Từ điển Hán Nôm Việt - Tự học tiếng Trung

1. Người học rộng hiểu nhiều, bác thông cổ kim.
2. Tên học quan thời xưa. ◎ Như: nhà Đường có "thái học bác sĩ" 太學博士, "thái thường bác sĩ" 太常博士, "thái y bác sĩ" 太醫博士, v.v.
3. Ngày xưa, tiếng tôn xưng người làm chuyên nghiệp. ◎ Như: "trà bác sĩ" 茶博士 người bán trà.
4. Tước vị đại học ngày nay, có cấp bằng cao nhất về một ngành học. ◇ Ba Kim 巴金: "Tiền niên ngã đắc đáo Ba Lê đại học văn học bác sĩ" 前年我得到巴黎大文學博士 (Diệt vong 滅亡, Đệ bát chương) Năm trước tôi đậu xong bằng Bác sĩ về văn học ở đại học Paris.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Người học rộng hiểu nhiều — Tên một chức danh văn học thời xưa — Tước vị đại học ngày nay, dành cho người có công lao nghiên cứu về một nghành học. Ta quen gọi Y sĩ bằng Bác sĩ là sai lầm — Một tên chỉ người bán trà. Xem thêm Trà bác sĩ vần Trà.

▸ Từng từ: 博士

博大 bác đại

博大

bác đại

Từ điển trích dẫn

1. Rộng lớn, quảng đại. ◇ Phương Hiếu Nhụ 方孝孺: "Thánh nhân chi đạo tuy cao thâm bác đại, nhiên kì yếu bất quá hồ tu kỉ dĩ trị nhân" 聖人之道雖高深博大, 然其要不過乎修己以治人 (Tặng Chu Lí tố tự 贈周履素序) Đạo của thánh nhân dù cao sâu rộng lớn, song chủ yếu chẳng qua là để tu thân trị nhân.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

To rộng.

▸ Từng từ: 博大

博学 bác học

博学

bác học

giản thể

Từ điển phổ thông

bác học, học thức uyên bác, thông thái

▸ Từng từ: 博学

博學 bác học

博學

bác học

phồn thể

Từ điển phổ thông

bác học, học thức uyên bác, thông thái

Từ điển trích dẫn

1. Học rộng khắp. ◇ Lễ Kí 禮記: "Bác học chi, thẩm vấn chi, thận tư chi, minh biện chi, đốc hành chi" 博學之, 審問之, 慎思之, 明辨之, 篤行之 (Trung Dung 中庸) Học cho rộng, xét hỏi sâu xa, suy tư thận trọng, biện luận sáng tỏ, chuyên nhất thi hành.
2. Học thức uyên bác.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Học rộng, hiểu biết nhiều.

▸ Từng từ: 博學

博局 bác cục

博局

bác cục

Từ điển trích dẫn

1. Bàn cờ. ◇ Sử Kí 史記: "Hoàng thái tử dẫn bác cục đề Ngô thái tử, sát chi" 皇太子引博局提吳太子, 殺之 (Ngô Vương Tị truyện 吳王濞傳) Hoàng thái tử rút bàn cờ ném vào Ngô thái tử, giết chết.
2. Sòng bạc, chỗ họp đánh cờ bạc.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Sòng bạc — Cuộc đánh bạc.

▸ Từng từ: 博局

博弈 bác dịch

博弈

bác dịch

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Cuộc đỏ đen. Cuộc đánh bạc.

▸ Từng từ: 博弈

博徒 bác đồ

博徒

bác đồ

Từ điển trích dẫn

1. Bọn cờ bạc. ◇ Bạch Cư Dị 白居易: "Triêu tòng bác đồ ẩm, Mộ hữu xướng lâu kì" 朝從博徒飲, 暮有倡樓期 (Bi tai hành 悲哉行) Sáng theo bọn cờ bạc uống rượu, Chiều cùng với đám ca lâu hẹn hò.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Con bạc. Bọn cờ bạc.

▸ Từng từ: 博徒

博得 bác đắc

博得

bác đắc

phồn & giản thể

Từ điển phổ thông

kiếm được, giành được

▸ Từng từ: 博得

博愛 bác ái

博愛

bác ái

phồn thể

Từ điển phổ thông

lòng bác ái, tình anh em

Từ điển trích dẫn

1. Yêu thương rộng khắp (mọi người, mọi vật). ☆ Tương tự: "phiếm ái" 泛愛. ★ Tương phản: "thiên ái" 偏愛.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Lòng yêu mến rộng lớn.

