

Từ điển trích dẫn

1. Triều phương nam và triều phương bắc.
2. Tây lịch (420-589), sau đời "Đông Tấn" 東晉, Trung Quốc chia ra Nam triều ("Tống, Tề, Lương, Trần" 宋, 齊, 梁, 陳) và Bắc triều ("Hậu Hán, Đông Tây Ngụy, Bắc Tề, Bắc Chu" 後漢, 東西魏, 北齊, 北周).

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Triều đại phương nam và triều đại phương bắc, chỉ thời kì Trịnh Nguyễn phân tranh tại Việt Nam.

▸ Từng từ: 南北朝

南半球 nam bán cầu

南半球

nam bán cầu

Từ điển trích dẫn

1. Nửa phần địa cầu về phía nam đường xích đạo.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Nửa trái đất về phía nam.

▸ Từng từ: 南半球

南枝集 nam chi tập

南枝集

nam chi tập

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tên một tác phẩm chữ Hán của Nguyễn Thượng Hiền, danh sĩ đời Nguyễn, sinh năm 1867, hiệu là Mai Sơn, người xã Liên bạt phủ Ứng hòa tỉnh Hà đông Bắc phần Việt Nam, đậu Hoàng giáp năm 1892, niên hiệu Thành thái thứ 4, làm chức Biên tu Sử quán, ít lâu sau từ chức.

▸ Từng từ: 南枝集

懷南曲 hoài nam khúc

懷南曲

hoài nam khúc

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Khúc hát nhớ phương Nam, tác giả là Hoàng Quang, bày tỏ lòng tiếc nhớ công nghiệp của các chúa Nguyễn ở miền Nam. Xem tiểu sử tác giả ở vần Quang.

▸ Từng từ: 懷南曲

詠南史 vịnh nam sử

詠南史

vịnh nam sử

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tên một tập thơ chữ Nôm của Hoàng Cao Khải, danh sĩ đời Tự Đức, nói về các nhân vật lịch sử Việt Nam.

▸ Từng từ: 詠南史

北鴈南鴻 bắc nhạn nam hồng

北鴈南鴻

bắc nhạn nam hồng

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Chim nhạn ở phương bắc, chim Hồng ở Phương nam, chỉ sự xa cách, người xuôi kẻ ngược.

▸ Từng từ: 北鴈南鴻

南史集編 nam sử tập biên

南史集編

nam sử tập biên

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tên một cuốn sử Việt Nam viết bằng chữ Hán vào đời Hậu Lê.

▸ Từng từ: 南史集編

南巡記程 nam tuần kí trình

南巡記程

nam tuần kí trình

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tên một tác phẩm bằng chữ Hán của cháu Trịnh Doanh, tức Minh Đô Vương, ghi chép việc đi duyệt xét vùng phía nam đất nước. Xem tiểu sử tác giả ở vần Minh ( Minh Đô Vương ).

▸ Từng từ: 南巡記程

大南列傳 đại nam liệt truyện

大南列傳

đại nam liệt truyện

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tên một bộ sách chép các tiểu sử danh nhân đời Nguyễn.

▸ Từng từ: 大南列傳

大南實錄 đại nam thực lục

大南實錄

đại nam thực lục

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tên một bộ sử đời Nguyễn, chép công việc các chúa Nguyễn và các vua triều Nguyễn.

▸ Từng từ: 大南實錄

天南洞主 thiên nam động chủ

天南洞主

thiên nam động chủ

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Hiệu của vua Lê Thánh Tông.

▸ Từng từ: 天南洞主

嶺南摘怪 lĩnh nam trích quái

嶺南摘怪

lĩnh nam trích quái

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tên một cuốn sách bằng chữ Hán, tác giả khuyết danh, sau được Vũ quỳnh và Kiều Phú hiệu chính, bài tựa của Vũ quỳnh đề năm 1492, của Kiều Phú đề năm 1493, nội dung gồm những chuyện thần tiên, cổ tích nước ta.

▸ Từng từ: 嶺南摘怪

西南得朋 tây nam đắc bằng

西南得朋

tây nam đắc bằng

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tên một vở tuồng viết bằng chữ Nôm của Hoàng Cao Khải, danh sĩ đời Nguyễn, nội dung nói về việc Bá Đa Lộc giúp Nguyễn Ánh.

▸ Từng từ: 西南得朋

越南世誌 việt nam thế chí

越南世誌

việt nam thế chí

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tên một sử Việt Nam, viết bằng chữ Hán, của Hồ Tôn Thốc, danh sĩ đời Trần.