▸ Từng từ: 博愛

博爱 bác ái

博爱

bác ái

giản thể

Từ điển phổ thông

lòng bác ái, tình anh em

▸ Từng từ: 博爱

博物 bác vật

博物

bác vật

phồn & giản thể

Từ điển phổ thông

khoa học tự nhiên

Từ điển trích dẫn

1. Hiểu rộng muôn vật, tri thức sâu rộng. ◇ Tả truyện 左傳: "Tấn Hầu văn Tử Sản chi ngôn viết: Bác vật quân tử dã" 晉侯聞子產之言曰: 博物君子也(Chiêu Công nguyên niên 昭公元年) Tấn Hầu nghe Tử Sản nói, bảo rằng: Đúng là bậc quân tử uyên bác.
2. Chỉ chung vạn vật, gồm động vật, thực vật, khoáng vật...

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Chỉ chung vạn vật, gồm động vật, thực vật và khoáng vật.

▸ Từng từ: 博物

博聞 bác văn

博聞

bác văn

Từ điển trích dẫn

1. Kiến văn hiểu biết rộng.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Nghe rộng, chỉ sự hiểu biết nhiều.

▸ Từng từ: 博聞

博覽 bác lãm

博覽

bác lãm

phồn thể

Từ điển phổ thông

đọc nhiều, học rộng

Từ điển trích dẫn

1. Xem rộng, quảng bác duyệt lãm. ◎ Như: "cổ đại đích thánh triết chủ trương độc thư yếu năng bác lãm, thận tư, minh biện" 古代的聖哲主張讀書要能博覽, 慎思, 明辨.

▸ Từng từ: 博覽

博览 bác lãm

博览

bác lãm

giản thể

Từ điển phổ thông

đọc nhiều, học rộng

▸ Từng từ: 博览

博雅 bác nhã

博雅

bác nhã

phồn & giản thể

Từ điển phổ thông

có học thức, thông thái, uyên bác

Từ điển trích dẫn

1. Học thức uyên bác, phẩm hạnh đoan chính. ◇ Minh sử 明史: "Mặc bác nhã hữu tài biện" 默博雅有才辨 (Lí Mặc truyện 李默傳) Lí Mặc học thức uyên bác, phẩm hạnh đoan chính, có tài biện luận.
2. Văn chương nội dung phong phú, văn từ ưu mĩ.
3. Tên sách, tên khác của sách "Quảng nhã" 廣志.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Có học và đức tính cao đẹp.

▸ Từng từ: 博雅

广博 quảng bác

广博

quảng bác

giản thể

Từ điển phổ thông

rộng rãi, rộng lớn

▸ Từng từ: 广博

廣博 quảng bác

廣博

quảng bác

phồn thể

Từ điển phổ thông

rộng rãi, rộng lớn

▸ Từng từ: 廣博

普博 phổ bác

普博

phổ bác

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Rộng lớn.

▸ Từng từ: 普博

淵博 uyên bác

淵博

uyên bác

phồn thể

Từ điển phổ thông

uyên bác

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Sâu rộng. Chỉ sự hiểu biết nhiều.

▸ Từng từ: 淵博

渊博 uyên bác

渊博

uyên bác

giản thể

Từ điển phổ thông

uyên bác

▸ Từng từ: 渊博

該博 cai bác

該博

cai bác

Từ điển trích dẫn

1. Học thức uyên bác.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Bao gồm rộng rãi, chỉ học vấn rộng lớn.

▸ Từng từ: 該博

賭博 đổ bác

賭博

đổ bác

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Đánh bạc — Trò bài bạc.

▸ Từng từ: 賭博

博物學 bác vật học

博物學

bác vật học

Từ điển trích dẫn

1. Khoa học nghiên cứu các loại sự vật trong tự nhiên giới.
2. Gọi chung khoa học nghiên cứu động vật, thực vật, quáng vật...

▸ Từng từ: 博物學

博物院 bác vật viện

博物院

bác vật viện

Từ điển trích dẫn

1. Viện bảo tàng. § Nơi bảo tồn, nghiên cứu và trưng bày các vật phẩm thiên nhiên hoặc nhân tạo (về nghệ thuật, lịch sử, kĩ thuật...) cho người ta ngắm xem. § Cũng gọi là "bác vật quán" 博物館.

▸ Từng từ: 博物院

博物館 bác vật quán

博物館

bác vật quán

phồn thể

Từ điển phổ thông

viện bảo tàng

▸ Từng từ: 博物館

博物馆 bác vật quán

博物馆

bác vật quán

giản thể

Từ điển phổ thông

viện bảo tàng

▸ Từng từ: 博物馆

博覽會 bác lãm hội

博覽會

bác lãm hội

Từ điển trích dẫn

1. Cuộc trưng bày, triển lãm. ◎ Như: "Vạn quốc bác lãm hội" 萬國博覽會 (tiếng Anh: Universal Exposition, World's Fair).

▸ Từng từ: 博覽會

博古通今 bác cổ thông kim

博古通今

bác cổ thông kim

Từ điển trích dẫn

1. Học vấn uyên bác, thông hiểu cổ kim. ☆ Tương tự: "bác lãm kim cổ" 博覽今古, "bác lãm quần thư" 博覽群書. ◇ Tam quốc diễn nghĩa 三國演義: "Phi bát tuế năng chúc văn, hữu dật tài, bác cổ thông kim, thiện kị xạ, hảo kích kiếm" 丕八歲能屬文, 有逸才, 博古通今, 善騎射, 好擊劍 (Đệ tam thập nhị hồi) Lên tám tuổi, Phi đã giỏi văn, tài nghệ xuất chúng, bác cổ thông kim, cưỡi ngựa bắn cung đều khá, múa kiếm cũng hay.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Hiểu hết đời xưa, thông suốt đời nay, chỉ người học rộng hiểu nhiều.

▸ Từng từ: 博古通今

博士弟子 bác sĩ đệ tử

博士弟子

bác sĩ đệ tử

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Một tước vị đời Hán Vũ Đế ban cho thanh niên tại các quận huyện trong nước từ 18 tuổi trở lên, có học hành và có hạnh.

▸ Từng từ: 博士弟子

博學宏詞 bác học hoành từ

博學宏詞

bác học hoành từ

Từ điển trích dẫn

1. Tên một khoa thi của Trung Hoa đời Tống chọn người có học vấn rộng và văn tài trác việt. ◇ Hàn Dũ 韓愈: "Kì hậu dĩ bác học hoành từ, thụ Tập Hiền điện Chánh Tự" 其後以博學宏詞, 授集賢殿正字 (Liễu Tử Hậu mộ chí minh 柳子厚墓誌銘) Sau đậu khoa Bác Học Hoành Từ, được bổ chức Chánh Tự ở điện Tập Hiền.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tên một khoa thi đời Đường, chọn người học rộng, có lời lẽ lớn lao.

▸ Từng từ: 博學宏詞

博學鴻儒 bác học hồng nho

博學鴻儒

bác học hồng nho

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Tên một khoa thi đời Khang Hi nhà Thanh — Chỉ bậc nho sĩ học rộng tài cao.

▸ Từng từ: 博學鴻儒

博山香爐 bác sơn hương lô

博山香爐

bác sơn hương lô

Từ điển trích dẫn

1. Lư hương hình núi "Bác Sơn" 博山. Sách "Khảo cổ đồ" 考古圖 (Quyển thập) chép: Dưới lư hương đựng nước nóng nấu bằng các chất thơm, hương xông nghi ngút, như hòn núi trong biển bốc hơi.

▸ Từng từ: 博山香爐

博文約禮 bác văn ước lễ

博文約禮

bác văn ước lễ

Từ điển trích dẫn

1. Học tập nghiên cứu sâu rộng điển tịch và tuân theo lễ mà tự ước thúc mình. ◇ Luận Ngữ 論語: "Quân tử bác học ư văn, ước chi dĩ lễ, diệc khả dĩ phất bạn hĩ phù" 君子博學於文, 約之以禮, 亦可以弗畔矣夫 (Ung Dã 雍也) Người quân tử học rộng về thi thư, tự ước thúc bằng lễ (quy tắc, nghi thức, kỉ luật tinh thần), như vậy có thể không trái với đạo lí.

▸ Từng từ: 博文約禮

博施濟眾 bác thi tế chúng

博施濟眾

bác thi tế chúng

Từ điển trích dẫn

1. Thi ân rộng khắp, cứu giúp dân chúng. ◇ Luận Ngữ 論語: "Tử Cống viết: Như hữu bác thi ư dân nhi năng tế chúng, hà như? Khả vị nhân hồ? Tử viết: Hà sự ư nhân! Tất dã thánh hồ!" 子貢曰: 如有博施於民而能濟眾, 何如? 可謂仁乎? 子曰: 何事於仁, 必也聖乎 (Ung dã 雍也) Tử Cống nói: Nếu có người thi ân rộng khắp và cứu giúp dân chúng, thì người ấy thế nào? Có thể gọi là người có đức nhân không? Khổng Tử đáp: Nào phải chỉ có đức nhân thôi! Hẳn phải là bậc thánh rồi!

▸ Từng từ: 博施濟眾

褒衣博帶 bao y bác đái

褒衣博帶

bao y bác đái

Từ điển trích dẫn

1. Áo rộng đai lớn. § Trang phục của nhà nho thời xưa. Cũng viết là "bầu y bác đái" 裒衣博帶.

Từ điển Nguyễn Quốc Hùng

Áo rộng đai lớn, là những đồ trang phục của nhà nho thời xưa, chỉ những người nho sĩ phong lưu.

▸ Từng từ: 褒衣博帶